İdari Yargı

1. İdari Yargı 13. Hafta

2. Hedefler • Dünyada uygulanan idari yargı sistemlerinin neler olduğunu öğrenecek • Ülkemizdeki idari yargı örgütünde yer alan mahkemelerin yapısı ve işleyişini öğrenecek

3. İçindekiler • İdari Yargı A) İdari Yargı Sistemleri • 1) Yargı Birliği Sistemi • 2) Yargı Ayrılığı Sistemi • B) İdari Yargı Örgütü • 1) İlk Derece Mahkemeleri • 2) Üst Derece Mahkemeleri • 3) Askeri Yüksek İdare Mahkemesi • C) İdari Yargının Görev Alanı • 1) İdari Yargı İle Adli Yargı Alanında Görev Dağılımı • 2) İdari Yargı İle Askeri Yargı Alanında Görev Dağılımı • D) Görev Uyuşmazlıklarının Çözümü: Uyuşmazlık Mahkemesi

4. İdari Yargı Sistemleri • Yargı Birliği Sistemi • Yargı Ayrılığı Sistemi

5. Yargı Birliği Sistemi • Yargı birliğinin uygulandığında ülkelerde, yargı bir bütün olarak örgütlenmiştir. • Bu ülkelerde “idare mahkemeleri” isimli mahkemelerin olması bir şeyi değiştirmez; çünkü bunlar ayrı yargı kolu oluşturmaz; zira bunların ayrı bir üst mahkemesi yoktur.

6. Yargı Ayrılığı Sitemi • Yargı ayrılığı sisteminde, idari uyuşmazlıklar ülkenin genel mahkemelerinde değil, sırf bu amaçla kurulmuş özel mahkemeler tarafından çözümlenir. Bu tür mahkemelere “idare mahkemeleri” bu tür mahkemelerin oluşturduğu bütüne ise, “idari yargı” denir. • İdari yargı düzeninde, çeşitli yargı yerleri ve bunların üstünde de “Danıştay” ya da “Yüksek Yönetim Mahkemesi” denen bir yüksek yargı yeri bulunur. • Fransa’da ortaya çıkan idari yargı sistemi, ülkemizi etkilediği gibi, İtalya, İspanya, Portekiz, Mısır, Lübnan, Almanya, Belçika gibi bir çok ülkeyi de etkilemiştir.

7. İdari Yargı Örgütü • Anayasa yargısı • Adli yargı • İdari yargı • Askeri ceza yargısı • Askeri idari yargı • Uyuşmazlık yargısı

8. İdari Yargı • İlk Derece Mahkemeleri İdare Mah. Vergi Mah. Danıştay

9. İdari Yargı • Üst Derece Mahkemeleri • Bölge İdare Mahkemeleri Danıştay

10. İlk Derece Mahkemeleri • İdare Mahkemesi • Yasalarca başka bir yargı yerlerinin görev alanına girmeyen idari uyuşmazlıklara karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları, idare mahkemelerince karar bağlanır. İdare mahkemeleri bu nedenle genel görevli mahkemelerdir. • İdare mahkemelerinde birer başkan ile yeteri kadar üye bulunur • İdare mahkemeleri kural olarak, kurul halinde yani bir başkan ve iki üye ile toplanır ve oyçokluğu ile karar alır. Belirli bir miktarı aşmayan tam yargı davaları ile aynı miktarı aşmayan konusu belli bir parayı içeren idari işlemlere karşı açılan iptal davaları tek hakimle karara bağlanır.

11. Vergi Mahkemesi • Vergi mahkemeleri, özel görevli mahkemelerdir. • Genel bütçeye, il özel idareleri ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları, • Yukarıdaki konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davaları • Diğer kanunla verilen işleri karara bağlamakla yükümlüdür.

12. Vergi Mahkemeleri • Vergi mahkemeleri tek hakimli ve kurul halinde olmak üzere iki değişik şekilde çalışır. Kurul, bir başkan ve iki üyeden oluşur. Toplam değer belirli bir miktarı aşmayan vergi uyuşmazlıkları tek hakimle karara bağlanır.

13. Üst Derece Mahkemeleri • İdare ve vergi mahkemelerinin kararına karşı yapılacak başvuruların incelenmesi için iki mercii öngörülmüştür. • Eğer kararlar tek hakim tarafından verilmişse bölge idare mahkemelerinde, • Eğer kurul olarak verilmiş ise karara karşı yapılan başvuru Danıştayda incelenir. • Bölge idare mahkemelerine karşı yapılan başvurulara itiraz, Danıştaya yapılan başvurulara temyiz denr.

