De rol van de apotheker in de eerstelijn

1. De rol van de apotheker in de eerstelijn Apotheker Marie Van de Putte

2. Roger, 74 jaar Lijdt aan Chronische nierinsufficiëntie, diabetes Neemt 11 geneesmiddelen per dag

4. Rogeris niet alleen… • Oudere kwetsbare patiënt • complexe medicatieschema’s • kennis medicatie? • ↑ gevoelig voor therapieontrouw • Medicatiegebonden problemen • onder-, over- of verkeerd gebruik intentioneel vs niet-intentioneel • Interacties, contra-indicaties, dubbelmedicatie

5. Rogeris niet alleen… • vergrijzing van de bevolking • Polymedicatie (>5 geneesmiddelen per dag) • chronische medicatie: 50% neemt medicatie na 1 jaar niet meer correct • WHO: verbeteren correct innemen van medicatie >> effect op wereldgezondheid dan andere verbeteringen in behandeling !

6. Toenemende vergrijzing Medicatiebewaking wordt belangrijker en belangrijker! Als gevolg van de toenemende vergrijzing neemt het aantal chronische patiënten toe • Het aantal patiënten met multi-morbiditeitstijgt • Het aantal patiënten met polyfarmacie stijgt • Het aantal geneesmiddelen gerelateerde klachten stijgt

7. Rol van de apotheker

8. Evolutie van de rol van de apotheker 1950 1980 2000 2005 2014 • Veiligheid • Preventie • Kwaliteit • Namaak • Farmaco- • vigilantie • Iatrogenie • Opvolging • Planten • Kwaliteit • Productie • Specialiteiten • Conformiteit • Aflevering • Raadgever • Goedgebruik • Second opinion • Verstrekking • Generieken • VOS • Overleg • Zorg Bereider « Universitair geschoolde winkelier » Zorgverlener Mede-beslisser Patiënt- veiligheid + + + +

9. KB 2009 Koninklijk besluit houdende onderrichtingen voor de apothekers. Het koninklijk besluit van 21 januari 2009 houdende onderrichtingen voor de apothekers bepaalt de taken van officina-apothekers

10. Apotheek: laagdrempelig en toegankelijk • 5000 apotheken in België • Per dag 100 patiëntcontacten per apotheek = op maandbasis ongeveer 10 miljoen contacten = quasi volledige bevolking →de apotheker heeft een rol in preventie, chronische zorg en acute zorg

11. Apotheker vaak eerste aanspreekpunt • Uitgebreid netwerk • laagdrempelig • Veel patiëntencontacten (gemidd. 100 per dag) • Vertrouwenspersoon • Gratis advies

12. Apotheker & gezondheid

13. Primaire preventie Preventie van diabetes, hart- en vaatziekten en nierlijden voorbeelden diabetes of cardiovasculaire aandoeningen: Arts, apotheker, verpleegkundige, diëtist, …. ook langs de media, via welzijnsdiensten, … moeten éénzelfde boodschap overbrengen naar de patiënt Sporten Gezond gewicht Stoppen met roken Gezonde en evenwichtige voeding Matig gebruik van alcohol

14. Apothekers beschikken over een ruim aanbod aan informatiemateriaal vb. folders, affiches, briefjes met snelinformatie voorbeelden Griepvaccinaties: folders of briefjes die een risico-patiënt aanraden om zich te laten vaccineren Diabetes en voeding Rookstop

15. Preventie van diabetes, hart- en vaatziekten en nierlijden voorbeelden • zwangere vrouwen of vrouwen met kinderwens voorlichten • Belang van foliumzuur-inname • Stoppen met roken • Invloed van geneesmiddelen bij kinderwens en zwangerschap

18. Secundaire preventie Vroegtijdige opsporing Gemiddeld heeft een persoon 7 jaar diabetes type 2 alvorens diagnose. Teveel patiënten weten niet dat ze eigenlijk suikerziek zijn en worden dus niet behandeld. Vroegdetectie van dementie Preventie van diabetes, hart- en vaatziekten en nierlijden

19. Secundaire preventie Preventie van diabetes, hart- en vaatziekten en nierlijden Vroegtijdige opsporing In de apotheek materialen ter beschikking stellen: • Weegschaal • Glucosemeter • de apotheker legt uit hoe de glucosemeter werkt • de apotheker verwijst door indien nodig • Bloeddrukmeter • de apotheker mag de patiënt assisteren bij het meten van de bloeddruk • De apotheker verwijst door naar de huisarts als de bloeddrukwaarden buiten de normale grenzen liggen.

