Fizjoterapia w ginekologii i położnictwie

1. Fizjoterapia w ginekologii i położnictwie mgr Elżbieta Antosiewicz mgr Katarzyna Sobczak WSIiZ Rzeszów

2. Rola ruchu w leczeniu ginekologicznym • Nieużywane mięśnie kurczą się i tracą sprawność • Brak ruchu szkodzi stawom (stają się sztywne, a każdy ruch sprawia ból) • Rola psychiki skuteczności rehabilitacji • Narodziny tzw. rehabilitacji wczesnooperacyjnej przyłóżkowej

3. Wnioski Rehabilitacja gwarantuje • Szybszy efekt zdrowienia • Powrót do samoobsługi • Radość, dobre samopoczucie • Uprzyjemnia pobyt w klinice • Oddala myśli o cierpieniu

4. Ginekologia zachowawcza: Zaburzenia miesiączkowania (PMS, bolesne miesiączkowanie) Zapalenie narządów płciowych Niepłodność Klimakterium Niedorozwój narządów płciowych Ginekologia operacyjna: Usprawnianie przedoperacyjne Usprawnianie pooperacyjne Szpitalne Ambulatoryjne sanatoryjne Zastosowanie fizjoterapii

5. GINEKOLOGIA OPERACYJNA

6. Metody operacji w ginekologii • Laparotomia (przez otwarcie jamy brzusznej) • Nowotwory złośliwe • Guzy • Mięśniaki 2. Laparoskopia (operacja z użyciem endoskopu, ze specjalnym układem optycznym) • Niepłodność • Zespół bólów miednicy mniejszej • Podejrzenie ciąży ektopowej 3. Per vaginam (przezpochwowo) • Plastyka szyjki macicy • Plastyka przedniej i tylnej ściany pochwy z powodu wysiłkowego nietrzymania moczu

7. Usprawnianie przedoperacyjne – znaczenie: • Przygotowanie do usprawniania po operacji ze względu na łatwiejszy kontakt niż bezpośrednio po operacji • Wyuczenie pacjentki: • Prawidłowego oddychania oraz ćwiczeń oddechowych przydatnych podczas okresu wczesnooperacyjnego, • Ćwiczeń odcinków dystalnych kończyn górnych i dolnych poprawiających pracę układu krążenia • „techniki kaszlu” • Umiejętności rozluźniania mięśni • Właściwego sposobu wstawania z łóżek w zależności od rodzaju planowanego zabiegu operacyjnego

8. Usprawnianie pooperacyjne – znaczenie: • Uzdrawiający wpływ na wszystkie narządy ustrojowe przez: • Szybkie usuniecie środka znieczulającego z organizmu • Zapobieganie powikłaniom pooperacyjnym układu oddechowego, układu krążenia • Utrzymanie prawidłowej perystaltyki jelit • Zapobieganie zrostom pooperacyjnym • Utrzymanie sprawności układu ruchowego • Znaczenie psychoterapeutyczne, polegające na wyprowadzaniu pacjentek przez szybkie uruchomienie z błędnego przeświadczenia o swojej nieprzydatności życiowej po operacji • Brak obrzęków umiejscowionych szczególnie w okolicy umieszczania wenflonów – uelastycznienie ścian naczyń krwionośnych

9. Ćwiczenia lecznicze przed operacją • Ćwiczenia ogólnokondycyjne zwiększające ogólną sprawność i kondycję pacjentki • Ćwiczenia krążeniowe ćwiczenia części dystalnych oraz zmiany pozycji w łóżku jako profilaktyka przeciwzakrzepowa • Na plecach nogi podkurczone • Na boku • Pozycja półsiedząca • Przejście do pozycji stojącej poza łóżkiem

10. 3. Ćwiczenia prawidłowego odkasływania W pozycji leżącej na plecach pod kątem 45˚, przy zgiętych kończynach dolnych (rozluźnienie mięśni brzucha) i stabilizacji rany pooperacyjnej (pacjentka dłońmi zbliża brzegi rany) na szczycie wydechu wykonywane jest skuteczne odkasływanie

