Astma epidemiologia definicja rozpoznanie diagnostyka leczenie

1. Astma epidemiologiadefinicja rozpoznanie diagnostykaleczenie Prof. Elżbieta Piontek Klinika Pediatrii Instytut „Pomnik - CZD”

2. Z Białej Księgi Alergii: • Objawy chorób alergicznych obserwuje się w 35% populacji • Występowanie "gorączki siennej" na początku XX wieku wynosiło 1%. Obecnie w Europie wzrosło do 10%-20% • Astma alergiczna w latach osiemdziesiątych wzrosła dwukrotnie • Koszty bezpośrednie i pośrednie chorób alergicznych w krajach Europy Zachodniej sięgają 45 miliardów EURO • Ocenia się, że w 2020 roku ilość osób wykazujących cechy uczulenia będzie większa niż osób zdrowych

3. Epidemiologia astmy • 100 -150 milionów ludzi choruje na astmę na całym świecie • Światowy wskaźnik zachorowań zwiększa się średnio o 50% co dziesięć lat1 • Bilans kosztów ponoszonych na całym świecie przy leczeniu astmy jest większy niż w przypadku gruźlicy czy HIV / AIDS1 • Główne czynniki powodujące ciężki przebieg astmy nierzadko ze skutkiem śmiertelnym to niepełna diagnoza i niewłaściwe leczenie2 1. WHO Bronchial Asthma Fact Sheet 2000 2. GINA Guidelines 1998

4. > 9% 6 do <9% 3 do 6% < 3% Zachorowalność w Europie ISAAC Steering Committee, Lancet 1998

5. Astma w Polsce • Ludność w Polsce w2000 • - 38 649 000 • Astma: • dzieci – 708 000 • dorośli – 1 562 000

6. Koszty leczenia astmy • Koszty bezpośrednie • Hospitalizacja • Intensywna terapia • Pomoc w nagłych wypadkach • Wizyty w P.O.Z. • Leki • Koszty pośrednie • Opieka socjalna • Zmniejszona wydajność pracy (chorobowe) • Utrata dni szkolnych • Wpływ na jednostkę / rodzinę / społeczeństwo GINA Guidelines 1998

7. Czynniki wpływające na rozwój chorób alergicznych • Zanieczyszczenie środowiska: • spalanie węgla • dym przemysłowy • zanieczyszczenie motoryzacyjne (tlenek azotu, ozon, lateks) • Atopia • Ekspozycja na alergeny • wziewne - pyłki roślin, pleśnie, roztocza, naskórki zwierząt • długotrwałe przebywanie w zamkniętych, nie wietrzonych pomieszczeniach

8. Astma... Jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, w której uczestniczy wiele komórek i substancji przez nie uwalnianych. Przewlekle zapalenie jest przyczynąnadreaktywności oskrzeli, prowadzącej do nawracających epizodów świszczącego oddechu, duszności, ściskania w klatce piersiowej i kaszlu, występujących szczególnie w nocy lub nad ranem. Epizodom tym zwykle towarzyszy rozlana obturacja oskrzeli o zmiennym nasileniu, często ustępująca samoistnie lub pod wpływem leczenia.

10. Mechanizm reakcji alergicznej ALERGEN Immunoglobulina E (IgE) Naczynia krwionośne Ziarnistości zawierające preformowane mediatory Komórka tuczna Degranulacja komórek tucznych Mediatory generowane Czynniki chemotaktyczne Histamina Inne Kwas arachidonowy PAF Eozynofilowy czynnik chemotaktyczny Proteazy Hydrolazy Interleukiny Prostaglandyny Leukotrieny Głównie białko zasadowe Eozynofilowe białko kationowe Leukotrieny PAF Migracja eozynofilów Degranulacja eozynofilów

11. Następstwa procesu zapalnego • Zwężenie światła oskrzeli • Obrzęk i przekrwienie błony śluzowej • Ubytki w nabłonku dróg oddechowych – złuszczanie nabłonka migawkowego • Bezpośredni skurcz mięśni gładkich oskrzeli • Śluzowe czopy • Pośredni skurcz poprzez mechanizmy neurogenne • Pogrubiała ściana oskrzeli (dwukrotnie) • przekrwienie • obrzęk śluzówki • nacieki z komórek zapalnych • odkładanie kolagenu • przerost mięśni gładkich • hiperplazja komórek kubkowych • hiperplazja gruczołów śluzowych + czopy śluzowe

12. Normalne Astma

13. Ostry stan zapalny Terapia sterydowa Zapalenie przewlekłe Czas Przebieg procesu zapalnego w astmie Zmianystrukturalne Barnes PJ

14. Wywiad – czy to jest astma? • Sezonowość w występowaniu objawów • Atopia w rodzinie • Kaszel w nocy lub po wysiłku • Powtarzające się ‘infekcje układu oddechowego’ lub „świszczące zapalenie oskrzeli” • Odmowa brania udziału w ćwiczeniach fizycznych, zajęciach sportowych

