KALKINMA İÇİN TARIM

1. KALKINMA İÇİN TARIM Mark Cackler İstanbul Tarım ve Kırsal Kalkınma Bölümü 25 Nisan 2008 Dünya Bankası mcackler@worldbank.org

2. Dünyanın yoksullarının % 75’i kırsal alanda yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadır.21. yüzyılda tarım, temel yoksulluğun azaltılması, ekonomik gelişme ve çevresel sürdürülebilirliğisağlamaya yönelecektir.

3. Genel Bakış • Sürdürülebilir kalkınma için, hükümet ve finansörler önceliklerini belirlerken tarıma daha ön planda bir yer verilmelidirler. • Günümüzde tarımı kalkınma için kullanma da daha iyi fırsatlar mevcuttur. • Ancak daha önce yapılanlardan farklı olarak—uygulamada devletin, özel sektörün ve toplumun rollerinin yeniden tanımlanmasını gerektirmektedir.

4. Geçiş dönemindeki ülkelerin içinde bulunduğu benzersiz bağlam • Tarımsal işletme sistemleri- kollektiften bireysele, kamudan özele geçiş, • Aktör odaklı- miktardan kaliteye ve piyasa isteklerine geçiş, • Devletin rolü- girdi ve çıktı tahsislerinin yönlendirilmesinden, kamu mallar/hizmetlerinin sağlanmasına ve düzenleyici çerçeveye geçiş, • Tarım politikalarının amaçları- gıda güvenliği ve sosyal hizmet sunumundan gıda güvenliği ve rekabetçiliğe geçiş, • Ülkeler arasında ve içinde heterojen yapılar.

5. 80% 20% 0 0 50% 100% Tarımın işlevleri üç farklı tarım dünyasında farklılık gösteriyor Tarıma Dayalı ülkeler Temel olarak, Sahra Altı Afrika Arnavutluk, Moldova Tarımın Büyüme içindeki Payı 1990-2005 Kentleşmiş Ülkeler Latin Amerika ve Karayipler Türkiye, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Rusya, Ukrayna Geçiş Ülkeleri Temel olarak Asya, MENA (Orta Doğu ve K. Afrika) Tacikistan, Özbekistan Kırsal Yoksulluk/toplam yoksulluk, 2002

6. Tarımın Kalkınma Bakımından Üç Ana İşlevi Tarıma dayalı ülkelerde ve geçiş dönemindeki ülkelerin kentleşmiş ve tarımsal bölgelerinde büyümeyi sağlayan ana sektördür. Geçim kaynağıdır.  Gıda güvenliği ve yoksulluğun azaltılması Doğal kaynakları daha iyi yönetmenin bir yoludur.

7. 1. Erken aşamalarda genel büyüme için bir itici unsur 4.0 3.5 3.3 3.5 3.0 2.3 2.5 2.0 (%) Ortalama yıllık reel tarımsal büyüme 1.5 1.0 0.5 0.0 1980-1990 1990-2000 2000-2005 • GSYH büyümesi için önemli sektördür • Mali açıdan karşılanabilir gıda ve ücret rekabetçiliğine sahiptir • Güçlü büyüme bağlantıları söz konusudur Başarı: Çin, Hindistan, Vietnam Afrika’da artan tarımsal büyüme

8. 2. Bir Geçim Kaynağı Küresel aşırı yoksulluk: Günde 1,08$ -2002 • 2,5 milyar insan tarımla ilişkili ve • 800 milyon küçük tarımsal işletmeci mevcuttur. • Yoksulların %75’i kırsal alanlarda yaşıyor ve 2040 yılında yoksullar çoğunluk kırsal alanda olacaktır. Küresel Kentsel Yoksullar 287 milyon Güney Asya kırsal 407 milyon MENA kırsal 5 miyon Doğu Asya kırsal 218 milyon ECA kırsal 5 milyon Sahra Altı Afrika kırsal 229 milyon LAKkırsal 27 milyon

9. Tarıma dayalı büyüme yoksulluğun azaltılmasında özellikle etkilidir 8 Tarım 6 Harcama Kazancı (%) 4 %1 GSYH Artışının Sağladığı 2 0 Tarım dışı -2 En düşük 2 3 4 5 6 7 8 9 En yüksek Harcama ondalığı Tarıma dayalı GSYH artışı tarım dışı kaynaklı GSYH artışı ile karşılaştırıldığında yoksulların gelirini 2-4 kat daha olumlu etkilemektedir (43 ülke).

