KURUMSAL DEĞERLENDİRME İÇİN BÜTÜNSEL YAKLAŞIM

1. KURUMSAL DEĞERLENDİRMEİÇİN BÜTÜNSEL YAKLAŞIM Salih ARIMAN, Sabancı Üniversitesi22 Kasım 2006, Ulusal Kalite Kongresi

2. Yükseköğretimde Kalite Evrimine Paralel Olarak Değerlendirme Yöntemleri de Gelişmekte • Tüm Paydaşların Memnuniyetlerini İzleme; Stratejik Performans Yönetimi • Akreditasyon, Progr. Amaçları, Öğrenim Çıktıları, Mezunlar • Girdi Kontrol, Sınavlar, Tezler, Yayınlar vb. Kalite Yönetimi Kalite Güvence Kalite Muayene

3. Kurumsal Değerlendirme Nedir ? Bir kurumun,yönetimsel ve işlevsel yaklaşımları ile paydaşlarının beklentilerine yönelik ulaştığı sonuçların “bir yönetim modeliyle” incelenip; • Kapsamlı • Sistematik • Düzenli olarakgözden geçirildiği sürece:“Kurumsal Değerlendirme” süreci denir.

4. Kurumsal Değerlendirme Ne Amaçla Kullanılır ? • Özdeğerlendirme veya Dış Değerlendirmelerde kullanılan bir ölçüm aracı • Kurumların gelişim yolculuklarında yol gösterici bir kılavuz • Ödül, belgelendirme vb. süreçlerde, kurumların performansını belirlemeye yarayan bir ölçüt • Kurumlararası Kıyaslama olanağı sağlar

5. Ülkemizde YÖ Alanında Tanınan Kurumsal Değerlendirme Modelleri • EUA - European University Association (1994) Kurumsal Değerlendirme Programı – 36 Ülkeden 150 Üniversite - 12 Türk • EFQM - European Foundation for Quality Management (1997) - Mükemmellik Modeli –11 Ülkeden 21 Eğitim Kurumu – 1 Türk • YÖDEK - Yükseköğretim Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Komisyonu (2006) – Tüm Yükseköğretim kurumları

6. EUA - Kurumsal Değerlendirme Programı • 4 Ana Kriter : • Kurum Ne Yapmak İstiyor?(Değerler, Misyon) • Kurum Nasıl Çalışıyor?(Liderlik, Süreçler, Karar Mekanizmaları) • Kurum İyi Çalıştığını Nasıl Anlıyor?(Kalite İzleme ve Geliştirme) • Kurum Değişime Açık mı?(Harici/dahili Değişim İhtiyaçları) • Kısmen bütünsel; Akademik bakış açısı ağırlıklı • Subjektif değerlendirme; deneyimli değerlendiriciler ön planda; • Yerel, yöresel kültüre uzak değerlendiriciler • Dış Değerlendirme aracı; Özdeğerlendirmeye uygun değil • Yaklaşık bir yıllık süreç; yüksek maliyet + Takip ziyaretleri • Ödül / Sertifikasyona uygun değil

7. EUA - Kurumsal Değerlendirme Programından Yararlananlar Bugüne kadar bu değerlendirme programından yararlanan üniversitelerimiz: • Ankara Üniversitesi • Atatürk Üniversitesi • Boğaziçi Üniversitesi • Çukurova Üniversitesi • Erciyes Üniversitesi • Istanbul Teknik Üniversitesi • Kocaeli Üniversitesi • Marmara Üniversitesi • Ortadoğu Teknik Üniversitesi • Selçuk Üniversitesi • Süleyman Demirel Üniversitesi • Uludağ Üniversitesi