11. 4. Ćwiczenia oddechowe • W razie laparotomii – torem piersiowym • Po zabiegu per vaginam – torem mieszanym

12. 5. Ćwiczenia prawidłowego wstawania z łóżka • Po laparotomii: ułożenie na boku, przesunięcie podudzi poza krawędź łóżka, oparcie na dłoni i łokciu, uniesienie tułowia bokiem w górę, przejście do siadu ze spuszczonymi nogami – w ten sposób eliminuje się pracę mięśni brzucha, w pozycji siedzącej wykonujemy kilka ćwiczeń oddechowych, jeśli nie ma powikłań to pacjentka może wstać i chodzić

13. Po zabiegu per vaginam: pacjentki przez kilka dni nie powinny siadać, dlatego przed zabiegiem uczymy je wstawać z łóżka z ominięciem pozycji siadania

14. 6. Sposoby wstawiania z pominięciem siadania • I – z pozycji klęku podpartego pacjentka wstaje z łóżka bokiem lub tyłem i przechodzi do pozycji stojącej przed łóżkiem. Wchodząc do łóżka wykonuje ruchy w odwrotnej kolejności • II – z pozycji leżenia na boku pacjentka zsuwa się z łóżka po zewnętrznej powierzchni uda . Opierając się na łokciu i dłoni, przechodzi do pozycji stojącej przed łóżkiem

15. Cele rehabilitacji jako przygotowania do zabiegu operacyjnego • Zmniejszenie powikłań związanych z układem krążenia obwodowego – zapobieganie stanom zapalnym • Chorobie zatorowo-zakrzepowej, której sprzyjają: • Żylaki kończyn dolnych • Otyłość • Zaburzenia krążenia obwodowego • Niewydolność krążenia • Odwodnienie • Niewydolność nerek

16. Postępowanie profilaktyczne • Zakładanie pończoch przeciwżylakowych • Bandażowanie kończyn dolnych z żylakami podudzi • Tak zabezpieczone kończyny podtrzymuje się do chwili pionizacji, czy do momentu rozpoczęcia chodzenia • Istotne jest wczesne uruchomienie pacjentki

17. Cele rehabilitacji jako przygotowania do zabiegu operacyjnego c.d. 2. Zmniejszenie powikłań związanych z układem oddechowym i poprawa wentylacji • Na powikłania płucne mają wpływ: • Infekcje w okresie okołooperacyjnym • Bóle w okolicy rany pooperacyjnej • Palenie tytoniu (powikłania 5-6 razy częściej niż u niepalących) • Wiek pacjentki (starszy sprzyja niedodmie i zapaleniu płuc) • Otyłość, zakrzepica żylna

18. Rehabilitacja wewnątrzszpitalna | Przed zabiegiem operacyjnym | Po zabiegu operacyjnym (od 1 – 9 doby) Rehabilitacja pozaszpitalna | Ambulatoryjna | Sanatorium Schemat postępowania po zabiegu operacyjnym

19. Usprawnianie po zabiegu operacyjnym na otwartej jamie brzusznej - laparotomii • I doba ( czas ćwiczeń 20-30minut), pacjentka wykonuje ćwiczenia w pozycjach: • Leżenie tyłem i na boku • Siad na łóżku ze spuszczonymi nogami • Stosowane ćwiczenia: • Porawiajace krązęnie krwi • Oddechowe ( torem piersiowym) • statyczne - zwane gimnastyką przekrwienna czyli izometryczną; ćwiczenia wykonuje się z ostrożnością w pozycji leżącej lub siedzącej • dynamiczne – wprowadzane z chwilą wystąpienia ppoprawy w umiejscowionym odczuciu bólu; wykonuje się je w bezbolesnych odcinkach układu ruchowego • Czynne mięśni i szyi • Czynne kończyn górnych