10. Doğu Avrupa ve Orta Asya (ECA)’da Tarımın Özel Yönleri ECA Bölgesi tarımındaki toparlanma ile birlikte kırsal yoksullukta keskin bir düşüş meydana gelmiştir. Ancak, günümüzdeki durum bölgeler arasında önemli farklılıklar göstermektedir.

11. 3. Doğal Kaynakları ve Çevreyi yönetmenin bir yoludur • Tarım, doğal kaynakların önemli kullanıcısıdır: • Tatlı su kaynaklarının %80’i • Arazi alanlarının %40’ı • Sera gazı emisyonlarının %21+’i Başarabilir: Sürdürülebilir tarımsal işletmeler ve çevre hizmetleri (Avrupa ve Latin Amerika’daki korumalı tarım, çevre hizmetleri ödemeleri) Sera gazı emisyonlarına katkı Gelişmekte olan ülke tarım ve ormandan yoksun bırakma 21.4 Gelişmekte olan ülke diğer kaynaklar 15.2 Sanayileşmiş ülkeler 63.4

12. Kalkınmada Tarımı Kullanmak için daha iyi fırsatlar söz konusudur: Teşvikler Piyasalar Yenilikler

13. Tarım, tarıma dayalı ülkelerde ve geçiş ülkelerinde çok daha düşük düzeylerde “vergilendirilmeye” devam ediyor Daha iyi fırsatlar--Teşvikler

14. Değişen beslenme düzenleri ̶ yüksek değerli ürünler ve geleneksel olmayan ihracatlar Daha iyi fırsatlar-- Piyasalar Et Meyve-Sebze Hububat Gelişmekte olan ülkelerin ve geçiş ülkelerinin tüketimi Gelişmekte olan ülkelerin ve geçiş ülkelerinin ihracatı Meyve-Sebze Et Kcal tüketim/kişi/gün (1981=100) İhracat Değeri (1980=100) Geleneksel İhracat

15. Büyüyen bir ihracatçı olarak ECA 250 Tahıl Net Ticareti 200 150 100 50 Milyon ton 0 -50 -100 2000 (gerçekleşen) -150 2030 (öngörülen) -200 Yüksek ECA LAC EAP SSA SA MENA Gelirli Büyük ölçüde yüksek gelirli ülkeler ve geçiş ülkeleri tarafından ihraç edilen tahıllar için gelişmekte olan ülkeler daha da büyük bir pazar olacaktır. Net Hububat Ticareti

16. Daha iyi fırsatlar-- Piyasalar Yüksek ağaç yoğunluğu olan ıslah edilmiş mera Yoksul hanehalkları Yüksek ağaç yoğunluğu olan doğal mera Yoksul olmayan hanehalkları - Düşük ağaç yoğunluğu olan ıslah edilmiş mera Yem depoları Düşük ağaç yoğunluğu olan doğal mera Bozulmuş mera Yıllık ürün -600 -500 -400 -300 -200 -100 0 100 200 300 Net arazi kullanım değişimi (hektar) Çevre hizmetleri için yeni piyasalar Nikaragua’da bozulmuş arazilerin dönüştürülmesi örneği

17. Daha iyi fırsatlar--Yenilikler • Teknolojik yenilikler— daha fazla ilerleme, ancak yetersiz yatırım • Korumalı tarım, Bt Pamuk (GDO) • Finans, pazarlama ve yayım hizmetlerinde “Bilgi ve İletişim Teknolojileri” • Kurumsal yenilikler—çoğu daha erken aşamalarda • Hava ve fiyat riski sigortası • Kırsal finansman • Daha güçlü üretici örgütleri • Kamu-özel-STK ortaklıkları • Değer zincirleri, yayım, kırsal finansman

18. Kalkınmada tarımı etkili olarak kullanmanın önündeki üç zorluk: Daha yüksek tarımsal büyüme sağlamak Daha iyi yatırımlar yoluyla uygulamalar Kırsal alanda tarım-dışı yolları tanıtmak

19. Küresel ticaret bozulmaları hala yaygın -21 Pamuk -27 Pamuk -15 -34 Yağlı tohumlar Yağlı tohumlar -12 Süt ürünleri -7 Süt ürünleri -7 Diğer tahıl -5 İri tahıllar -5 Buğday -21 Buğday -4 İşlenmiş et -18 İşlenmiş et -4 Pirinç -2 Pirinç -3 Şeker -9 Şeker Zorluklar—Büyüme Mevcut küresel ticaret politikaları sebebiyle gelişmekte olan ülkelerin ticaret payı kayıpları (gelişmekte olan ülke ticaret paylarındaki yüzdelik puan kaybı)

