Advies over de structuur van het hoger onderwijs

1. Advies over de structuur van het hoger onderwijs Prof. Dr. Luc Françoisvoorzitter Vlor-werkgroep Structuur hoger onderwijs

2. Waarom dit debat? I/II • Afstemming van het Vlaamse hoger onderwijs op: • Internationale ontwikkelingen • Globalisering • vermarkting-internationalisering-Lissabon-individualisering • Bolognaproces • transparantie-cycli-mobiliteit-kwaliteitszorg-Europese dimensie- studiepuntenstelsel • Kwalificatieraamwerken EQF en VKS • niveaus 5-8 • Opgelet: wat is een binair hoger onderwijs? • Cycli-oriëntatie-institutioneel

3. Waarom dit debat? II/II • Afstemming van het Vlaamse hoger onderwijs op: • Ontwikkelingen in Vlaanderen • Academisering • Academisering is maatschappelijk relevant • Verschillen in vertrekpunt, trajecten en gewenste einddoelen, maar geen aanleiding om te stoppen • Academisering vraagt middelen, bij eender welke structuur • Rationalisatie: • beïnvloedt structuur • herstructurering beoogt efficiëntie

4. Algemene visie op het Vlaamse hoger onderwijs in zes principes • Kwaliteitsvol hoger onderwijs • Adequate onderwijsvormen - relatie onderwijs-onderzoek • Internationaal georiënteerd hoger onderwijs • Herkenbaar - samenwerking • Maatschappelijk relevant hoger onderwijs • Economisch - sociaal - cultureel • Dynamisch hoger onderwijs • Flexibilisering – vernieuwingen - LLL • Democratisch hoger onderwijs • Sociale mobiliteit • Duurzaam hoger onderwijs • gedragswijziging

5. Basisvoorwaarden voor de structuur van het Vlaamse hoger onderwijs • Stabiliteit en rechtszekerheid garanderen • Studenten – personeel – ontplooiing instellingen • Transparantie • Internationaal – arbeidsmarkt – studenten - VKS • Doorstroommogelijkheden en samenwerking garanderen • Continuüm – binnen HO, maar ook binnen de hele samenleving • Financieel haalbaar en efficiënt • Normen en mechanismen aanpassen aan de nieuwe structuur • Conform de regelgevende context • Bologna • Gediversifieerd aanbod verzekeren • Keuze – eigenheid - continuüm

6. Een nieuwe structuur? • Timing: best één bepaald moment. • De nieuwe structuur is geen eindpunt. • Financiering: • Gedetailleerd financieringsplan vooraf nodig • Eventuele aanpassing van huidig financieringsmodel • Nood aan voldoende financiering • Conditio sine qua non voor herstructurering • Inhaalbeweging nodig (2% BRP), los van nieuwe structuur

7. Inventaris mogelijke structuren I/II • Behoud van de huidige situatie • Academische opleidingen van de hogescholen geïntegreerd in bestaande universiteiten • Alle opleidingen geïntegreerd in een nieuw type instelling • Een holding model met bestuurlijke integratie en daaronder semi-autonome entiteiten

8. Inventaris mogelijke structuren II/II • Binnen een bepaalde constructie samenwerking op het vlak van opleidingen, niet administratief • Instellingen voor masters en instellingen voor bachelors • Instellingen die onderzoeksgericht zijn en instellingen die onderwijsgericht zijn

9. Drie modellen: motivering • Modellen: • Bestendigen van de huidige situatie • Integratie van de academische hogeschoolopleidingen in de universiteiten • Volledige integratie van alle hogeschool- en universitaire opleidingen in een nieuw type instelling • Sluiten best aan bij de Vlaamse situatie • Opmerking bij het model “bestuurlijke integratie” • Overgangstypes mogelijk

10. Voorafgaande opmerkingen • HZS: nagaan hoe te integreren in nieuwe structuur • Verticale mobiliteit: • Ondersteunen van schakelprogramma’s • HBO • Sociale voorzieningen: • lokaal georganiseerd • Participatie vrijwaren (studenten + personeel) • HKO

