Að lesa epidemiologiska/klíníska vísindagrein

1. Að lesa epidemiologiska/klíníska vísindagrein María Heimisdóttir Endurmenntun HÍ 2003

2. Notagildi vísindagreina Hafa þessar niðurstöður einhver áhrif á það hvernig ég vinn mína vinnu?

3. Lestur vísindagreina • Sjá WORD skjal um almennar ábendingar • Full tilvísun • Titill • What´s in a name? • Titlar RCT - vísbending um niðurstöður? • Samantekt (Abstract)

4. Kynning (Introduction) • Yfirlit um eldri þekkingu (Review of literature) • Grundvöllur (Rationale) • Kenning (Hypothesis), spurning • Þýði, áreiti, útkoma, tími, kringumstæður….

5. Hönnun og aðferðir • Almenn hönnun (Design) (sýkingavarnir) • Áhættuþýði (Population at risk) • Úrtak (Sampling (method, size, criteria)) • Gagnaöflun (Data sources) (meta analysa) • Skýr lýsing á aðferðum við efnisöflun (leit/val greina) • Siðfræðilegur grundvöllur (Ethical approval) • Samþykki (Consent)

6. Aflimun Aflimun Fjöldi Fjöldi Dauðsföll Dauðsföll Öxl Öxl 1 3 0 1 Upphandleggur Upphandleggur 5 3 3 0 Framhandleggur Framhandleggur 6 5 1 1 Læri Læri 2 5 1 4 Hné Hné 8 13 4 3 Ökkli Ökkli 9 5 0 2 Alls Alls 29 36 14 6 Dæmi - Nýjungar í sýkingavörnum Ný tækni hefur verið innleidd til að hindra sárasýkingar í kjölfar skurðaðgerða /aflimana vegna áverka. Sjá dánartölur fyrir og eftir tilraunainnleiðingu nýjungarinnar. Tveimur árum fyrir Þremur árum eftir

7. Dæmi – Efnisval fyrir samantekt • Meta analysur • Algengi flogaveiki í fangelsum • Gagnsemi steragjafar fyrir fæðingu fyrirbura • Lýsing á skilmerkjum • Hvað voru margar greinar sem komu til álita en voru ekki teknar með (hver er nefnarinn)? • Útgáfuskekkja • Útgáfa líklegri ef “jákvæðar” niðurstöður? • Næmisgreining (sensitivity analysis)

8. Hönnun og aðferðir frh. • Útkoma (Dependent variable(s)) • Spáþættir (Independent variable(s)) (brjóstakrabbi og alkohol) • Raskandi þættir, milliverkanir (endurtekinn keisari), (brjóstakrabbi og alkohol) • Upplýsingaskekkja (Information bias controlled by design) (blóðtappi, nýgengi krabbameina) • Valskekkja (Selection bias controlled by design) (brjóstakrabbi og alkohol) • Er aðferðafræðin viðeigandi ? (leghálssaumur) • Er aðferðum fulllýst ?

9. Dæmi – brjóstakrabbi og alkohol • Hvaða áhrif getur “þjóðfélagsstaða” haft? • Hvernig er tekið á því? • Hverjir eru sjúklingarnir? • Staðbundin og ífarandi krabbamein • Hvaða máli skiptir það? • Er þátttaka sambærileg milli hópanna • 86% kvenna með brjóstakrabba • 71.2 % samanburðarkvenna • Getur vilji til þátttöku tengst alkoholneyslu? • Hvaða áhrif gæti þetta haft á niðurstöðurnar?

10. Dæmi – Endurtekinn keisari • Er öruggt að láta konur fæða eftir að hafa farið í keisara ? • Efni: • 4929 konur með sögu um keisara • 1776 reyndu fæðingu um leggöng • 74 % (1314) fæddu um leggöng • Engin dauðsföll meðal mæðra/barna vegna legrifu í keisaraöri • Niðurstaða: konur með sögu um keisara geta fætt um leggöng án aukinnar áhættu • Vandi: • ekki random ákvörðun um að reyna fæðingu • Aðrar útkomur ???