8. YÖDEK - Yükseköğretim Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme • 10 Ana – 130 Alt Kriter :- Girdiler - İdari / Destek - Kurumsal Nitelikler - Yönetsel (Yapısal) - Eğitim-Öğretim - Yönetsel (Davranışsal) - Araştırma-Geliştirme - Çıktılar / Sonuçlar - Uygulama-Hizmet - Misyonunu Başarma • Bütünsel; Katılımcı; Şeffaf ; Örnek Uygulama Paylaşımı • Mevcut durum / Son bir yıl odaklı değerlendirme • Daha çok yeterlilik değerlendirme • Değerlendirme metodu kanaata dayalı (1-5 Skala) • Özdeğerlendirme aracı; Dış Değerlendirmeye uygun değil • Kurum içi Değerlendirici yetişmesine imkan sağlıyor • En fazla 1,5 - 2 ayda tamamlanabiliyor; sıfır ek maliyet • Ödül / Sertifikasyona uygun değil

9. Girdiler Sonuçlar Çalışanlarla ilgili Sonuçlar Çalışanlar Temel Performans Sonuçları Müşterilerle ilgili Sonuçlar Politika veStrateji Liderlik Süreçler İşbirlikleri ve Kaynaklar Toplumla ilgiliSonuçlar Yenilikçilik ve Öğrenme EFQM - Mükemmellik Modeli

10. EFQM - Mükemmellik Modeli • 9 Ana – 32 Alt Kriter :- Girdiler  Sonuçlar (dengesi) - Paydaşlar (dengesi) - Yenilikçilik ve Öğrenme odaklı • Bütünsel; Katılımcı; Şeffaf • Karşılaştırma ve Kıyaslama odaklı • Son 3-5 yıl kapsamlı; çok boyutlu ve objektif değerlendirme (RADAR metodolojisi) • Daha çok “etkinlik” değerlendirmesi • Hem Dış Değerlendirmeye uygun; hem de etkin bir Özdeğerlendirme aracı • Yerel, yöresel kültüre uyum sağlayacak değerlendiriciler • Kurum içi Değerlendirici yetişmesine imkan sağlıyor • En fazla 2 ayda tamamlanabiliyor; sıfır ek maliyet • Ödül / Sertifikasyona uygun

11. Modelin Ülkemizde Kullanımı (KalDer) • Ulusal Kalite Hareketi Kapsamında:Özdeğerlendirme • Ulusal Kalite Ödülü • Yerel Ödül Programları • Mükemmellik Aşamaları: Yetkinlik Sertifikası • Dış Değerlendirme Hizmetleri (*) (*) Yetkinlik Sertifikası ile entegre edilmiştir.

12. EFQM - Mükemmellik Modeli Dünyadaki Kalite Ödülleri : • Deming Ödülü (Japonya) 1951 • Malcolm Baldrige Kalite Ödülü (ABD) 1988 • Avrupa Kalite Ödülü (EFQM) 1992 • Ulusal Kalite Ödülü (TÜSİAD-KalDer) 1993

13. Mükemmellikte Yetkinlik EFQM Mükemmellik Aşamaları KALİTE ÖDÜLÜ Mükemmellik Aşamaları 2001 yılında ilan edildi 5 4 3 Mükemmellikte Kararlılık

14. EFQM Ödül Sürecine Katılan Eğitim Kurumları Avrupa’da Ödül’e başvuran 21 Aday olmuş, bunlardan 10’u ödüllendirilmiştir. • The Danish Leadership Institute (DK)1999-Award • Foxdenton School and Integrated Nursery (UK) 2000-Prize • Marmara University – Faculty of Engineering (TR) 2000-Finalist • St Mary’s College Northern Ireland (UK) 2001-Award • City Technology College, Kinghurst (UK) 2001-Finalist • Runshaw College (UK) 2003-Award • Begonaspi Ikastola (SPAIN) 2003-Finalist • Kossuth Lajos Secondary Grammar School (HUNGARY)2003-Finalist • Colegio Ursulinas –Vitoria (SPAIN) 2004-Prize • Lauaxeta Ikastola Sociedad Cooperativa (SPAIN) 2004-Finalist

