Hücre Nedir?

1. Y.Y

2. Y.Y

3. Hücre Nedir?    Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiştir. Canlıların, canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. Hücreler, genelde gözle görülemeyecek kadar küçüktür. Hücrelerin iç yapısı, büyütme gücü yüksek mikroskoplar sayesinde ayrıntılı olarak incelenebilir.  Y.Y

4. Bilinen en küçük hücre, bakteridir. • En büyük hücreye deve kuşu yumurtasının sarısı, • En uzun hücreye de yaklaşık 1 m uzunluğunda olan sinir hücreleri örnek olarak verilebilir. Y.Y

5. Hücre, temel olarak üç bölümden oluşur. Bunlar; • hücre zarı, • çekirdek ve • sitoplazmadır. Y.Y

6. HAYVAN HÜCRESİ BİTKİ HÜCRESİ Genelde hücreler, yapı ve özelliklerine göre, bitki ve hayvan hücresi olmak üzere iki grupta incelenir. Y.Y

7. Hücre Zarı:    Bütün bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan canlı, saydam, esnek ve seçici geçirgen bir zardır.  Seçici geçirgenlik, hücre zarının  bazı maddeleri hücre alıp bazılarını almamasıdır. Hücre zarının görevleri;  • Hücreye sekil verme, • Hücreyi dış etkilerden koruma, • Hücrenin madde alış-verişini sağlama.      Akıcı-mozaik zar modeline göre hücre zarı,  iki sıra yağ tabakasıyla bu tabakalarda yüzen farklı büyüklük ve yapıdaki proteinlerden oluşur.  Y.Y

8. NOT: • Hücre Duvarı • Bitki hücrelerinde hücre zarının dışında selülozdan yapılı, ikinci bir tabaka bulunur, buna hücre duvarı ya da hücre çeperi denir. Hücre zarına destek olur. Bitki hücresine belirli bir şekil kazandırır.  • Hücre duvarı; Cansızdır, Tam geçirgendir. Dayanıklı ve sert yapılıdır. • Mantarlarda ve bazı bakterilerde de hücre duvarı bulunur. Hücre duvarı hayvan hücrelerinde bulunmaz. Y.Y

9. Sitoplâzma •     Sitoplâzma, hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran, yumurta akı kıvamında renksiz bir sıvıdır. • Canlılık olaylarının tamamı sitoplâzma içinde gerçekleşir. Sitoplâzma canlıdır, bozulduğunda hücre ölür. • Sitoplazmanın yapısında genellikle %60–95 oranında su bulunur. Ayrıca yağ asidi, karbonhidratlar,  proteinler, vitaminler, madensel tuzlar, enzimler ve hormonlar bulunur. Y.Y

10. Hücredeki hayatî olaylar, sitoplâzmadaki organel adı verilen çok küçük yapılar üzerinden gerçekleştirilir.  Başlıca organeller; • endoplâzmik retikulum, • ribozom, • golgi cisimciği (aygıtı), • mitokondri, • lizozom, • sentrozom, • koful ve • plâstitlerdir. Y.Y

11.    Ribozom: Hücre içinde protein sentezi yapar. Zarsızdır. Endoplâzmik retikulum üzerinde dizilmiş hâlde veya sitoplâzma içinde serbest olarak bulunur. • Karaciğer gibi protein sentezinin çokça yapıldığı hücrelerde ribozom sayısı normalden daha fazla olur. Y.Y

12. Endoplâzmik Retikulum: Sitoplâzma içinde madde iletimini sağlayan kanallar sistemidir. Ayrıca bazı maddeleri depo eder. Üzerinde ribozom bulunan endoplâzmik retikuluma granüllü endoplâzmik retikulum denir. Tek katlı zardan oluşur. Y.Y

13. Golgi Cisimciği (Aygıtı): • Üst üste dizilmiş yassı keseler şeklindedir. Endoplâzmik retikulumun yapısına benzer bir yapısı vardır, fakat üzerinde ribozom bulunmaz. • Hücre içinde salgı üretimi ve madde paketlenmesinde görev alır. Tek katlı zardan oluşur. • Tükürük, süt ve ter bezi gibi salgı maddelerinin üretildiği organlarda golgi aygıtı sayıca fazla olur. Y.Y

14. Lizozom: Hücre içi sindiriminde görevlidir. Tek katlı zarla çevrilidir. Bakteriler, mavi-yeşil algler (su yosunu) ve alyuvarlar hariç bütün hücrelerde bulunur. Y.Y

15. Koful: Hücre içinde atık madde, su ve besin depolayan kese şeklindeki yapılardır. Tek katlı zardan oluşur. Bitki hücrelerinde büyük, hayvan hücrelerinde ise küçüktür.  Yaşlanmış hücrelerde kofullar büyük ve az olur. Y.Y

