ÇEŞİTLİ KUR SİSTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

1. ÇEŞİTLİ KUR SİSTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ahmet Çimenoğlu Yapı ve Kredi Bankası 8 Şubat 2002

2. IMF Sınıflandırmasına Göre Döviz Kuru Sistemleri-1 • Başka Bir Ülkenin Parasının Kullanıldığı Sistemler: Ülkede başka bir ülkenin parası tek yasal para olarak dolaşır, veya, ülke bir para veya kur birliğine üyedir. • Para Kurulu Sistemleri: Yerel para bir başka para birime karşı sabit bir kurdan bağlanır. Ayrıca, yerel para arzı yabancı para cinsinden varlıklardaki hareketlere göre belirlenir. • Diğer Geleneksel Sabit Kur Sistemleri: Ülke kendi parasının değerini, diğer bir ülke ya da bir döviz sepetine karşı sabitler. Ancak, açıklanan merkezi kurun etrafında en fazla ± %1’lik dalgalanmalara izin veren sistemler de bu kategoriye dahil edilmektedir.

3. IMF Sınıflandırmasına Göre Döviz Kuru Sistemleri-2 • Yatay Bantlar İçinde Hareket Eden Sabit Kur Sistemleri: Yerel paranın değeri, önceden belirlenen merkezi kurun etrafında en az ±1’lik bir bant içinde hareket eder. ERM bunun için iyi bir örnektir. • Sürünen (Crawling Peg) Kur Sistemleri: Yerel paranın değeri periyodik olarak, ya önceden açıklanan sabit bir oranda, ya da önceden belirlenmiş kantitatif bazı göstergelerdeki gelişime göre ayarlanır. • Sürünen Bantlar İçindeki Kur Sistemleri: Yerel paranın değeri, merkezi kurun etrafında en az ±1’lik bir bant içinde hareket eder; ancak merkezi kur, bir önceki sistemdeki gibi periyodik olarak değiştirilir.

4. IMF Sınıflandırmasına Göre Döviz Kuru Sistemleri-3 • Yönetilen Dalgalı Kur Sistemleri: Parasal otorite, daha önceden kur için herhangi bir düzey belirlemeden ve taahhüt etmeden, kurlardaki değişime aktif bir şekilde müdahale eder. • Serbest Dalgalı Kur Sistemleri: Kurlar tamamen piyasada belirlenir. Merkezi otoritenin herhangi bir müdahalesi, kurun herhangi bir düzeyini savunmak için değil, kurlardaki aşırı dalgalanmaları yumuşatmak amacıyla görülebilir.

5. Döviz Kuru Rejimleri- Yağcı 2001 Yumuşak Sabit Kur Rejimleri Ara Rejimler Dalgalı Rejimler Sert Sabit Kur Rejimleri Sabit Kur Bant İçinde Sabit Kur Sürünen (Crawling Peg) Kur Dar Sürünen Band İçinde Kur Geniş Sürünen Bant İçinde Kur Müdahaleli Dalgalı Kur Hafif Müdahaleli Dalgalı Kur Serbest Dalgalı Kur Para Birliği Dolarizasyon Para Kurulu

6. Döviz Kuru Sistemleri:İki Kutuplu Görüş • Fischer’e göre iki kutuplu görüşün ifadesi şu şekildedir: Sermaye hareketlerine açık ülkelerde i) eğer sabit kur sistemleri gerçekten çok katı değillerse, sürdürülebilir değillerdir, ii) esnek kur sistemlerinin birçok değişik şekli vardır, ve iii) ülkelerin çoğunda, uygulanan politikalar döviz kuru hareketlerine ilgisiz kalamazlar. • Fischer (2001)’de detaylı bir şekilde tartışılan bu görüş, döviz kuru sistemlerinin son yıllarda, bir önceki sayfadaki sayı doğrusunun her iki ucunda yoğunlaştığını, orta bölgenin ise boşaldığını iddia etmektedir. • Fischer’e göre aşağıdaki garfik bunun kanıtıdır:

7. KUR SİSTEMLERİNİN DAĞILIMI

8. Ara Kur Rejimleri Kayboluyor mu? Dalgalanma Korkusu - Sabitleme Korkusu • Ancak, Levy-Yeyati ve Sturzenegger (2000) 1974-1999 dönemini kapsayan çalışmaları ile “İki Kutuplu Görüş”e karşı çıkar. • Yazarlar bu çalışmalarında, ülkelerin açıklamalarını değil, döviz rezervleri ve faiz oranlarındaki değişikliklere bakarak, gerçek uygulamaları değerlendirmişler ve açıklanan kur sistemleri ile uygulamaların çok farklı olduğunu ifade etmişlerdir. • Bu çalışmaya göre, i) Son yıllarda “Ara Kur Rejimleri”nin kayboluyor olduğu hipotezi, eldeki verilerle desteklenememektedir, ii) Gerçekten serbest dalgalanan kurlar, çok az oynaklık göstermektedir, iii) Son dönemde kağıt ükağıt üzerinde artış gösteren serbest dalgalanan kur rejimi uygulamaları aslında gerçekte müdahaleli dalgalanan kur rejimi uygulamalarıdır, iv) Aslında sabit kur rejimi uygulayan bazı ülkeler ise, açıkca bir kur seviyesini savunmaktan kaçınmaktadırlar. • Yazarlar ayrıca, dalgalanma korkusu kadar, sabitleme korkusuna da dikkat çekmişlerdir.