11. Dæmi – Blóðtappi eftir langflug • Vandlega valdir einstaklingar í rannsókn • Áhrif á innra og ytra réttmæti • Random meðferðarval • Áhrif á innra réttmæti • Ekki blindun (rannsakenda, þátttakenda) • Áhrif á innra/ytra réttmæti • upplýsingaskekkja

12. Dæmi – nýgengi krabbameina • Nýgengi krabbameins í brjósti • Nýgengi krabbameins í blöðruhálskirtli • Hve sambærilegir eru hópar yfir tíma? • Hvað hefur áhrif á það?

13. Dæmi - leghálssaumur • Rannsökuð gagnsemi leghálssaums við að hindra/seinka fyrirburafæðingu • Útkoma: meðgöngulengd (dagar/vikur), ástand nýbura (neonatal morbidity) • Aðferð: logistic regression ??? • Niðurstöður: • Aðhvarfstuðlar? (áhrif leghálssaums á meðgöngulengd) • Breytileiki í meðgöngulengd er tengist leghálssaumi (R2) ?

14. Niðurstöður • Ófullkomin gögn (missing data) • Meginniðurstöður (major results) (áhrif leitar að brjóstakrabba á tíðni aðgerða) (leghálssaumur) • Leiðrétting fyrir raskandi þætti (brjóstamyndataka) • Viðeigandi notkun tafla og texta (tvær meta-analysur) • Viðeigandi notkun tölulegra niðurstaðna

15. Dæmi - áhrif leitar að brjóstakrabba á tíðni aðgerða • Skimun – aukinn fjöldi tilfella greinist í fyrstu, síðan “jafnvægi” • Heildartíðni aðgerða svipuð en breytt samsetning

16. Dæmi – RCT á gagnsemi brjóstamyndatöku • Random allocation of treatment • Útiloka konur eldri en 74 ára vegna lítillar þátttöku • Hver eru áhrif þess • Intention to treat analysis • Til hvers? • Getum við útilokað konur sem fylgdu ekki tilmælum rannsóknaraðila? • Hvernig eru áhrifin mæld? (graf)

17. RCT – frh. • Val á úrtaki - hver er spurningin og hvernig/hvar á að nota svarið? • Afleiðingar vals á úrtaki • “of vel valið” (statin, HPHS – statin, aspirin) • Tilgangur slembunar

18. Dæmi – framsetning gagna • Meta analysur • Skilgreining (systematic review vs meta-analysis) • Val greina • Skilmerki • Publication bias • Aðferðafræði • Aðgengi að upprunalegum gögnum • Heildaráhrif (summary estimate) • Risk estimator, t.d. Hlutfallsleg áhætta, nýgengi, algengi • P gildi • Tafla eða mynd

19. Umræða og niðurstöður • Innra sannleiksgildi • Ytra sannleiksgildi • Samræmi við aðrar rannsóknir • Er viðeigandi tillit tekið til annarra rannsókna/þekkingar ? • Ert þú sammála, sannfærð/ur? • Er tekin afstaða til neikvæðra niðurstaðna? • Að hve miklu leyti er um getgátur að ræða?

20. Validity - Sannleiksgildi • Innra vs ytra sannleiksgildi • Mæling á því sem átti að mæla? • Tegundir validity • Face • Content • Criterion • Predictive • Attributional • ......

21. Reliability - Áreiðanleiki • Reproducibility • Samræmi milli endurtekinna mælinga • Interrater reliability • Intrarater reliability • Reliability over time • ...... • Ekki sama og sannleiksgildi

22. Umræða og niðurstöður frh. • Fræðilegt gildi • ´´Praktískt´´ gildi • Frekari rannsóknir • “referensar”