Da li je ponašanje emitera neregulisano ili pre-regulisano?

1. Da li je ponašanje emitera neregulisano ili pre-regulisano? Beograd, 11. mart 2009. Slobodan Kremenjakadvokat

2. Regulatorna nadležnost Republičke radiodifuzne agencije • Zakon o radiodifuziji predviđa da je RRA nadležna, između ostalog, da: • propisuje tehničke, organizacione i programske uslove za proizvodnju i emitovanje programa, u skladu sa odredbama Zakona o radiodifuziji; • propisuje pravila koja su obavezujuća za emitere kojima se obezbeđuje sprovođenje radiodifuzne politike u Republici Srbiji.

3. Tehnički, organizacioni i programski uslovi proizvodnje i emitovanja • Zakon o radiodifuziji predviđa (član 50), da su tehnički, organizacioni i programski uslovi za proizvodnju i emitovanje programa sastavni deo javnog konkursa za izdavanje dozvola; • Zakon o radiodifuziji dalje (član 53) predviđa da se na javnom konkursu za izdavanje dozvola odlukaupravo donosi, između ostalog,na osnovu ocene ispunjenosti propisanih uslova i standarda proizvodnje i emitovanja programa;

4. Propisivanje pravila u odnosu na sadržaj programa (1) • Agencija donosi preporuke, uputstva, obavezujuća uputstva i opšta obavezujuća uputstva za emitere, radi efikasnog sprovođenja radiodifuzne politike u Republici Srbiji (član 12. ZRD); • preporuke- u slučaju neujednačene dozvoljene praksa emitera; • uputstva- u slučaju sumnje u pogledu dozvoljenosti načina na koji emiter ili grupa emitera koristi dozvolu;

5. Propisivanje pravila u odnosu na sadržaj programa (2) • obavezujuća uputstva – ako ustanovi neujednačeno ponašanje emitera, pri čemu se određeni vidovi tog ponašanja mogu smatrati nedozvoljenim; • opšta obavezujuća uputstva- radi bližeg uređivanja određenih pitanja, nezavisno od postojeće prakse emitera (opšte obavezujuće uputstvo može da se odnosi na pojedino pitanje, veći broj srodnih, ili sva pitanja koja se tiču sadržaja - kodeks ponašanja emitera)

6. Opšte obavezujuće uputstvo o ponašanju emitera (Kodeks ponašanja emitera) • Važeći Kodeks ponašanja emitera Savet Republičke radiodifuzne agencije doneo je 26. juna 2007. godine. Kodeks je objavljen u ”Službenom glasniku RS” br. 63/2007; • U javnoj raspravi koja je prethodila usvajanju, Kodeksu je prigovarano da, upuštajući se u krajnje osetljivu materiju ocene objektivnosti i nepristrasnosti, zadire u oblast koja bi morala ostati predmet autonomne regulacije medijskih i novinarskih udruženja;

7. Pravni osnov Kodeksa ponašanja emitera • RRA u uvodnom delu Kodeksa ukazuje da su osnov donošenja tog akta odredbe članova 12 stav 5, član 19 (zaštita maloletnika i poštovanje dostojanstva ličnosti), kao i član 8 (programski uslovi za proizvodnju i emitovanje programa); • Utisak je da Kodeks zanemaruje Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava, u skladu sa kojom svako ograničenje slobode izražavanja podrazumeva određene uslove (propisanostu zakonu, neophodnost u demokratskom društvu);

8. Ciljevi Kodeksa ponašanja emitera • stvaranje uslova za profesionalan rad emitera; • jasno i precizno definisanje pitanja koja se tiču sadržine programa, a koja su predmet nadzora RRA; • bliže preciziranje minimalnih programskih uslova za proizvodnju i emitovanje programa; • zaštita dece i omladine; • zaštita dostojanstva ličnosti; • zaštita autorskih i srodnih prava;