20. Ticaret bozulmalarında OECD politikalarının rolü Üretici destek tahmini, %

21. Zorluklar—Büyüme • Makro politika ortamının ve kırsal yatırım ortamının desteklenmesi • Özel piyasa gelişimini desteklemek için tarım politikalarının tutarlılığı • Piyasa gelişimi için mülkiyet hakları • Devletin yeniden tanımlanan rolleri • Ana kamu malları • Düzenleme ve standartlar • Koordinasyon

22. Zorluklar Tarıma dayalı ülkelerde tarıma ve araştırma-geliştirmeye çok az ödenek ayrılmaktadır Tarımsal GSMH/GSMH Tarımda kamu harcamaları(GSYH %’si) Tarımsal Araştırmalar (GSYH %’si) Ancak elde edilen kalite mevcut harcamadan daha zayıftır.

23. Ana kamu mallarına yanlış ve yetersiz yatırım Zorluklar—Uygulama Tarımsal GSYH’nın yüzdesi Özel sektör mallarına yüksek tarımsal bütçe tahsisi : Arjantin (%37), Endonezya (%43), Hindistan (%75) Sübvansiyonlar Kamu mallarına yapılan yatırımlar

24. Zorluklar: Kırsal ekonomide tarım dışı gelir kaynakları gelişmektedir. Bangladeş: Kırsal Nüfusun gelir kaynakları Meksika: Kırsal Nüfusun gelir kaynakları

25. Bölgesel yaklaşımlar yoluyla kırsal alanda tarım dışı kalkınma • Temel unsurlar • Daha yoksul bölgeler • Sinerji; tarım, kırsal tarım dışı, küçük kasabalar • Piyasa odaklı, yerel, katılımcı planlama • Kurumsal • Yerel yönetişim, Kamu-Özel Ortaklıkları • Yatırımlar • Altyapı, teknik yardımlar • Teşvikler • Destekleyici ortam—yatırım ortamı • Rekabetçi eşleştirme hibeleri • Yenilikçilik ve iş geliştirme hizmetleri • Örnekler  Sao Francisco Vadisi, Brezilya; AB destek programları

26. ECA için bir Politika Gündeminin Temel Unsurları • Politika Amaçları • Tarımın rekabetçiliğinin arttırılması; • Kırsal tarım dışı gelir artışının ve nüfusun tarımdan çıkışının teşvik edilmesi; • Tarım ile ilgili temel politika konuları • Kırsal yatırım ortamının ve makroekonomik istikrarın iyileştirilmesi; • Politika değişimlerinin ve politika geri dönüşlerinin doğurduğu risklerin azaltılması • Kurumların desteklenmesi (örneğin kredi, arazi mülkiyet hakları) ve altyapının geliştirilmesi; • AB de dahil olmak üzere piyasalara erişimin geliştirilmesi; • Gıda güvenliği, standartlar, sertifikasyon • Bölgesel ticaretin önündeki engellerin ve ticarete olan olumsuz etkilerinin azaltılması • Tarımdan kaynaklanan olumsuz çevresel etkilerin azaltılması; • Kırsal alanda tarım dışı ve bölgesel kalkınmanın geliştirilmesi.

27. “Mevcut sorunlar” ile ilgili WDR-Rapordaki tavsiyeler • DOHA ilerlemeli– gelişmekte olan ülkelerdeki geçiş- transitional sorunlarına dikkat edilmeli, • Sübvansiyonlar kullanılabilir – piyasa gelişimi ve eşitlik konularına dikkat edilmeli, • GDO’lar yoksullar için gerçersiz bir potansiyele sahip– biyo-güvenlik konusuna dikkat edilmeli, • Fikri Mülkiyet Hakları ülkeye ve ürüne özgü özellikler dikkate alınarak tasarlanmalı — insani erişim hususuna dikkat edilmeli, • Biyo-yakıtlar önemli olacak– ancak daha üretken ve sürdürülebilir teknolojilere ihtiyaç vardır, • İklim değişimi sorunun hem adaptasyon hem azaltma bakımından acil olarak ele alınması gerekiyor.

28. Dünyanın yoksullarının % 75’i kırsal alanda yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadır.21. yüzyılda tarım, temel yoksulluğun azaltılması, ekonomik gelişme ve çevresel sürdürülebilirliğisağlamaya yönelecektir.www.worldbank.org/ardwww.worldbank.org/wdr2008