15. Ulusal Ödül Sürecinde Başarılı Eğitim Kurumlarımız Ödül sürecine 2000 yılından bugüne kadar 35 Kurum başvurmuş, 2’si Başarı Ödülü ile ödüllendirilmiştir. • İstanbul, Kadıköy Anadolu Lisesi(2003) • Eskişehir, Şehit Ali Gaffar İlköğretim Okulu(2005) Ayrıca Mükemmellik Aşamaları dalında, • Sakarya Üniversitesi(2006) 3

16. EFQM - Çok Boyutlu Değerlendirme R esults - Sonuçlar pproach - Yaklaşım eployment - Yayılım ssessment - Değerlendirme eview - Gözden geçirme A D A R • Sonuçlardan yola çıkarak, politika ve stratejiler yeterinceetkin mi? • Hedeflenen sonuçlara erişebilmek için birbiriyle bütünleşmiş, sağlam temelli yaklaşımlar mevcut mu? • Yaklaşımların, yaşama geçirilmesini sağlamak üzere,kurum içinde sistematik bir yayılımsağlanmış mı? • Yaklaşımları düzenli olarak değerlendiren, gözden geçiren ve gerektiğinde iyileştirebilen bir mekanizma yerleşik mi? ( 32 Alt Kriter için de geçerli )

17. SONUÇLAR ( örnek )

18. GİRDİLER ( örnek )

19. EFQM - Değerlendirme Sonucunda Kurumun.. • Kuvvetli Yönleri • İyileşmeye Açık Alanları net olarak belirlenir, • İyileştirme Ekipleri kurulur, • İyileştirme Planları yapılır, • Uygulamalar izlenir, raporlanır, • Sonuçlar değerlendirilir, • Gerekirse Strateji ve Planlar Gözden Geçirilir

20. EFQM - Değerlendirme Sürecinin> Kritik Başarı Faktörleri • Seçilen Değerlendirme yönteminin kurumun kültürüne uyum göstermesi, • Değerlendiricilerin eğitilmesi, • İyileştirme planları tasarlanırken kuruluşun olanakları ve beklentilerine uygun öncelikler belirlenmesi, • Kurum liderlerinin süreci tam olarak anlamaları, benimsemeleri, sahiplenmeleri ve olabildiğince sürecin içinde yer almaları, • Sürecin etkinliğinin gözden geçirilmesi, • Sürecin her yıl tekrarlanması

21. YÖDEK ile uyumu  EFQM(1. Girdiler) • İnsan Kaynakları ve Öğrenci niteliğinde beklenen düzey; • Mali kaynakların yeterliliği • Bilgi teknolojileri ve kaynaklarının yeterliliği; • Hizmet ve olanakların yeterliliği; • İlişkiler: • Sanayi, Toplum ve Kamu ile ilişkilerin yeterliliği; • Mezunlar ile ilişkilerin yeterliliği; • Çalışanlar ile ilgili ilişkilerin yeterliliği; • Öğrenciler ile ilişkilerin yeterliliği; • Ulusal YÖ kurumlarıyla ilişkilerin yeterliliği; • Uluslararası YÖ kurumlarıyla ilişkilerin yeterliliği. Kriter 2 Kriter 4 Kriter 1

22. YÖDEK ile uyumu EFQM (2. Kurumsal Nitelikler) • Çalışan Nitelikleri: • Çalışan sayıları • Çalışanların yaş ortalamaları • Çalışanların kadınerkek dağılımı • Çalışanların kıdem ortalamaları • Akademik pesonelin ortalama ünvan düzeyi; • İdari personelin eğitim düzeyi; • Akademik Nitelikler: • Kurumun ağırlıklı akademik alanı/alanları ve yeterliliği; • Öğrenci sayıları yeterliliği; • Akademik Personel sayıları yeterliliği; • Akad. birimlerin ve programların sayıları ve yeterliliği; • Altyapısal Nitelikler: • Kampus alanı (kapalı/açık) • Topl. kapalı alan (Eğitim-öğrtm / Sosyal ve diğer hizmet alanları. Kriter 3 Kriter 5 Kriter 4