14. Bölge İdare Mahkemeleri • Bölge idare mahkemeleri birer başkan ve iki üyeden oluşur. • Bölge idare mahkemeleri başkan ve üyeliklerine Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atama yapılır. • Bölge idare mahkemeleri daima kurul halinde çalışır. Oy çokluğu ile karar alır.

15. Bölge İdare Mahkemeleri • İdare ve vergi mahkemelerinde tek hakimle verilen kararlara ve İdari Yargılama Usulü Kanunun’nun 45. Maddesinde sayılan kararlara karşı yapılan itiraz başvurularını inceler ve bunları kesin hükme bağlar. • İdare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin karara bağlar. • Kanunla verilmiş diğer görevleri yerine getirir.

16. Danıştay • Üye seçimi • Danıştay üyelerinin dörtte üçü birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Yüksek kurulu, dörtte biri de nitelikleri kanunda belirtilen görevlileri arasından cumhurbaşkanı tarafından seçilir.

17. Danıştayın hem idari hem de yargısal görevleri bulunmaktadır. Ancak burada yargısal görevleri üzerinde duracağız. • Danıştayın yargısal görevleri iki grupta toplanabilir. Bunlar, • İlk Derece Mahkemesi Olarak Yargılama Yapmak: • Temyiz İncelemesi Yapmak:

18. Yapısı • Daireler, • Dava Daireleri Kurulu • İçtihatları Birleştirme Kurulu

19. Daireler • 1 idari daire (1. Daire) • 14 dava dairesi (2. -15. daireler) • İdari dava dairesi Vergi dava dairesi • (10 tane) (4 tane)

20. Dava Daireleri Kurulları İdari Dava Daireleri Kurulu Vergi Dava Daireleri Kurulu Vergi mahkemelerince verilen direnme kararlarını incelemek. Vergi dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararları temyizen inceleyip karara bağlamak. • İdare mahkemelerince verilen direnme kararlarını incelemek • İdari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararları temyizen inceleyip karar vermek.

21. İçtihatı Birleştirme Kurulu • Dava dairelerinin veya idari ve vergi dava daireleri kurullarının kendi kararları veya ayrı ayrı verdikleri kararlar arasında aykırılık veya uyuşmazlık görüldüğü veyahut birleştirilmiş içtihatların değiştirilmesi gerekli olduğu durumlarda görevlidir.

22. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile, • asker kişileri ilgilendiren ve • askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesidir. • Askeri idari yargı tek derecelidir.

23. İdari Yargının Uygulama Alanı • İdari Yargı ile Adli Yargı Alanında Görev Dağılımı • bir uyuşmazlık idare hukuku kuralları uygulanarak çözümleniyor ise, o uyuşmazlık, idari yargının; buna karşılık, özel hukuk kurallarına göre çözümleniyor ise adli yargının görev alanına girer. • İdare hukukunun uygulama alanı kamu gücü ayrıcalıkları

24. İstisnalar • Nüfus sicillerine ilişkin davalar • Tapu siciline ilişkin davalar • Kamulaştırma işlemine karşı açılan iptal davası hariç, Kamulaştırma Kanununun uygulanmasından doğan davalar • İmar Kanununda ön görülmüş para cezalarından kaynaklanan davalar • Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun uygulanmasından kaynaklanan uyuşmazlıklar • Mahkeme kararlarını 30 gün içinde kasten yerine getirmeyen kamu görevlilerine karşı açılan tazminat davaları

25. İstisnalar • Fili yoldan kaynaklanan davalar • İdarenin özel hukuk sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar • KİT’lerin özel hukuka tabi faaliyetlerinden doğan uyuşmazlıklar • Tahkim yolu öngörülmüş imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar idari yargının da adli yargının da görev alanına girmez

26. İdari Yargı-Askeri Yargı • Dava konusu olan idari eylem ve işlemin bir asker kişiyi ilgilendirmesi gerekir. Türk Silahlı Kuvvetlerinde görevli bulunan veya hizmetten ayrılmış olan subay, askeri memur, astsubay, askeri öğrenci, uzman çavuş, uzman jandarma çavuş, erbaş ve erler ile sivil memurlar anlaşılır. • Dava konusu olan idari eylem ve işlemin, bir askeri hizmete ilişkin olması gerekir.

27. Görev Uyuşmazlıkları: Uyuşmazlık Mahkemesi • Uyuşmazlık Mahkemesi, adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir. • 1982 Anayasası’nda Uyuşmazlık Mahkemesi bir yüksek mahkeme olarak düzenlenmiştir. • Uyuşmazlık Mahkemesinin verdiği kararlar kesindir. Buna itiraz edilemez.Adli, idari ve askeri yargı organlarını bağlar.