9. Uputstva sadržana u Kodeksu ponašanja emitera (1) • Kodeksu ponašanja emitera sadrži trinaest različitih uputstava: • Uputstvo koje se odnosi na opšte obaveze emitera; • Uputstvo koje se tiče opštih programskih standarda u informativnom programu i programu političkih aktuelnosti; • Uputstvo koje se odnosi na zaštitu dece i omladine; • Uputstvo koje se odnosi na prikazivanje poroka, kriminala i uznemiravajućih pojava;

10. Uputstva sadržana u Kodeksu ponašanja emitera (2) • Uputstvo koje se odnosi na praćenje istrage, sadržaj zapisnika izdvojenih u krivično-sudskom postupku i zaštitu identiteta službenih lica koja vode istragu; • Uputstvo koje se odnosi na tretman religije i verske programe; • Uputstvo koje se odnosi na prikazivanje programa koji se odnose na okultizam, paranormalne pojave i magiju; • Uputstvo koje se odnosi na prikazivanje pornografije, seksa i golotinje; • Uputstvo koje se odnosi na zaštitu privatnosti;

11. Uputstva sadržana u Kodeksu ponašanja emitera (3) • Uputstvo koje se odnosi na upotrebu jezika u programima radija i televizije; • Uputstvo koje se odnosi na audio i vizuelni aspekt sadržaja programa; • Uputstvo koje se odnosi na praćenje izbora i referenduma; • Uputstvo koje se odnosi na autorska i srodna prava, reklame, sponzorstva i plaćene termine.

12. Povrede Kodeksa kao osnov za izricanje mera • RRA može emiteru izreći opomenu, upozorenje, kao i meru privremenog ili trajnog oduzimanja dozvole. • Ove mere mogu se izreći zbog povreda obaveza utvrđenih Zakonom o radiodifuziji ili povredom obaveza utvrđenih aktom RRA donetim na osnovu Zakonao radiodifuziji (uključujući i Kodeks ponašanja emitera).

13. Opšte obaveze emitera • poštovanje uslova iz dozvole; • obaveza identifikacije (propisana Zakonom o javnom informisanju, predviđena prekršajna odgovornost); • kvote obavezne produkcije (drugačiji obračun ukupnog godišnjeg vremena emitovanog programa); • zabrana partijske pripadnosti;

14. Opšti programski standardi u informativnom i programu aktuelnosti • pridržavanje konkur-sne dokumentacije; • objektivnost; • nepristrasnost; • blagovremenost; • tačnost; • sloboda objavljivanja komentara; • zabrana diskriminacije; • pravilo druge strane; • obaveza prenošenja saopštenja hitne prirode; • obaveza posebnog najavljivanja scena nasilja i katastrofe; • obaveza objavljivanja ispravke i odgovora;

15. Zaštita dece i omladine • emitovanje određenih sadržaja samo u doba kada deca i omladina ne bi trebalo da prate programe; • posebne najave ili označavanje programa koji mogu ugrožavati decu i omladinu; • prikazivanje dece i omladine samo uz dozvolu roditelja ili staratelja; • zaštita maloletnika žrtava ili počinilaca nasilja ili krivičnog dela; • sinhronizacija programa za decu predškolskog uzrasta

16. Prikazivanje poroka, kriminala i uznemiravajućih pojava • Ne smeju se emitovati materijali koji opravdavaju ili podstiču nasilje, opasno ili antidruštveno ponašanje; • Narkomanija, pušenje, alkohol i kockanje ne smeju se prikazivati u pozitivnom kontekstu; • Emiteri imaju obavezu da izbegavaju prikazivanje brutalnih, nasilnih i uznemirujućih scena ukoliko to nije u javnom interesu; • Zabranjeno je prikazivanje samoubistva ili drugih oblika samopovređivanja;

17. Praćenje istrage, nedopušteni dokazi, identitet lica koja vode istragu • Emiteri ne smeju ni na koji način ometati istragu tokom njenog trajanja; • Zabranjeno je izveštavati o dokazima na kojima se ne može zasnivati sudska odluka; • Zabranjeno je emitovati emisije kojima se namerno prejudicira ishod sudskog procesa; • Nije dozvoljeno bez izričitog odobrenja objavljivati identitet službenih i ostalih lica koja vode istragu ili su sa njom povezani, ukoliko ta imena nisu već zvanično objavljena.