16. Sentrozom: Yalnızca hayvan hücrelerinde vardır. Hücre bölünmesinde görev alır. Y.Y

17. Mitokondri: Hücre içinde oksijenli solunum yapar. Hücreye gerekli enerjiyi sağlar. Çift katlı zarla çevrilidir. Karaciğer, kas ve sinir hücreleri, fazla miktarda enerji kullandığından çok sayıda mitokondri içerir. Y.Y

18. Plâstitler:  Plâstitler yalnızca bitki hücrelerinde bulunur. Üç çeşit plâstit vardır; kloroplâst, kromoplâst ve lökoplâst. Y.Y

19. Kloroplâstlar  Bitkiye yeşil renk verir. Yapısındaki klorofil sayesinde, fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir. Yapraklarda ve otsu bitkilerin gövdelerinde bulunur. •  Kromoplâstlar Bitkilere sarı, turuncu ve kırmızı renkleri verir. Kök, çiçek, meyve ve tohum gibi yapılarda bulunur. •   Lökoplâstlar Renksiz plâstitlerdir. Bitkilerin ışık görmeyen kök, yumru ve tohum gibi kısımlarında bulunur. Patates yumrularında, tahılların tohumlarında, nişasta, yağ ve protein depolar. Y.Y

20. ÖRNEK 4 : Bir çaprazlama sonucunda tohum şekline göre 200 tane buruşuk, 600 tane yuvarlak bezelye oluşuyor. Çaprazlanan bezelyelerin genotip yapılan aşağıdakilerden hangileridir? • (Y = yuvarlak y = buruşuk) • A) Yy x Yy B) Yy x yy • C) YY x Yy D) YY x YY Y.Y

21. Hücre Çekirdeği    Hücre çekirdeği, bakteri, alyuvar ve mavi yeşil algler hariç, bütün hayvan ve bitki hücrelerinde vardır. Sitoplâzma içindeki en büyük yapıdır. Hücrenin çoğalma, büyüme, onarım ve canlılık olaylarını yönetir.  Çekirdek; hücrenin kalıtsal özelliklerini belirler. Yaşamsal etkinliklerinin yürütülmesini sağlar. Y.Y

22. Çekirdek, dört kısımdan meydana gelir. Bunlar: 1- Çekirdek zarı, 2-  Çekirdek plazması (öz suyu), 3-  Çekirdekçik, 4-  Kromatin ipliklerdir. Y.Y

23. Çekirdek Zarı: • Hücre zarının yapısına benzer. Üzerinde por denilen delikler bulunur. Bu delikler sayesinde çekirdekle sitoplâzma arasında madde geçişi sağlanır. Y.Y

24. Çekirdek Plazması (Çekirdek Özsuyu): Çekirdeğin iç kısmını dolduran sıvıdır. içinde çekirdekçik ve kromatin iplikleri bulunur. Y.Y

25. Çekirdekçik: Çekirdek sıvısında bulunan yoğun ve canlı yapıdır. Ribozom üretiminde görev alır. Y.Y

26. Kromatin İplikler: Çekirdek sıvısı içinde ağ şeklinde bulunur. DNA (Deoksiribo Nükleik Asit) ve proteinlerden oluşmuş bir yapıdır. Hücre bölünmesi sırasında, kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Y.Y

27. Kromozomlar • Kromozomlar kendi benzerlerini oluşturma özelliğine sahiptir. • Kromozomların en önemli görevi genleri taşımaktır. Genler kuşaktan kuşağa aktarılan kalıtım birimleridir. Y.Y

28. Canlı organizmalarındaki önemli moleküller DNA ve RNA’ dır. Bunlar hücrede kalıtım maddeleridir. Bu moleküller protein sentezi, enerji üretimi, büyüme ve üreme gibi olayları kontrol eder. Bu yüzden bu moleküllere yönetici moleküller de denir. Yönetici moleküller hücre tarafından sentezlenen en büyük moleküllerdir. Y.Y

29. DNA ve RNA yapısal ve işlevsel olarak birbirinden farklılık gösterir. DNA bir hücrenin yönetimi için gerekli olan bilgileri taşır. Depo edilmiş bu bilgiler hücrenin büyüme, gelişme ve üreme faaliyetlerinde kullanılır. Yani hücrenin esas beyni DNA’dır. Y.Y

30. İki tip nükleik asit vardır: 1. DNA (Deoksiriboz nükleikasit) 2. RNA (Ribo nükleikasit ) Nükleik asitlerin yapı birimi NÜKLEOTİD’lerdir. Nükleotidler baz,şeker ve fosfatın birleşmesiyle oluşur.Nükleotidler birleşerek çift zincirli yapı oluşturur. Y.Y

31. Y.Y

32. Nükleotidlerin Yapısı Nükleik asitlerin yapı birimleri olan Nükleotidler üç farklı yapıdan oluşur ; FOSFAT BAZ ŞEKER NÜKLEOTİD = Azotlu Organik Baz + Şeker + Fosforik Asit Y.Y