20. Usprawnianie po zabiegu operacyjnym na otwartej jamie brzusznej - laparotomii • Stosowane ćwiczenia cd: • Czynne kończyn dolnych ( bez angażowani mięśni brzucha) • Czynne mięśni grzbietu ( izomteryczne, w niepełnym zakresie) • Izometryczne ( mięśnie pośladków, czworogłowe uda, trójgłowe łydki) • Prawidłowego i skutecznego odkasływania • Częste odwracanie się na boki ( zapobiega powstawaniu zrostów, poprawia perystaltykę jelit) • Prawidłowy siad na łóżku ze spuszczonymi nogami ( w tej pozycji niektóre ćwiczenia oddechowe oraz niektóre czynne) • Pełna pionizacja – stanie, chodzenie • Zaleca się powtórzenie ćwiczeń w ciągu dnia, szczególnie przeciwzakrzepowych, oddechowych, częstą zmianę pozycji i chodzenie.

21. Usprawnianie po zabiegu operacyjnym na otwartej jamie brzusznej - laparotomii • II doba – powtarza się ćwiczenia z pierwszej doby i dodaje indywidualne ćwiczenia kształtujące, pamiętajac o przeciwskazaniach • III doba - powtarza się ćwiczenia z pierwszej doby i dodaje ćwiczenia ogólnokondycyjne. Po ćwiczeniach należy ułożyć pacjentkę na brzuchu mniej więcej na 20-30minut, płasko na brzuchu, z podłożoną poduszka pod ranę pooperacyjną. Ma to na celu: • Zapobieganie tworzeniu się zrostów pooperacyjnych • Poprawę perystaltyki jelit • Poprawę pracy trzewi • Poprawę samopoczucia Zaleca się powtarzać przez kilka dni 2xdzienie ułożenie na brzuchu , pacjentka może spać na brzuchu.

22. Usprawnianie po zabiegu operacyjnym na otwartej jamie brzusznej - laparotomii • IV –IX doba: • Powtarza się poprzednie ćwiczenia • Włącza się ćwiczenia w pozycji leżenia na brzuchu • Ćwiczenia izometryczne mięśni prostych brzucha i ćwiczenia czynne mięśni skośnych brzucha • Ćwiczenia poprawiające sylwetkę • X doba – jeżeli nie ma przeciwwskazań pacjentka wychodzi do domu z zaleceniami kontynuowania rehabilitacji oraz z instruktażem fizykoterapeutycznym dotyczącym pielęgnacji blizny pooperacyjnej w domu ( masaż, rozgrzewanie lampą)

23. Usprawnianie po zabiegu operacyjnym per vaginam: • Postępowanie jest takie samo jak po laparotomii ( wg schematu) ze szczególnym uwzględnieniem: • Pionizacji – odbywającej się wg zasad wyuczonych w i lub II dobie po zabiegu operacyjnym ( decyduje o tym lekarz) ze względu na wybrana metodę operacyjną. • Skutecznego odkasływania • Zastosowania ćwiczeń Kegla w III dobie po zabiegu operacyjnym • Siadania oraz ćwiczeń w pozycji siedzącej - wprowadzanych indywidualnie Jeżeli nie ma przeciwwskazań pacjentka wypisywana jest do domu w X dobie po operacji, z zaleceniami dalszej rehabilitacji, szczególnie wykonywania mniej więcej przez 2 miesiące ćwiczeń wzmacniających mięśnie krocza i dna miednicy.

24. Ginekologia zachowawczapostępowanie w wybranych jednostkach • Rzadkie i skąpe miesiączkowanie Celem terapii jest uzyskanie silnego przekrwienia narządów miednicy mniejszej oraz wywołanie krwawienia miesiączkowego. Stosuje się: • Ćw. czynne dynamiczne mm. brzucha i pośladków • Ćw. izometryczne mm. krocza i dna miednicy • Ćw. wstrząsania i wibracji miednicy mniejszej • Masaż brzucha i okolicy krzyżowej • Terapuls 5-15-20min • Sollux, UV na całe ciało, 30min • DKF co drugi dzień 5-15 min.

