Współczesne doktryny polityczne

1. Współczesne doktryny polityczne Damian Latocha

2. Spis treści • Ideologia • Doktryna • Program polityczny • Związek między ideologią, doktryną i programem politycznym • Rodzaje doktryn • Współczesne doktryny polityczne • Podział doktryn na lewicowe, centrowe i prawicowe

3. Ideologia pojęcie występujące w filozofii i naukach społecznych oraz politycznych, które określa zbiory poglądów służących do całościowego interpretowania i przekształcania świata

4. Doktryna synteza podstawowych założeń ideologii, racji stanu, interesu narodu lub społeczeństwa oraz głównych zasad, form i możliwości ich urzeczywistnienia; podstawa programu działania politycznego

5. Program polityczny zbiór celów i zamierzeń tworzący pewien system warunkujących się i planowych działań, na ogół przyjmuje formę dokumentu, w którym autorzy informują: • co zamierzają zrobić, • kiedy chcą to zrealizować, • dlaczego chcą to zrealizować

6. Związek między ideologią, doktryną i programem politycznym Doktryna pozwala zastosować w praktyce teorie zawarte w ideologii. Natomiast program polityczny jest dostosowaniem doktryny do aktualnej sytuacji społecznej, politycznej i ekonomicznej. Przykład: Ideologia konserwatyzmu podstawową wartością jest prawo do własności prywatnej Doktryna konserwatyzmu postulat wprowadzenia ochrony prawnej własności prywatnej Program konserwatystów żądanie jak najszybszego wprowadzenia ustawy reprywatyzacyjnej Ideologia Doktryna Program polityczny

7. Rodzaje doktryn • Konserwatywne • Reformistyczne • Rewolucyjne • Reakcyjne • Utopijne

8. Doktryna konserwatywna Zwana jest również zachowawczą, powszechnie uważa się ją za dążenie do utrzymania istniejących stosunków społecznych i politycznych. Występują niemal we wszystkich ruchach i partiach politycznych (np. „beton” w PZPR).

9. Doktryna reformistyczna (łac. „reformo” - przekształcam). Zakłada ewolucyjny sposób wprowadzenia reform społecznych i politycznych. Reformizm jest podstawą współczesnej socjaldemokracji.

10. Doktryna rewolucyjna Rewolucja jest podstawowym i najlepszym sposobem wprowadzania zmian. Przykładem jest marksizm-leninizm, maoizm oraz współcześnie doktryny wywodzące się z islamskiej doktryny religijnej (rewolucja islamska w Iranie, działalność afgańskich Talibów)

11. Doktryna reakcyjna Optuje za przywróceniem albo utrzymaniem przestarzałego ustroju, nie przystającego do rzeczywistości politycznej. Przykładem może być nawoływanie do powrotu PRL-u lub ruchy monarchistyczne w Polsce.

12. Doktryna utopijna doktryna stawiająca sobie cele polityczne, społeczne, gospodarcze niemożliwe do zrealizowania w danym momencie. Przykładem zastosowania utopii politycznych jest Francja XVIII wieku.

13. Współczesne doktryny polityczne • Konserwatyzm • Liberalizm • Socjalizm • Komunizm • Socjaldemokratyzm • Chadecja • Anarchizm

14. Konserwatyzm • podstawowe wartości: • tradycja, naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, własność, poszanowanie prawa • główni myśliciele: • pierwszy Irlandczyk Edmund Burke 1729-1797 • pojecie konserwatyzm rozpowszechnił Francuz Francois-René Chateaubriand • miejsce jednostki w życiu społecznym: • człowiek nigdy nie będzie doskonały • człowiek jest z natury słaby, więc powinien się odwoływać do religii, wiedzy przodków, autorytetów • ludzie nie są sobie równi Edmund Burke – ojciec konserwatyzmu

15. Konserwatyzm • społeczeństwo: • wspólnota nadrzędna wobec jednostki • społeczeństwo hierarchiczne • ciągłość historyczna • krytykują społeczeństwa masowe • przeciwni rewolucyjnym zmianom • stosunek do demokracji: • współcześnie: demokracja przedstawicielska godzi autorytet państwa i wolność obywateli; są za władzą elit • bezwzględne respektowanie zasad rządów prawa • gospodarka: • prywatna własność i wolna konkurencja • minimum ingerencji państwa w gospodarkę Przykładem konserwatyzmu był program ekonomiczny M. Thatcherw Wielkiej Brytanii, efektem którego było ograniczenie budownictwa socjalnego, reprywatyzacja przedsiębiorstw, zniesienie dodatków socjalnych.