33. NÜKLEOTİDLERİN ADLANDIRILMASI T U Timin nükleotid Urasil nükleotid ( Yalnız DNA ‘da ) ( Yalnız RNA ‘da ) G S Guanin nükleotid Sitozin nükleotid A Y.Y Adenin nükleotid

34. DNA Denilen Hücredeki Özel Molekül Ne İşler Yapar? Y.Y

35. DNA,dünya üzerindeki bütün canlıların özelliklerini belirleyen olağanüstü bir kimyasal maddedir.Bir gülün yapraklarının rengini,bir köpeğin dişlerinin büyüklüğünü,bir zebranın derisinin rengini DNA belirler. DNA’lar kalıtsal karakterlerin nesilden nesile aktarılmasını sağlar. DNA’ların kendine benzeyen yeni DNA’lar yapabilme yeteneği sayesinde bir canlıdan, aynı yapı ve karakterde başka canlılar oluşabilmektedir. Y.Y

36. DNA MOLEKÜLÜNÜN YAPISI NASILDIR? Y.Y

37. DNA molekülü ince ve uzun bir çift iplikçikten oluşmuştur. • Sarmal biçimde bükülmüş bir ip merdiven şeklindedir. İplikçikler nükleotid adı verilen daha küçük moleküllerden oluşmuştur. • Nükleotidler üç kısımdan oluşur: 1.Baz 2.Şeker 3.Fosfat Y.Y

38. 1-Baz : Nükleotidlerin yapısında beş çeşit organik baz bulunur: Adenin,Sitozin,Urasil(Sadece RNA’da bulunur.),Guanin,Timin(Sadece DNA’da bulunur.) Organik bazlardan A ile T,G ile S(C) birbirine bağlanır. DNA’nın yapısında ,A=T ve G=S’ dir. Y.Y

39. BAZLARIN SEMBOLLERİ Adı Şekli A ADENİN BAZI TİMİN BAZI T GUANİN BAZI G SİTOZİN BAZI S URASİL BAZI U Timin bazı sadece DNA da,Urasil bazı sadece RNA da bulunur. Y.Y

40. 2-Şeker : Nükleik asitlerde iki çeşit şeker vardır: Deoksiriboz (Yalnız DNA’da) Riboz(Yalnız RNA’da) Y.Y

41. ŞEKERLER Şekli Adı RİBOZ ŞEKERİ DEOKSİRİBOZ ŞEKER Y.Y

42. Not : Riboz ve Deoksiriboz arasındaki fark, deoksiribozda bir oksijenin eksik olmasıdır. Y.Y

43. 3-Fosfat : Nükleotidlerin yapısında bulunan fosfat,fosforik asit(H3 PO4 ) bileşiği halinde hem DNA hem RNA’larda bulunur. Y.Y

44. FOSFAT Adı Şekli Fosfat, hem DNA da hem de RNA da ortak moleküllerdir. FOSFAT Y.Y

45. P P S G P P A T P P S G NÜKLEOTİDLERİN ZİNCİR OLUŞTURMASI DNA’ d a Adenin nükleotidin karşısına Timin nükleotid,Guanin nükleotidin karşısına Sitozin nükleotid gelir. Y.Y

46. DNA’LARIN ÖZELLİKLERİNDEN BİRİSİDE KENDİNİ EŞLEMESİDİR Y.Y

47. DNA zincirleri hücre bölünmesi sırasında bir fermuarın açılması gibi birbirinden ayrılır.Ayrılan bu zincirde nükleotidlerin birer ucu açıktadır. Çekirdek sıvısı içinde serbest halde bulunan nükleotidler zincirdeki nükleotitlerle A-T ve G-C kuralına göre birleşir. Böylece DNA’lar kendini eşlemiş olur. Bu işlem sonunda hücre mitoz bölünmeye hazır hale gelir. Y.Y

48. DİĞER YÖNETİCİ MOLEKÜL RNA Y.Y

49. RNA tek iplikçikten oluşmuştur. DNA’dan farklı olarak yapısında Deoksiriboz şekeri yerine Riboz şekeri vardır. Ayrıca RNA’da timin bazı yerine Urasil bazı gelmektedir. 3 tip RNA vardır. Bunlar : • Ribozomal (rRNA), • Haberci (mRNA) ve • Taşıyıcı (tRNA)’dır. Y.Y

50. -Ribozomel RNA Ribozomların yapısına katılır. Hücrede en çok bulunan RNA türüdür. • -Haberci RNA Çekirdekte sentezlenir ve DNA’dan aldığı komutları stoplazmadaki ribozomlara götürür. Ribozomlar DNA’nın istediği proteinleri sentezler. • -Taşıyıcı RNA Stoplazmada bulunur. Aminoasitlerin ribozoma taşınmasına ve protein yapımına yardım eder. Y.Y