11. HKO I/II • Complex, wel integreren in een nieuwe structuur • Rekening houden met: • Gezamenlijk standpunt van de bestaande departementen/instellingen HKO mogelijk? • Verwante professionele opleidingen • Academisch gerichte opleidingen architectuur • aparte statuten, verloning, financiering, toelatingsvoorwaarden

12. HKO II/II • Mogelijkheden: • Bestendigen van de huidige situatie • Integratie in de universiteit in huidige of afzonderlijke faculteiten • Integratie maar niet van HKO • Sui generis

13. Uitgangspunten beschrijving • Behoud van de samenstelling van de associaties • Onderwijsbevoegdheden blijven lokaal bepaald • Verderzetten van academisering • Geen effectieve verhuis van studenten, personeel en infrastructuur • De beschrijving van de effecten is steeds relatief. • Beschrijving in functie van de basisvoorwaarden.

14. Behoud van de huidige situatie I/IV • Stabiliteit en rechtszekerheid • Hogeronderwijslandschap: • Bekend terrein, structuur werkt • Bestaande dynamiek verder ondersteunen • Behoud waardekaders • Behoud (internationale) profilering • Associaties: netwerkfacilitator na beëindigen academisering • Personeel: • Stabiliteit • Statuut status quo • Statuut: wijzigingen kunnen gefaseerd, zonder druk

15. Behoud van de huidige situatie II/IV • Transparantie • Structuur verduidelijkt professioneel versus academisch niet: internationale samenwerking moeilijk • Essentieel om te werken aan eigen identiteit van academische opleidingen van de hogescholen • Doorstroommogelijkheden en samenwerking • Kruisbestuiving tussen professionele en academische opleidingen blijft maar wordt niet verbeterd • Samenwerking universiteiten – hogescholen: • Engagement van universiteiten behouden (decretaal verankeren) • Rol van de associaties hierin bestendigen

16. Behoud van de huidige situatie III/IV • Gediversifieerd aanbod • Concurrentie blijft behouden (kan ook stimulerend zijn) • Expertise van het personeel: • Bestaande sterke troeven consolideren • Meer specialisatie via zwaartepuntvorming in de associaties • Versnippering in “kleine” instellingen • Gedwongen generalisten in “kleine” instellingen • Beperkte toegang tot onderzoeksmiddelen voor personeel hogescholen

17. Behoud van de huidige situatie IV/IV • Financiële haalbaarheid en efficiëntie • Optimalisatie moeilijk • Financiële mogelijkheden om verdere schaalvoordelen te realiseren zijn beperkt • Geen meerkost, relatief laag rendement • Middelen inzetten op maat van lokale autonomie • Behoud van huidige mozaïek: • Divers • Slagkracht? • Ongelijkheid blijft bestaan

18. Behoud van de huidige situatie: balans • Herkenbaarheid en stabiliteit • Behoud dynamiek, waardekaders, profilering • Geen internationale herkenbaarheid • Verticale mobiliteit kan beter • Kruisbestuiving kan beter • Optimalisatie en rationalisatie moeilijk • Soms beperkte schaalgrootte problematisch • Expertise personeel niet helemaal benut

19. Integratie van academische hogeschoolopleidingen in de universiteit I/IV • Stabiliteit en rechtszekerheid • Stabiliteit op korte termijn verstoord, nieuwe dynamiek • Probleem van waardekaders • Wijzigen van statuut, kan ook verbetering betekenen • Transparantie • Binariteit academisch versus professioneel duidelijk • Duidelijke profilering • Erover waken dat verwante academische opleiding identiteit bewaren • Beeld voor de arbeidsmarkt duidelijker