23. YÖDEK ile uyumu EFQM (3. Eğitim-Öğretim) Kriter 2 • Programlar: • Paydaş ihtiyaçlarına uygunluğu; • Eğitim hedeflerinin yeterliliği; • Kapsamı ve nitelikleri (ders çeşitliliği, ders yükleri ve uyumluluğu) • Anlaşılabilirliği ve ve hedeflerinin açıklığı; • Bütünlüğünün ve devamlılığının yeterliliği; • Çıktılarının (programın kazandırması beklenen nitelikler) yeterliliği; • Kaynaklarının (öğretim elemanı, ders notları vb.) yeterliliği; • Diğer programlarla ilişkilerinin yeterliliği; • İlgili ulusal ve uluslararası programlarla uyumdaki yeterlilik; • Öğrencilere sunulan destek hizmetleri: • Rehberlik/danışmanlık hizmetlerinin yeterliliği; • Engelli öğrencilere sunulan eğitim hizmetlerinin yeterliliği; • Öğr. Değerl. araçlarının (sınav, ödev, proje vb.) yeterliliği; • Yeni öğrencileri programlara hazırlama uygulamalarının yeterliliği; • Eğitsel destek hizmetlerinin (Dil, IT teknolojileri vb.) yeterliliği; Kriter 5,6

24. YÖDEK ile uyumu EFQM (4. Araştırma-Geliştirme) • Çalışmalarının ulusal ve çevre ihtiyaçlarına uygunluğu; • Paydaşlarla kurulan ilişkilerin yeterliliği; • Olanak ve kaynakların yeterliliği; • Çalışmalarının yeterliliği; bütünlüğü ve devamlılığı • Önceliklerin belirginliği; kurumun önceliklerine uygunluğu • Çalışmalarının disiplinlerarası yapılabilmesindeki yeterlilik; • Uluslararası boyutun yeterliliği; • Özendiren ve destekleyen araçların yeterliliği; • Eğim-öğretim faaliyetleri arasındaki ilişkinin yeterliliği; • Sonuçlarının duyurulması ve paylaşılmasının yeterliliği; • Hedefleri / Hedeflere ulaşıp-ulaşmadığı • Sonuçların topluma faydaya dönüşmesindeki yeterlilik; • Sonuçların kuruma/birime faydaya dönüşmesindeki yeterlilik. Kriter 2,4 Kriter 5 Kriter 6,9 ...

25. YÖDEK ile uyumu EFQM (5. Uygulama ve Hizmet Süreçleri) Kriter 2,4 • Uygulama ve hizmet faaliyetlerinin paydaş ihtiyaçlarına uygunluğu/Paydaşlarla işbirliği • Olanak ve kaynaklarının yeterliliği • Faaliyetlerin düzeylerinin yeterliliği • Öncelikleri belirginliği • Faaliyetlerin disiplinlerararası yapılabilmesindeki yeterliliği • Uluslararası faaliyetlerin yeterliliği • Özendiren ve destekleyen araçların yeterliliği • Eğitim-öğretim ile araştırma-geliştirme bütünlüğü/işbirliği • Sonuçların duyurulması ve paylaşılmasının yeterliliği • Yaşam boyu eğitim faaliyetlerinin yeterliliği • Toplumu bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetlerinin yeterliliği • Topluma sanatsal, kültürel ve sportif katkının yeterliliği • Faaliyetlerin tolıma faydaya dönüşmesi • Faaliyetlerin Kuruma faydaya dönüşmesi • Faaliyetlerin hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı Kriter 5 Kriter 6,8