16. Liberalizm • podstawowe wartości: • w centrum jednostka ludzka dlatego: wolność, indywidualizm, racjonalność, równość wobec prawa, tolerancja, pluralizm, własność prywatna • główni myśliciele: • John Locke, Karol Monteskiusz, Adam Smith • miejsce jednostki w życiu społecznym: • Człowiek zajmuje miejsce centralne • są realistami: obok pozytywnych cech człowieka widzą jego wady • zasługa liberałów: rozbudowa koncepcji praw człowieka John Locke – jeden z głównych myślicieli liberalizmu

17. Liberalizm • społeczeństwo • wszyscy ludzie są równi i wolni • instytucje powinny stwarzać ludziom warunki do korzystania z praw, ale o swoją pozycję i dobrobyt każdy musi zabiegać samodzielnie • nie wolno odbierać lepszym i dawać gorszym bo to zabija wolność jednostki • państwo i system polityczny • państwo powinno tylko zapewnić bezpieczeństwo oraz warunki swobodnego działania jednostek w sferze prywatnej i gospodarczej • zwolennicy ustroju parlamentarnego • gospodarka • zasada wolnego rynku • leseferyzm (fr. laissezfaire– pozwólcie działać) • Adam Smith „niewidzialna ręka rynku” • krytykują ingerencję państwa w gospodarkę Friedrich von Hayek – współczesny myśliciel liberalny, Laureat Nagrody Nobla

18. Socjalizm • podstawowe wartości: • szczególne znaczenie ma zło • relatywizm – różne wartości (nawet te uważanie za uniwersalne są względne) • równość – wobec prawa i nie tylko • wspólna własność, wzajemna współpraca i altruizm • główni myśliciele: • wywodzącej się z utopijnej filozofii politycznej rozwijanej w latach 30. i 40. XIX wieku we Francji (Henri de Saint-Simon) i Anglii (Robert Owen) Henri de Saint-Simon

19. Socjalizm • miejsce jednostki w życiu społecznym: • dzięki wolności i nieograniczonym możliwościom rozumu człowiek jest najważniejszą istotą w kosmosie • człowiek ma wartościować świat • człowiek ma tak przekształcać rzeczywistość, żeby służyła szczęściu innych ludzi • społeczeństwo: • zmniejszenie nierówności społecznych • upowszechnienia świadczeń socjalnych • sprawiedliwy podział dóbr • społeczeństwo bez ubóstwa • gospodarka: • państwo powinno ingerować w gospodarkę państwa Pia Elda Locatelli – przewodnicząca Włoskiej Partii Socjalistycznej

20. Komunizm • podstawowe wartości: • komunizm jest odmianą socjalizmu  bazuje na podobnych wartościach • główni myśliciele: • Karol Marks, Fryderyk Engels • społeczeństwo: • nieustanna walka klas, dotycząca panowania ekonomicznego posiadaczy nad robotnikami ( burżuazja awlcząca z klasą robotniczą) • konieczna rewolucja i przejęcie środków pordukcji • każdy dostaje wg potrzeb • państwo: • zanikanie państw • powstanie wspólnoty międzynarodowej Karol Marks – jeden z twórców komunizmu

21. Komunizm • człowiek i jego miejsce w społeczeństwie: • człowiek jest samodzielny • człowiek nie ma wartości jako indywiduum • społeczeństwo: • dla potrzeb ogółu można poświęcać jednostki • brak przywileju własności • własność wspólna wartością nadrzędną • gospodarka: • Gospodarka zarządzana centralnie tzw. „centralnie planowanie” Pierwsze próby wprowadzenia komunizmu wprowadził Lenin, który w 1917 roku rozpoczął rewolucję październikową

22. Socjaldemokratyzm • podstawowe wartości: • równość, sprawiedliwość społeczna, wolność, solidarność, wspólnota • zasada sprawiedliwości społecznej • podział wytworzonego dochodu, wyrówujący nierówności społecznych • główni myśliciele: • Ferdynand Lassalle 1825 – 1864 • Edward Berstein 1850 – 1932 • po II wojnie światowej: Willy Brandt, Olof Palme, Bruno Kreisky, Francois Mitterand, Tony Blair, Gerhard Schröder • miejsce jednostki w życiu społecznym • w każdej jednostce tkwią możliwości i talenty, które rozwijają się w sprzyjających warunkach • stwarzanie osobom biednym i poszkodowanym przez los odpowiednie zabezpieczenia Ferdynand Lassalle