15. Diagnostyka astmy • Wywiad • Badanie przedmiotowe • Badanie radiologiczne klatki piersiowej • Badania pod kątem alergii • Eozynofilia w plwocinie i we krwi obwodowej • Mediatory zapalne: histamina, cytokiny, leukotrieny • Testy skórne punktowe • IgE • Swoiste przeciwciała IgE • Testy ekspozycyjne

17. Badanie czynnościowe układu oddechowego • FEV1 – maksymalna objętość wydechowa w ciągu 1s • Spirometria pomocna w diagnostyce, monitorowaniu choroby i odpowiedzi na leczenie • PEF – szczytowy przepływ wydechowy – pikflometria służy do monitorowania przebiegu choroby

18. Pomiar FEV1

21. Pomiar szczytowego przepływu wydechowy (Peak Expiratory Flow)

22. Astma - różnicowanie • Wady rozwojowe układu oddechowego • Infekcje układu oddechowego • Mukowiscydoza • Ciało obce • Refluks żołądkowo przełykowy i przepuklina rozworu przełykowego • Dysplazja oskrzelowo-płucna • Gruźlica • Zaburzenia aparatu śluzowo-rzęskowego • Ucisk oskrzeli z zewnątrz (guzy, powiększone węzły)

23. Zapobieganie • Pierwotne – zapobieganie rozwojowi astmy • Wtórne – zapobieganie zaostrzeniom astmy • NALEŻY: • Zmniejszyć ekspozycję na alergeny • Unikać dymu papierosowego • Unikać infekcji • Unikać zanieczyszczonego środowiska • Unikać czynników drażniących (dymy, farby, lakiery) • Jak najdłużej karmić niemowlę piersią • Edukacja rodzin alergicznych • Wczesne leczenie profilaktyczne przy objawach choroby

24. Leczenie • Jest skuteczne u większości chorych dzieci • Cel: poprawa stanu klinicznego przy minimalnej ilości stosowanych leków • NALEŻY: • Ograniczyć i wyeliminować objawy przewlekłe • Zapobiegać zaostrzeniom • Utrzymać jak najlepszą funkcję płuc • Utrzymać aktywność fizyczną dziecka • Zmniejszyć lub wyeliminować krótko działające b- mimetyki

25. Leczenie • Astma sporadyczna • Leki stosowane doraźnie, najczęściej krótko działające ß mimetyki wziewne, kromoglikan sodu • Astma przewlekła lekka • Leki przeciwzapalne tj. kromoglikan lub nedokromil sodu, leki antyleukotrienowe, glikortykosteroidy wziewne, rzadko długo działające leki rozszerzające oskrzela • Astma przewlekła umiarkowana • Leki przeciwzapalne tj. glikortykosteroidy wziewne, długo działające leki rozszerzające oskrzela, leki antyleukotrienowe • Astma przewlekła ciężka • Leki przeciwzapalne – glikortykosteroidy wziewne w dużych dawkach oraz długo działające leki rozszerzające oskrzela, czasem glikortykosteroidy doustnie

26. Czynniki wyzwalające napad astmy Czynniki wyzwalające Zimne powietrze Zmiana temperatury Hiperwentylacja Wysiłek Stres lub silne emocje Aerozole chemiczne Leki blokujące receptory ß Leki (NSAIDs, ß-blokery) Czynniki emocjonalne Refluks przełykowy Wysiłek (śmiech) Infekcje wirusowe Dym papierosowy Czynniki zaostrzające przebieg choroby Alergeny (zwierzęta porośnięte sierścią lub futrem, roztocza w kurzu domowym, pyłki roślin (traw, drzew), grzyby i zarodniki) Czynniki uwrażliwiające w środowisku zawodowym Wirusowe zakażenia układu oddechowego Niesteroidowe leki przeciwzapalne (u niewielu chorych) Palenie tytoniu Zanieczyszczenie powietrza Ciężkie alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa Infekcyjne zapalenie zatok obocznych nosa

27. Program leczenia astmy • Edukacja chorych mająca na celu ich współpracę w leczeniu astmy. • Ocena i monitorowanie ciężkości astmy – na podstawie objawów oraz wyników badań czynnościowych płuc • Unikanie lub kontrolowanie czynników wyzwalających zaostrzenie astmy • Opracowanie indywidualnych planów leczenia przewlekłego chorych dorosłych i dzieci • Opracowanie indywidualnych planów leczenia zaostrzeń • Zapewnienie stałej opieki z regularną kontrolna oceną chorych.

28. Edukacja chorych • Dostarczenie zrozumiałej informacji nt. choroby i leczenia oraz konsekwencji nieleczenia • Szkolenia – szkoły astmy, • Samoedukacja pacjentów • Umiejętność samodzielnej modyfikacji leczenia • Utrzymanie zadowalającej jakości życia • Partnerska - współpraca z lekarzem, pielęgniarką