25. Przykładowe ćwiczenia • Pw: siad na taborecie z przywiedzionymi kończynami dolnymi ruch: pochylanie miednicy ku przodowi z wdechem, uwypuklenie brzucha i wygięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa ku przodowi

26. Przykładowe ćwiczenia • Pw: siad na taborecie z przywiedzionymi kończynami dolnymi ruch: prostowanie miednicy z wydechem, wciągnięcie mięśni brzucha i wygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym ku tyłowi

27. Przykładowe ćwiczenia • Pw: leżenie na plecach, podudzia na niskim taborecie, kąt zgięcia w stt. biodrowych wynosi ok.. 450 ruch: ściągnięcie (napięcie) mięśni pośladkowych z lekkim uniesieniem pośladków – następnie nagłe, pełne rozluźnienie i opadnięcie napiętych i uniesionych pośladków (podłożyć odpowiednią kołdrę lub kocyk)

28. Zespół napięcia przedmiesiączkowego • Kinezyterapia • ćw. Rozluźniające • Ćw. Wstrząsania miednicy ( w leżeniu tyłem ujmujemy kolejno stopy i wykonując ruch podciągania kończyny dolnej ku górze, skręcamy ja na boki ruchem wstrząsającym) • Ćw. Wibracji (wykonujemy w siadzie na krześle, ręka terapeuty ułożona na brzuchu wykonuje wibracje w momencie oddychanie torem brzusznym).

29. 2. Masaż– wykonywany w pozycji leżenia bokiem, ruchem tzw. cięcia prowadzonym do krętarzy tylnych kości biodrowej do kości krzyżowej 3. Fizykoterapia • Sollux na całe ciało, 30min • DKF co 2 dzień, 5-15 min • Terapuls 5-15min

30. Terapię rozpoczyna się ambulatoryjnie w połowie cyklu stosując ćwiczenia rozluźniające, wibracje, wstrząsania, światłolecznictwo i DKF aż do fazy krwawienia, a po 3-5 dniach masaż tkanki łącznej co drugi dzień. Leczenie fizjoterapeutyczne można rozpoczynać w połowie cyklu, odwrotnie niż masaż tkanki łącznej, a następnie po menstruacji zastosować pozostałe formy terapii.

31. Leczenie uzdrowiskowe • Wodolecznictwo: kąpiele nasiadowe i gorące kończyn dolnych • Kąpiele lecznicze:siarczkowo-siarkowodorowe, solankowe, kwasowęglowe, radonowe, aromatyczne • Peloidoterapia: borowinowe zawijania i półkąpiele • Kuracje pitne

32. Bolesne miesiączkowanie W przypadkach zespołu napięcia i bolesnego miesiączkowania, ze względu na zbliżone objawy tych zaburzeń, stosuje się podobne metody postępowania rehabilitacyjnego. Celem zabiegów fizjoterapeutycznych jest wspomaganie leczenia medycznego, łagodzenie dolegliwości, likwidacja dyskomfortu psychofizycznego oraz osiągnięcie bezbolesnego krwawienia

33. Klimakterium Kinezyterapia wywiera bardzo korzystny wpływ na zmniejszenie dolegliwości okresu pokwitania. Ma na celu poprawę krążenia obwodowego, przemiany materii, zapobiega zmianom kostnym i stawowym. Duże znaczenie ma w poprawie ogólnej kondycji fizycznej, co wpływa na samopoczucie kobiety. • Kinezyterapia • ćw. Ogólnousprawniające • Ćw. Rozluźniające • Ćw. W wodzie , pływanie 2. Masaż (rozluźniający) 3. Leczenie sanatoryjne 4. Fizykoterapia • Sollux +UV na całe ciało • Masaż podwodny całego ciała

34. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