18. Tretman religije i verski programi • Zabranjeno je verska shvatanja i učenja priznatih crkava i verskih zajednica tretirati diskriminatorski i uvredljivo; • Emiterima se zabranjuje da se u verskim programima bave prozelitizmom; • Zabrana maskiranja političkih sadržaja formom verskog programa; • Emiteri moraju da prave jasnu razliku između priznatih crkvi i verskih zajednica, s jedne, i sekti, s druge strane;

19. Okultizam, paranormalne pojave i magija • Zabranjuje se emitovanje programa zasnovanih na okultizmu, paranormalnim pojavama i magiji, u kojima se manipuliše ljudskim slabostima, lakovernošću, neobaveštenošću i neznanjem; • Proricanje sudbine, tumačenje horoskopa i slični sadržaji mogu se emitovati pod uslovom da to nije jedini sadržaj emisije, i bez dodatnog naplaćivanja telefonskih poziva, SMS poruka i drugih vidova komercijalizacije.

20. Prikazivanje pornografije, seksa i golotinje • scene seksa, kao i eksplicitni razgovori o seksu na radiju, mogu se emitovati samo od 24 do 06 h; • pornografija je zabranjena u nekodiranoj radiodifuziji; • erotski program je dozvoljeno emitovati od 24 do 06 h, osim na javnom servisu; • nage osobe se ne smeju prikazivati pre 21 čas, osim ukoliko su u pitanju edukativne potrebe ili postoji jako uredničko ili umetničko opravdanje;

21. Zaštita privatnosti • Zabranjena je svaka povreda privatnosti, odnosno prikazivanja pojedinaca bez njihove dozvole; • Emiteri su dužni da zaštite identitet žrtava katastrofa, nasilja, nesreća i žrtava i počinilaca krivičnih dela; • Emiteri ne smeju otkrivati boravište pojedinca i porodice bez naročitograzloga ili pristanka; • Zaštita osoba sa posebnim potrebama; • Zabrana emitovanja materijala pribavljenih nezakonitim sredstvima

22. Upotreba jezika • Obaveza proizvodnje i emitovanja programa na standardnom književnom srpskom jeziku; • Emiteri su dužni da suzbijaju ekstremizam i uvrede u svojim programima, kako u ponašanju voditelja programa, tako i u izražavanju gostiju; • Emiter je obavezan da se stara o gramatičkoj ispravnosti i čistoti jezika u emitovanim programima;

23. Audio i vizuelni aspekt sadržaja programa • Dužnost neizazivanja gađenja, odvratnosti i sličnih ekstremno negativnih emocija; • Dužnost izbegavanja nepristojnog oblačenja (pojavljivanje u programu sa pretežno obnaženim delovima tela ili erotskom konotacijom); • Televizijske stanice imaju obavezu da se staraju da voditeljke i voditelji, spikeri i novinari budu obučeni u skladu sa zahtevima programa u kojima se pojavljuju.

24. Praćenje izbora i referenduma • Emiteri specijalizovanih programa ne smeju se baviti izborima (osim reklamnih spotova); • Emiteri su dužni da obezbede načelnu ravnopravnost u obaveštavanju o svim listama; • Zabrana diskriminacije učesnika kampanje i prikrivene propagande; • Obaveza preciznog objavljivanja istraživanja javnog mnenja; • Obaveza poštovanja izborne tišine; • Obavezno označavanje plaćenih termina;

25. Autorska i srodna prava, reklame, sponzorstva i plaćeni termini • Dužnost poštovanja propisa koji se odnose na autorska i srodna prava i zaštitu intelektualne svojine; • U odnosu na reklame i sponzorstva , ovo uputstvo praktično prepisuje čitav niz pravila iz zakona o oaglašavanju (zabrana uticaja sponzora na uređivačku politiku, zabrana sponzorisanja informativnih programa, zabrana prikrivenog oglašavanja).

26. Da li je ponašanje emitera neregulisano ili pre-regulisano? Beograd, 11. mart 2009. Slobodan Kremenjakadvokat