Het inschrijvingsrecht: hoeksteen voor meer gelijke kansen?

1. Het inschrijvingsrecht: hoeksteen voor meer gelijke kansen? Een juridische benadering F. Ornelis (Universiteit Gent) B. Steen (KU Leuven)

2. Het inschrijvingsrecht • Mensenrechtelijk kader • Evolutie tot gelijke kansendecreet • Gelijke kansendecreet • Kort overzicht regeling • Enkele juridische knelpunten

3. I. Het mensenrechtelijk kader • Vraagzijde: leerling en zijn ouders • Aanbodzijde: de onderwijsinstellingen

4. I. Het mensenrechtelijk kader • De vraagzijde • Recht op onderwijs (leerling) • Recht op vrije keuze (ouders) • + discriminatieverbod  Geen recht op toegang instelling van keuze

5. De aanbodzijde Officieel onderwijs Organieke openbare dienst Benuttigings-gelijkheid aanvaardingsplicht Ges. vrij onderwijs Functionele openbare dienst (actieve) onderwijsvrijheid weigeringsrecht I. Het mensenrechtelijk kader

6. I. Het mensenrechtelijk kader • Botsing van grondrechten • Geen hiërarchie tussen grondrechten • Rechter lost conflict op • Wetgever kan grondrechten beperken  evenredigheids- of proportionaliteitsbeginsel

7. II. Evolutie tot aan gelijke kansendecreet 3 fasen • Mensenrechtelijk kader onder druk • Non-discriminatieverklaring (1993) • Art. 32 § 1 Decreet Basisonderwijs (1997)

8. II. Evolutie tot aan DGOK-I • Fase één: grondwettelijk kader onder druk • Discussie gemengd onderwijs • Opvang allochtone leerlingen

9. II. Evolutie tot aan DGOK-I • Fase twee: non-discriminatiepact • Convenant • Doelstelling: migrantenleerlingen spreiden • Juridische beoordeling • Niet strijdig met mensenrechtelijk kader • Brengt geen wijziging in het mensenrechtelijk kader

10. II. Evolutie tot aan DGOK-I • Fase drie: art. 31 § 2 Decreet basis-onderwijs • Inperking weigeringsrecht: alleen criteria die “niet onbetamelijk” en “niet strijdig met menselijke waardigheid” zijn • Ongrondwettelijk? • Voorstel oppositie • Raad van State en Arbitragehof: niet strijdig met grondwet/internationaal recht • Toepassing: Tachkemoni-arrest • Conclusie: versterking inschrijvingsrecht

11. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • De regeling en achtergronden • Verzoenbaar met de actieve onderwijsvrijheid? • “Overblijvende” knelpunten • Instemmen met het pedagogisch project • Weigeren • doorverwijzen

12. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • De regeling • Achtergronden • Principe: recht op inschrijving Voorwaarde: instemming pedagogisch project • Weigeren en doorverwijzen • Weigeren: veiligheid (“volle school”) tuchtrechtelijke uitsluiting • Doorverwijzen: te veel anderstalige lln (kwantitatieve en kwalitatieve voorwaarden) • Rechtsbescherming: LOP’s en CLR

13. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • Verzoenbaar met actieve onderwijs-vrijheid? • Raad van State • in principe wel • bedenking: specifieke pedagogische projecten • Arbitragehof: arrest 8 oktober 2003 • Géén absoluut inschrijvingsrecht (5 redenen) • Beperking onderwijsvrijheid = evenredig

14. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 3. Instemmen met het pedagogisch project • Inhoud van het pedagogisch project: = “geheel van de fundamentele uitgangspunten voor een school en haar werking” In overeenstemming met de mensenrechten?

15. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • Betekent instemmen ook inschrijven? “de inschrijving wordt genomen na instemming (…) met pedagogisch project en schoolreglement” Franse Gemeenschap: door de inschrijving aanvaardt leerling het project en reglement

16. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • Mogelijk knelpunt van pro forma instemming: • Minister: geen voorafgaande inschatting of leerling zal kunnen voldoen • RvSt: aanvaarden van de formele instemming en inschrijving; evt. later toevlucht tot tuchtrecht of ontbinding overeenkomst Toch: aarzeling bij spec. onderwijsproject

17. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • Rechtsleer: meer genuanceerd: • M.b.t. schoolreglement: geen voorafgaande beoordeling mogelijk • M.b.t. pedagogisch project: ondanks instemming kan toch een weigering tot inschrijving volgen, indien tegen objectief vaststelbare feiten bestrijden project school

18. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • Wachtlijsten mogelijk? • Minister: uitgesloten (hoewel: autonomie van de school voor procedure; aanmeldingslijst) • RvSt, arrest 18 juli 2003: “inschrijving kan op het eerste gezicht niet tegen de wil van de ouders worden uitgesteld” • Comm Llnrechten: case ‘motivatieproef’

19. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • Selectie bij ‘overboeking’: chronologie als criterium? bv. Gent:buurtkinderen;Brussel:Ndlt. gezin - Minister: chronologie als enig criterium - Andere criteria mogelijk mits respect voor decretale doelstellingen

20. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • 4. Weigeren: definitieve uitsluiting • Niet inroepen van ‘te verwachten’ tuchtproblemen • Geen beperking vrijheid van onderwijs • Comm. Llnrechten: geen beoordeling tuchtbeleid

21. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • 4.Weigeren: veiligheid in gedrang wegens materiële omstandigheden • Al langer aanvaard als principe • Consequent toepassen impliceert hardere norm • Norm kan op verschillende (school/klas/richting) niveaus gehanteerd worden

22. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • 5. Doorverwijzen • Ratio: keren ‘witte vlucht’ • Aanvulling op versterkt inschrijvingsrecht • Al in ND-verklaring

23. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • 5. Doorverwijzen: voorwaarden • Criterium = thuistaal • Kwant. voorw.: min. 20% thuistaal nt-Nederlands en min. 10 % hoger dan in LOP • Kwal. voorw.: inspanningen voor allochtonen inzake taalvaardigheid, nascholing, ouderwerking

24. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • 5. Doorverwijzen: • Afdwingbaar i.t.t. ND-verklaring • Spec. vw. : onthaalklas, unieke richting, buitengewoon onderwijs • Bescherming voor ped. project

25. III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I • 5. Doorverwijzen: criterium • Taal als relevant onderscheidingscriterium gezien onderwijsdoelstelling • Doorverwijzing is enkel effectief voor allochtone leerlingen • Indirecte discriminatie? • Positieve actie: geen goed criterium

26. IV. Slotbalans