Kömür jeolojisinde Karşılaşılan Sorunlar

2. Kömür jeolojisinde Karşılaşılan Sorunlar JEOLOJİK SORUNLAR İŞLETME KÖKENLİ SORUNLAR OLMAK ÜZERE İKİ GRUPTUR.

3. Kömür jeolojisinde Karşılaşılan Sorunlar JEOLOJİK SORUNLAR

4. JEOLOJİK SORUNLAR JEOLOJİK YAPIYA BAĞLI SORUNLAR, KÖMÜRÜN ÖZELLİKLERİNDEN KAYNAKLANAN SORUNLARDIR.

5. JEOLOJİK SORUNLARIN ÖNEMLİ BİR BÖLÜMÜ, KÖMÜR YATAĞININ ARANMASI EVRESİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLARDIR. ÖRNEĞİN; HARİTA ALIMINDA, SONDAJ ÇALIŞMALARI VE YARMA İŞLEMLERİNDE JEOLOJİ MÜHENDİSİNİN KARŞISINA ÇIKAN SORUNLARDIR.

6. HARİTA ALIMINDA KÖMÜRLERİN TAVAN VE TABAN KAYAÇLARININ MOSTRALARI AÇIK DEĞİLDİR. KÖMÜRLER YANDIKLARI İÇİN, MOSTRALARDA TEMİZ KÖMÜR YERİNE “YANIK SERİ” ADI VERİLEN KIRMIZI KÜL VE KAYAÇ KARIŞIMI KAYAÇLAR GÖRÜLÜR. BUNLAR ANCAK TOPOGRAFYANIN EĞİMİNİN AZ OLDUKLARI YERLERDE GÖRÜLÜRLER. DİK YAMAÇLARDA İSE KÖMÜRÜN ÜSTÜNDEKİ KAYAÇLAR HEYELANLA MOSTRALARI ÖRTERLER. ANCAK TAZE HEYELANLADA KÖMÜR MOSTRASI GÖRÜLEBİLİR.

7. YARMA İŞLERİNDE, EN ÇOK KARŞILAŞILAN SORUN, ÇALIŞILAN BÖLGEDE İŞÇİ BULMAK VEYA KAZICI MAKİNAYI ORAYA NAKLETMEKTİR. BAZI KURULUŞLARDA, ÖZELLİKLE KAMUDA, KISA SÜRELİ İŞÇİ İSTİHDAMI DAHA SONRA CİDDİ BOYUTLARDA HUKUKİ SORUNLARI DOĞURABİLMEKTEDİR. BU NEDENLE İŞ KANUNUN İLGİLİ MEVZUATINI, ŞİRKET VE KURUMUNUN BU KONULARDAKİ UYGULAMA KURALLARINI ÖNCE ÖĞRENİLMELİDİR. YARMA İŞLEMLERİNDE

8. KEPÇE VE DOZER GİBİ BİR MAKİNA İLE YARMA AÇILACAKSA: TAHMİNİ DEKAPAJ MİKTARININ ÖNCEDEN BELİRLENMESİ, ARACIN NAKLİYE YOLUNUN ETÜD EDİLMESİ, ARACIN BU HEYELANI KALDIRMAYA UYGUNLUĞU VE TAHMİNİ İŞ SÜRESİ, OPERATÖRÜN BU İŞLERDEKİ TECRÜBESİ, KAZILAN HAFRİYATIN DÖKÜLECEĞİ YERİN BELİRLENMESİ, ZORUNLUDUR.

9. BAZAN HEYELAN İLE KÖMÜR DAMARININ ÜZERİNDEKİ ÖRTÜ ÇOK KALIN OLDUĞUNDAN TEMİZ KÖMÜRE ERİŞİLEMEDEN, ORTAYA ÇIKABİLECEK YENİ BİR HEYELAN TEHLİKESİNİN OLABİLECEĞİ UNUTULMAMALIDIR.

10. Sondajın kömür keseceği derinliğin doğru hesaplanması zorunludur. Aksi takdirde, kömürün tüm damarından örnek alma işlemi yapılamaz. Damarın başlangıç kısmı kaçırılır. SONDAJ ÇALIŞMALARINDA

11. Farkında olmadan gizli bir faydan dolayı atım varsa, veya yeni bir damar kesiliyorsa, kömürlü seviye, sondaj sıvısının renginin siyaha dönmesiyle anlaşılır. Bunun için sondaj sıvısı sürekli gözlenir. Karotlu sondajlarda ise bundan korkulmamalıdır. Ancak yumuşak linyitlerde, sondöre verilen talimatla, kömür damarı kesilirken, morsette baskı düşürülmeli ve sıvı sirkülasyonu, azaltılmalıdır. Taşkömürü ve antrasitlerde sıvı sirkülasyonu aynı kalabilir.