20. Integratie van academische hogeschoolopleidingen in de universiteit II/IV • Doorstroommogelijkheden en samenwerking • Doorstroming: • Bijkomende drempel? Democratisering? • Verwevenheid dreigt in gevaar te komen • Overgangen van professioneel naar academisch bewaken • Overstapmogelijkheden verbeteren, ook naar HBO en internationaal • De rol van de associaties: faciliteren van samenwerking • Samenwerking op het vlak van onderzoek • Betere interactie • Interdisciplinariteit • Specialisatie

21. Integratie van academische hogeschoolopleidingen in de universiteit III/IV • Gediversifieerd aanbod • Concentratie van expertise: • Stimuleren van specialisatie • Generieke onderwijs in gedrang? • Overgangsperiode • Schaalverkleining • Concurrentie: • Kan verminderen of vermeerderen • Nood aan sterke profilering

22. Integratie van academische hogeschoolopleidingen in de universiteit IV/IV • Financiële haalbaarheid en efficiëntie • Optimalisatie • Minder versnippering van middelen • Definitie van speerpunten en complementaire profielen leidt tot optimalisatie • Bijkomende middelen voor ‘nieuwe’ hogescholen • Schaalverkleining van hogescholen: levensvatbaarheid • Infrastructuur: vergt afspraken

23. Integratie van academische hogeschoolopleidingen: balans • Transparant • Profilering nodig maar heeft positief effect • Onderzoeksmiddelen efficiënt inzetten • Grootscheepse hervorming vraagt eenduidige besluitvorming en begeleiding • Aandacht voor statuut en loopbaanperspectieven • Verwevenheid realiseren via de associaties • Continuümgedachte bewaken

24. Volledige integratie van alle hogeschool- en universitaire opleidingen in een nieuw type instelling I/III • Stabiliteit en rechtszekerheid • Stabiliteit op korte termijn verstoord, nieuwe dynamiek • Één personeelsgroep: eenduidig personeelsbeleid • Afstemming van statuten • Schaalgrootte: optimale inzetbaarheid van expertise • Transparantie • Breed aanbod = interessante kruisbestuivingen • Risico: onduidelijk profiel, verlies aan eigenheid • Bestuurbaarheid • Schaalgrootte: naambekendheid • Duidelijkheid t.a.v. arbeidsmarkt

25. Volledige integratie van alle hogeschool- en universitaire opleidingen in een nieuw type instelling II/III • Doorstroommogelijkheden en samenwerking • Samenwerking op het vlak van onderzoek: • Kruisbestuiving van wetenschappelijke en professionele expertise • Onderzoekscomponent uitbouwen, speerpunten • Interdisciplinair onderzoek gestimuleerd • Rol van associaties uitgespeeld • Mobiliteit: • Verticale en internationale horizontale mobiliteit verbeteren • Overgangsmogelijkheden! • Horizontale mobiliteit in Vlaanderen: aandachtspunt • HBO5 moeilijk integreren

26. Volledige integratie van alle hogeschool- en universitaire opleidingen in een nieuw type instelling III/III • Gediversifieerd aanbod • Huidige geografische spreiding behouden maar kan belemmering zijn voor samenwerking • Huidige concurrentie vervalt, druk op “kleine” instellingen/opleidingen • Oligopolie en onevenwicht • Financiële haalbaarheid en efficiëntie: • Efficiënte inzet van middelen • Schaalvoordelen (bijvoorbeeld infrastructuur) en -nadelen • Totale kost = groot • Interne financieringsmechanismen! • Goede bundeling van expertise

27. Volledige integratie: balans • Aandacht voor profilering verwante opleidingen, positief op korte termijn • Onderzoeksmiddelen efficiënt inzetten • Binariteit 1e/2e cyclus: Bolognagedachte • Grootscheepse hervorming vraagt eenduidige besluitvorming en begeleiding • Personeelsbeleid, profilering en HBO5 zijn complex • Centralisatie, zware structuur • Verregaande interne autonomie: model geen realiteit

28. Slot • Drie modellen in overweging nemen • Voor- en nadelen bestuderen • Reflectie over structuren blijft noodzakelijk, ook na keuze voor één van de modellen