26. YÖDEK ile uyumu EFQM (6. İdari Süreçler ve Destek Süreçleri) ÖğrenciÇalışanOrtak • Tanıtım ●Personel İşleri ● Temizlik • Öğrenci kayıt-kabul vb. ● Ulaşım • Öğrenci Kulüpleri/Öğrenci Konseyi ● Yemek • Yurtlar ● Spor • Kariyer/Staj ● Sağlık • Burs ● Kütüphane • Uluslararası Değişim ● Yapı/Çevre ● Teknik Destek ● Bilgi Teknolojisi ● Hukuk ● Basın, Kültür Kriter 5,6 Kriter 3,7 Kriter 3,4,5,6,7

27. YÖDEK ile uyumu EFQM (7. Yönetsel (Yapısal) Özellikler) Kriter 2 • Organizasyon yapısı • Görev ve sorumluluklarının tanımlarının açıklığı • Görev yetkilerinin yeterliliği • Stratejilerin varlığı ve yeterliliği • Karar verme süreçlerinin yeterliliği • Eğitim-öğretim, araştırma-geliştirme ve uygulama ve hizmet süreçlerindeki etik standartların yeterliliği • Stratejik planlama ve izleme • İş süreçlerinin yeterliliği • Kalite geliştirme • Bilgi teknolojileri yönetimi • İnsan kaynakları yönetimi • Finansal kaynakların yönetimi • Öğrenci katılımı Kriter 5

28. YÖDEK ile uyumu EFQM (8. Yönetsel Özellikler) • Öğrenci memnuniyeti • Çalışan (idari ve akademik) memnuniyeti • Çalışanlar arasındaki işbirliği ortamının yeterliliği • İş arkadaşlığı ve sosyal ortamın yeterliliği • Ortak kültür ve değerlerin paylaşımı • Liderlik yaklaşımlarının yeterliliği • Yönetici yaklaşımlarının yeterliliği • Akademik personelin idari ve yönetsel özelliklerinin yeterliliği • İdari personel özelliklerinin yeterliliği Kriter 6 Kriter 7 Kriter 1

29. YÖDEK ile uyumu EFQM (9. Çıktılar/Sonuçlar) • Öğrencilerle ilgili sonuçlar • Araştırma-geliştirme ile ilgili sonuçlar • Uygulama- ve hizmet faaliyetleriyle ilgili sonuçlar • Kurumsal niteliklerle ilgili gelişmeler • Yönetsel faaliyetlerle ilgili sonuçlar • İdari faaliyetlerle ilgili sorunlar • Toplum hizmetleri ile ilgili sonuçlar Kriter 6 Kriter 9 Kriter 8

30. YÖDEK ile uyumu EFQM (10. Yükseköğrenim misyonunu başarma) Tüm faaliyetler ve bunların sonuçlarının • Evrensel misyona uygunluğu • Ulusal misyona uygunluğu • Kendi misyona uygunluğu Kriter 9

31. Modelleri Tekrar Karşılaştırırsak ..

32. EFQM Mükemmellik Modeli> Bütünsel bir Yaklaşım • Kurumlara mükemmelliğe giden yolun neresinde olduklarını, objektif kriterlerle ve çok boyutlu gösterebilen, • Sadece eksikleri saptamayı değil, uygun çözümleri bulmayı da teşvik eden, • Tüm iyileştirme faaliyetlerinin, kurumun strateji ve hedefleri ile ilişkilendirilmesini sağlayan, • Kurumda, tüm birimlerce paylaşılacak ortak bir dil ve düşünce şeklinin temelini oluşturan, bir değerlendirme aracıdır.

33. EFQM Mükemmellik Modeli > Bütünsel bir Yaklaşım Ayrıca .. • Kurum içinde “iyi uygulamalar” saptanabilir ve diğer bölümlere yayılımı sağlanabilir; • Türkiye, Avrupa ve dünya ölçeğinde başarılı olan kuruluşlarla, kendi kurumunuzu kıyaslama olanağı sağlar; • Ulusal ve Avrupa Kalite Ödül Süreçlerine, Mükemmellik Aşamalarına başvuruda bulunmadan önce hazır olmanızı sağlar.