9. Ara Kur Rejimleri Kayboluyor mu? • İki Kutuplu Görüşe karşı Levy-Yeyati ve Sturzenegger çalışmasından başka itirazlar da gelmiştir. • Özellikle 1997 krizi sonrası Güney Doğu Asya ülkelerinin uygulamalarının incelendiği çalışmalar, “Ara Kur Rejimleri”nin gerçekte kaybolmadığını öne sürmektedirler. • Bu çalışmalardan bazıları Masson (2000), Baig (2001), Hernandez and Montiel (2001) olarak sıralanabilir. • Bu çalışmalarda kurlardaki, faizlerdeki ve döviz rezervlerindeki oynaklık ve hareketlilik incelenerek, kur rejimlerinin iki uçta yoğunlaştıkları argümanı test edilmiştir. • Bulunan sonuçlar, 1997 sonrası dalgalı kura geçtikleri kabul edilen bu ülkelerde, kurlarda kriz öncesine göre volatilitenin arttığını, ancak, bu volatilitenin gerçekten dalgalı kur uygulayana ülkelerle karşılaştırıldığında oldukça sınırlı olduğunu göstermektedir. • Ayrıca bu ülkelerdeki faiz oranları ve döviz rezervlerindeki oynaklık, gerçekten serbest dalgalanmalı kura sahip ülkelere göre daha fazladır.

10. En İyi Kur Rejimi? • Döviz kuru sistemleri ile ilgili yapılan birçok çalışma, çeşitli şartlar altında bir döviz kuru sistemini ötekilere daha üstün görme eğilimindedir. • Ancak, en radikal şekilde bir döviz kuru sisteminin savunucusu bile, her şart altında ve her zaman en iyi olan bir kur sistemi bulunduğunu söylemekten kaçınmaktadır. • Ghosh ve diğerlerinin (1995) kur sistemleri, büyüme ve enflasyon arasındaki ilişkiyi inceledikleri çalışmaları sonucundaki temel argümanları, her kur sisteminin yararları ve zararlarının olduğu, seçimin ülkelere bırakılması gerektiği olmuştur. • Mussa ve diğerleri (2000)’de belirtildiği gibi, her ülkede aynı başarıda uygulanabilecek bir kur sistemi yoktur. • Ancak önemli olan, seçilen kur sisteminin, sistemin mantığına uygun politikalarla (özellikle para ve maliye politikaları) güçlü bir şekilde desteklenmesidir. • Kur rejimi ile uygulanan politikaların çelişmesi sonucunda, uygulanan kur rejimi ne olursa olsun büyük problemler ortaya çıkması oldukça yüksek bir olasılıktır.

11. Kaynakça • Baig, T., 2001. "Characterizing Exchange Rate Regimes in Post-Crisis East Asia", IMF Working Paper, No: 152, October, Washington, D.C. • Fischer, S., 2001. "Exchange Rate Regimes: Is the Bipolar View Correct?", at http://www.imf.org/external/np/speeches/2001/010601a.htm • Ghosh, A.R., A. Gulde, and J.D. Ostry, 1995. "Does the Nominal Exchange Rate Regime Matter?", IMF Working Paper, No: 121, November, Washington, D.C. • Hernandez, L. AND P. Montiel, 2001. ”Post-Crisis Exchange Rate Policy in Five Asian Countries: Filling in the “Hollow Middle”?", IMF Working Paper, No: 170, November, Washington, D.C. • IMF Annual Report, 2001. • Levy-Yeyati, E., and F. Sturzenegger, 2000. “Classifying Exchange rate Regimes: Deeds vs. Words”, at http://www.utdt.edu/fsturzen, November. • Masson, P., 2000. "Exchange Rate Regime Transitions", IMF Working Paper, No: 134, July, Washington, D.C. • Mussa, M., P. Masson, A. Swoboda, E. Jadresic, P. Mauro, and, A. Berg, 2000. "Exchange Rate Regimes in an Increasingly Integrated World Economy", IMF Occasional Paper, No: 193, August, Washington, D.C. • Yağcı, F. 2001. "Choice of Exchange Rate Regimes for Developing Countries", Africa Region Working Paper Series, No:16, April, World Bank, Washington, D.C.