20. Tertiaire preventie - medicatiebewaking Preventie van complicaties • Advies, begeleiding bij medicatie • Medicatiebewaking: opsporen van geneesmiddel-gerelateerde problemen, zoals interacties, bijwerkingen • Therapietrouw opvolgen en stimuleren • Uitleg over het geneesmiddel: de werking en goed gebruik

21. Geneesmiddel gebonden problemen Studie Geneesmiddelgebonden problemen in de Belgische apotheek (Farmaceutisch Tijdschrift, maart 2014) • 65 000 voorschriften • 7 112 GGP met klinische oorzaak: • Interactie • Ongeschikt tijdstip van inname • Te hoge dosis • Ongeschikt geneesmiddel • Te lage dosis

22. GGP: wat kan er fout gaan? • doseerprobleem • teveel - te weinig • te lang - niet lang genoeg • gebruiksprobleem • deels genomen • niet genomen • ‘kan’ niet nemen • interacties • potentieel • manifest • bijwerkingen • keuze geneesmiddel • (pseudo)dubbelmedicatie • verkeerde medicatie • niet eerste keuze • andere • indicatie - geen GM • geen indicatie - wel GM • onvoldoende kennis

23. Heeft de interventie van de apotheker resultaat? Preventie van complicaties • Diabetes type 2: Wanneer therapiewijziging bij diabetes type 2 patiënten wordt uitgevoerd is de gezondheidswinst het grootst wanneer deze gecombineerd wordt met farmaceutische zorg Els Mehuys et al. Farm. Tijdschr. België 2007,4:3-11 • Astma: bewezen effect van farmaceutische zorg > BNM gesprekken • Mogelijks bewezen resultaten bij • Hypertensie • Coronaire hartaandoeningen • Lipiden management

24. Info nodig voor medicatiebewaking • actuele medicatie • posologie • indicaties • klinische parameters • Therapietrouwheid • …

25. ICT & medicatie overdracht

26. Gedeeld Farmaceutisch Dossier - GFD • Voor 1 patiënt worden alle afleveringen van medicatie gedeeld • Door officina-apothekers in België • Mits toestemming van de patiënt • Dit betekent dat de apotheker álle recent afgeleverde medicatie van de patiënt ziet (waar die ook werd afgeleverd)

27. Gedeeld Farmaceutisch Dossier

28. Medicatieschema campagne

29. Het medicatieschema in de apotheek Drie-stap model • Patiënt krijgt leeg medicatieschema mee: ‘wat neem je zoal op een dag? Schrijf dat eens op, zoals je het gewoonlijk doet’ • Patiënt brengt ingevuld schema terug mee naar de apotheek. Apotheker kijkt na • op basis van (gedeeld) farmaceutisch dossier, voorschriften, • opsporen DRP’s • Opmaak en uitprinten van een nieuw schema. ‘toon het aan de huisarts, aan de verpleegkundige, … neem het mee naar het ziekenuis’

30. Medicatieschema

32. Projecten in Vlaams-Brabant IMV proeftuinproject MemoPatch proeftuinproject

33. Projecten in Vlaams-Brabant Meditimer project Project transmurale zorg

34. We kunnen nog gezondheidswinst boeken… Waar kan de apotheker nog bijdragen? • Intensieve geneesmiddelenbegeleiding bij risico-patiënten (vb: ouderen, psych patiënten) • Therapietrouw stimuleren • Hospitalisatie: opname-en ontslagmedicatie • Preventie: vaccinatie, rookstop, valpreventie, tijdig doorverwijzen e.a. • Farmacovigilantie: geneesmiddelenbewaking

35. SAMEN THERAPIETROUW & MEDICATIEVEILIGHEID ONDERSTEUNEN BIJ KWETSBARE PATIËNTEN THUIS

36. Samen met onze patiënt Apotheker: • Gedeeld farmaceutisch dossier • Geneesmiddelen op voorschriften zonder voorschrift • Medicatiebewaking • Thuiszorg: • Hoort veel en ziet veel • Zet soms medicatie klaar • Merkt bijwerkingen op • Huisarts: • Stelt de diagnose • Volgt klinische parameters op • Stelt de behandeling in en volgt op

37. Nog vragen?