34. EFQM Mükemmellik Modeli , Kurumsal Değerlendirmenin Yanısıra.. • Sektör ve büyüklük gözetmeksizin • Kar amacı güden/gütmeyen her tür • Kurum/Kuruluşa, • Tüm Paydaşları için • Başarılı sonuçlar • Alabilme ve sürdürebilme • Yeteneğini oluşturması ve geliştirmesi için, BÜTÜNSEL BİR YÖNETİM ANLAYIŞI sunmaktadır. KURUMSAL DEĞERLENDİRME

35. Bu Anlayış .. TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Planlı yönetilen kalite iyileştirme süreçleriyle kurumun performansının sürekli olarak gelişmesini sağlayan, katılımcı bir yaklaşımla; kalite, hizmet ve yenilik yaratan, paydaş odaklı, stratejik vesistematik bir yönetim anlayışıdır.

36. Dileğim .. Yükseköğretim kurumlarımızın EFQM Mükemmellik Modeli ’ni hem, ‘Yükseköğretim Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Yönetmeliği ’ nin işaret ettiği: • Özdeğerlendirme (ve/veya) • Dış Değerlendirme aracı olarak, hem de: • “Bütünsel bir Yönetim Aracı” olarak kullanmalarıdır.

37. Teşekkür Ederim ..

38. sariman: DESTEK SLAYTLAR EFQM MÜKEMMELLİK MODELİNİ KULLANMANIN YARARLARI

39. 2000 yılında Dr.Vinod Singhal (1) ve Dr.Kevin Hendricks (2)’in Kalite Ödülü kazanmış kuruluşlar üzerinde yürüttükleri 2000 yılına ait araştırma (3) hakkında bilgiler : Kalite Ödülü kazanmış 600 kuruluşta, 5 yıl süren çalışma bütünüyle, bu kuruluşların hisse değeri, işletme gelirleri, satışları ve satış karlılıklarında, istihdamda ve aktiflerinin büyümesinde anlamlı iyileştirmeler göstermiştir. 600 kuruluşun finansal sonuçları, benzer boyutta ve aynı endüstriyel kesimden belirlenen bir kontrol grubu ile karşılaştırıldığında elde edilen sonuçların özetleri şunlardır: (1) Dr.Vinod Singhal : Georgia Teknoloji Üniversitesi (2) Dr.Kevin Hendricks : Batı Ontario Üniversitesi (3) Araştırmanın tamamı, www.kalder.org veya www.efqm.org adreslerinden temin edilebilir ve Dr.Singhal’e vinod.singhal@mgt.gatech.edu adresinden ulaşılabilir.

40. PERFORMANS ÖLÇÜMLERİNDE ORTALAMA % DEĞİŞİM İki grup, ödül kazananların ödülden bir yıl öncesine ve ödül kazandıktan 4 yıl sonrasını kapsayan 5 yıl boyunca izlenmiştir. Ödül kazananlar, birçok finansal performans ölçütünde ortalama olarak belirgin daha fazla iyileşme göstermişlerdir.

41. 2005 yılında EFQM ve BQF sponsorluğunda; • Prof. Tony Bendell, Dr. Louise Boulter ve Hanida Abas, Centre of Quality Excellence, Leicester Üniversitesi, İngiltere • Prof. Jens Dahlgaard, Linkoping Üniversitesi, İsveç • Prof. Vinod Singhal, Georgia Institute of Technology’dan oluşan • uluslararasıbir akademik ekip tarafından yürütülen araştırma sonuçları; • Avrupa’da Kalite Ödülü kazanmış 120 kuruluşun performansı, 11 yıllık dönem için değerlendirilmiştir. • (+) Araştırma ile ilgili sorular için; cqa.research@le.ac.uk adresinden ulaşılabilir.