Toegankelijke schriftelijke communicatie in de zorg

1. Toegankelijkeschriftelijkecommunicatie in de zorg leen.haesaert@thomasmore.be

2. Geletterdheid in Vlaanderen • 15 jaar geleden: 15% van de volwassenen (16 tot 65 jaar) Vlamingen laaggeletterd = 1 op 7 • 2013: idem! > half miljoen (580.470) met geletterdheidsprobleem!!! (PIAAC-onderzoek - OESO) • Toch enkele trends: - toename laaggeletterdheid bij jongeren, afname bij ouderen - gemiddelde geletterdheidsprestatie werkenden gedaald - gemiddelde geletterdheidsprestatie van laagst presterende vrouwen toegenomen tot op niveau van laagst presterende mannen

3. Geletterdheid: definitie • Vroeger: alfabeet of analfabeet > al of niet kunnen lezen en schrijven Alfabetisering: analfabeten leren lezen en schrijven • Later: eufemisme: functioneel laaggeletterden • Geletterdheid: kennis en vaardigheid hebben om via geschreven taal te communiceren en informatie te verwerken, om met numerieke en grafische gegevens en ICT om te gaan. (bron: Plan Geletterdheid Verhogen)

4. Nieuwe vormen/dimensies van geletterdheid • Talige geletterdheid (literacy – lezen en schrijven) • Prozageletterdheid (redactionele artikels, nieuwsberichten, gedichten en fictie) • Documentgeletterdheid (sollicitatiebrieven, loonlijsten, transportschema’s, kaarten, tabellen en grafieken) • Numerieke geletterdheid (numeracy - gecijferdheid) • Digitale geletterdheid - mediageletterdheid - politieke geletterdheid – gezondheidsgeletterdheid

5. Risicogroepen laaggeletterdheid • laaggeschoolden (34% is laaggeletterd) • volwassenen met laaggeschoolde ouders (25%) • ouderen (26%) • migranten van de eerste generatie (41%) • anderstaligen (35%) • niet-actieven

6. Gevolgen laaggeletterdheid • Minder politieke en sociale betrokkenheid • Rem op economische en sociale ontwikkeling (nieuwe technologieën, concurrentievermogen, productiviteit) • Rem op algemene verhoging van levensstandaard • Vaker gezondheidsproblemen

7. Minder gezond: vaker astma, diabetes,kanker, hartinfarct en psychische aandoeningen • Meer consultaties arts en specialist • Minder preventieve zorg (screenings) • Meer en langere hospitalisatie • Verkeerd medicijngebruik • Therapie-ontrouw • Hogere sterftecijfers

8. Gezamenlijke inspanningen nodig • Onderwijs kwalitatief en vanaf jong levenslang leren NT2- onderwijs • Dienstverleningen – dus ook zorgomgevingen: bewust van drempels – voorkomen en wegwerken goed voor zwakste lezer – goed voor iedereen!

9. Balans vinden

10. Kloof dichten

11. Helikopterkijk toegankelijkheidsaspecten

12. Onderwerpen vandaag • Verschil tussen schrijver en lezer • Natuurlijk leespad respecteren • Doe cijfers spreken • Waarop letten bij formulieren en vragenlijsten • Tips om lezer te betrekken, motiveren, steunen

13. Lezersgericht • Wees bewust van het verschil tussen jij als schrijver en de patiënt-lezer • Wees bewust dat informeren ≠ doen handelen • Observeer omgeving waarin schriftelijk materiaal gebruikt wordt en op welke manier • Richt je op de minder vaardige lezer • Betrek de potentiële lezer • Test het materiaal uit

14. Natuurlijk leespad respecteren • Ingebakken leespatroon: vaste oogbewegingen, fixaties, oogsprongen = reader gravity • Sterk instappunt • Geen aanleiding geven om stukken over te slaan

15. Doe cijfers spreken • Hoeveelheden • Tijd • Risico’s • Doseringen • Pijn

16. 25 gram vlees           luciferdoosje • 75 gram vlees            pak speelkaarten - stuk zeep • 200 gram vlees          dunne paperback • 25 gram kaas            4 dobbelstenen • gemiddelde aardappel   computermuis • 2 eetlepels boter        pingpongbal • ½ kop pasta            tennisbal

23. Wong Baker Facespainscale http://www.partnersagainstpain.com/printouts/A7012AS6.pdf http://www.dolotest.com/

24. Vragenlijsten en formulieren • Formulieren: vaak niet goed opgesteld • Doel niet duidelijk • Instructies niet duidelijk • Antwoordopties niet logisch • Te weinig antwoordplaats • Te drukke pagina’s • Slecht gemaakt: frustratie bij invuller en verwerker (foutief – onvolledig – herinvullen – tijd – verwerking – kost tot x10)

25. Zorg voor informatieve titel en goede inleiding • Vraag enkel noodzakelijke informatie • Zorg voor een duidelijke, rustige vormgeving • Beperk de lengte van het formulier • Hou instructies kort en precies daar waar nodig • Beperk het aantal vormgevingselementen

26. Motiveren, betrekken, ondersteunen • Positieve, uitnodigende toon • Lezer actief betrekken • Q/A - T/F • Verhaal/getuigenis/streamers/dialogen/citaten • Notitieruimte laten • Concrete, realistische instructies, ‘cultureel’ correct’ • Betrouwbare bron • Aanknoping met gezondheidsstatistieken • Aanbieden extra hulp/extra info

27. bronnen • Osborne, H. (2013). Health literacy from A to Z. Practical ways to communicate your health message. Burlington: Jones&Bartlett Learning • Rudd,R.E., Anderson, J.E. (2006), The health literacy environment of hospitals and health  centers [PDF]. Boston: Harvard School of Public Health. (http://ncsall.net/fileadmin/resources/teach/environ_title.pdf) • McGee, J. (2010). Toolkit for Making Written Material Clear and effective [PDF]. U.S. Department of Health & Human Services: CMS. (http://www.cms.gov/Outreach-and-Education/Outreach/WrittenMaterialsToolkit/) • PIAAC-onderzoek: http://www.taalsector.be/cms/geletterdheid-klare-taal/3109-geletterdheid-vlaanderen-trappelt-ter-plaatse?start=1