23. Socjaldemokratyzm • społeczeństwo • w XIX w. w społeczeństwie decydującą rolę odgrywają dwie klasy społeczne, które są w konflikcie  reformy miały ten konflikt zlikwidować • współcześnie – realizowana polityka reform przeobraziła społeczeństwo • państwo i system polityczny • państwo jest instytucją neutralną, wyrażającą i uzgadniającą interesy różnych grup społecznych • przywiązują dużą wagę do demokratycznych zasad, wartości i rozwiązań ustrojowych • gospodarka • do II wojny światowej uznawali uspołecznienie własności • po II wojnie światowej: koncepcja „państwa dobrobytu” sprawiedliwy podział dóbr • współcześnie: poszukiwanie „trzeciej drogi”: budowanie nowych form solidarności społecznej w warunkach nowoczesnej, podlegającej procesom globalizacji gospodarki rynkowej Tony Blair – były premier Wielkiej Brytanii; uznawany za socjaldemokratę

24. Chadecja • podstawowe wartości: • wiara w Boga • człowiek widziany przez pryzmat jego życia doczesnego jak i egzystencji pozadoczesnej • godność osoby ludzkiej, miłość, sprawiedliwość, solidarność, odpowiedzialność, jedność praw i obowiązków, rodzina, własność prywatna, praca, pluralizm, pokój • główni myśliciele: • odwołują się do encyklik papieskich • Leon XIII, Pius XI, Jan XXIII , Paweł VI, Jan Paweł II • dokumenty II soboru watykańskiego 1962 - 1965 Leon XIII

25. Chadecja • godność osoby ludzkiej • respektowanie godności ludzkiej • poszanowanie praw człowieka • godne życie i sprawiedliwe traktowanie • społeczeństwo • solidaryzm – nadrzędność dobra wspólnego nad interesami grup i jednostek • społeczeństwo jako organizm • szczególna rola rodziny • państwo i system polityczny • ustrój demokratyczny, respektujący prawa człowieka • duża rola demokracji lokalnej • zasada pomocniczości (subsydiarności) – decyzje dotyczące jednostek i grup społecznych powinny być podejmowane na szczeblu im najbliższym • gospodarka • respektowanie własności prywatnej • społeczna gospodarka rynkowa, umiarkowana ingerencja państwa • ludzkiej pracy nie można traktować instrumentalnie Jan Paweł II

26. Anarchizm • podstawowe wartości: • wolność • należy odrzucić wszystko to, co ją ogranicza m.in.. autorytety • główni myśliciele: • jako pierwszy tego pojęcia użył Pierre-Joseph Proudhon • Michaił Bakunin, Piotr Kropotkin • państwo: • jest największym zagrożeniem dla wolności – jego struktury powinny zostać całkowicie zlikwidowane • państwo jest utożsamiane ze złem wyrządzonym ludziom, z narzuconymi na nich ograniczeniami, które krępują jednostkę • społeczeństwo: • w miejsce państwa miałyby powstać dobrowolne stowarzyszenia i wspólnoty ludzi • Pierre-Joseph Proudhon

27. Anarchizm Nurty: • Anarchizm indywidualistyczny – odrzuca państwo, społeczeństwo, rodzinę i religię jako form przymusu • Anarchizm radykalistyczny – oparcie nowego ładu na syndykatach, czyli dobrowolnych stowarzyszeniach obywateli • Anarchizm komunistyczny – anarchizm + komunistyczna wizja gospodarki • Johnny Rotten – wokalista zespołu Sex Pistols, • twórców piosenki „Anarchy in the U.K.” inspirowanej • ideologią anarchistyczną

28. Podział doktryn na lewicowe, centrowe i prawicowe Doktryny Lewicowe Prawicowe Centrowe • nierówność społeczna jest nieodłączną cechą społeczeństwa • Utrzymanie struktury społeczeństwa w którym występują warstwy i grupy o różnym poziomie majątkowym • podkreślają takie wartości jak: kultura, tradycje narodowe i państwowe głównie: konserwatyści i chadecy • pełna realizacja idei sprawiedliwości społecznej • przeciwnicy poglądu, że nierówność jest zjawiskiem naturalnym • domagają się: • braku dyskryminacji społecznej • większych praw dla kobiet, mniejszości • niwelowania różnic majątkowych • zasiłki dla bezrobotnych, system stypendialny • głównie: komuniści, socjaliści, socjaldemokraci • utrzymanie równowagi pomiędzy interesami różnych warstw i grup społecznych • różnice majątkowe nie powinny być niwelowane przez państwo, a przez społeczeństwo (stowarzyszenia, fundacje) • głównie: konserwatyści i liberałowie

29. Materiały źródłowe • P. Leszczyński, T. Snarski: Wiedza o społeczeństwie. Vademecum maturalne 2008. OPERON, Gdynia 2008, • Strona internetowa: www.wikipedia.org.pl, • Strona internetowa: http://encyklopedia.pwn.pl/, • Strona internetowa: http://odn.zce.szczecin.pl/ju/eduobyw/pliki/stronywo/spo/spoa6.pdf, • Z. Smutek, J. Maleska, B, Surmacz: Wiedza o społeczeństwie. OPERON, Gdynia 2005.