12. NUMUNE ALMADA, DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR KAROT VERİMİNİN UYGUNLUĞU, KAROTUN KAROT BÖLÜCÜ İLE ALINMASI, SONDAJ SIVISINDAN KAYNAKLANAN SUYUN UÇMASI VE KÖMÜRÜN OİJİNAL HALİNE GERİ GETİRİLMESİ, NUMUNE KAPLARININ GERÇEKTEN HERMETİK OLMASINA, NUMUNE TORBALARININ YETERLİ MİKTARDA VE PLASTİK TORBALARIN DELİNMEMİŞ OLMASI, YETERLİ NUMUNE KAĞIDININ HAZIRDA BULUNMASI, NUMUNECİNİN YETERLİ BİLGİYE SAHİP OLMASI, SIZDIRMAZLIĞI SAĞLAYACAK BANTLAMALARA, YAZILAN İŞARETLEMENİN KOLAY ÇIKMAYAN TÜRDEN OLMASI

13. JEOLOJİK SORUNLAR KÖMÜRLERİN JEOLOJİK YAPISINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR

14. JEOLOJİK SORUNLAR KIVRIMLARA BAĞLI OLAN SORUNLAR: DAMARLARIN KIVRIMLI OLMALARI NEDENİYLE SIK SIK TABAN VE TAVAN KAYAÇLARI KARIŞTIRILIR. SONDAJLI ÇALIŞMALARDA BUNDAN DOLAYI YANLIŞ KORELASYONLARA, YERALTI JEOLOJİSİNİN HATALI ÇİZİLMESİNE SEBEP OLUR. BUNA BAĞLI YAPILAN İŞLETME HARİTALARI HATALIDIR.

15. JEOLOJİK SORUNLAR KIVRIMLARA BAĞLI OLAN SORUNLAR: DAMARLARIN KIVRIMLI OLMALARI NEDENİYLE KESİLEN KALINLIKLAR DEĞİŞİR. SONDAJLI ÇALIŞMALARDA BUNDAN DOLAYI YANLIŞ DAMAR KALINLIKLARI HESAPLANIR VE GERÇEK KALINLIK HESAPLANMAZ. HEM YERALTI JEOLOJİSİ HATALI OLUR. BUNA BAĞLI YAPILAN REZERV HARİTALARI HATALIDIR.

16. JEOLOJİK SORUNLAR KIVRIMLARA BAĞLI OLAN SORUNLAR: ÖRNEĞİN, YOZGAT-SORGUN KÖMÜR YATAĞINDA KÖMÜR KALINLIĞI 2 METREDİR. 2 ADET SONDAJDA KESİLEN KÖMÜR KALINLIKLARI 17 METRE KESİLMİŞ VE KALINLIKTA BU DEĞER OLARAK KABUL EDİLMİŞTİR. AÇIK İŞLETMEDE YILLAR SONRA KÖMÜR DAMARININ FAYIN ETKİSİYLE KIVRIMLANDIĞI VE BU KIVRIMI SONDAJIN KESTİĞİ ORTAYA ÇIKMIŞTIR. BUNA BAĞLI YAPILAN REZERV HESAPLARI DA YENİDEN ELE ALINMIŞ VE PLANLANMİIŞ OLAN AZOT GÜBRE FABRİKASI REZERV YETERSİZLİĞİNDEN İPTAL EDİLMİŞTİR.

17. JEOLOJİK SORUNLAR KIRIKLARA BAĞLI OLAN SORUNLAR: ÇOK DAMAR BULUNAN BASENLERDE KIRIKLI YAPIDA OLMALARI NEDENİYLE SIK SIK DAMARLAR KARIŞTIRILIR. SONDAJLI ÇALIŞMALARDA BUNDAN DOLAYI YANLIŞ KORELASYONLARA, YERALTI JEOLOJİSİNİN HATALI ÇİZİLMESİNE SEBEP OLUR. BUNA BAĞLI YAPILAN İŞLETME HARİTALARI HATALIDIR.

18. JEOLOJİK SORUNLAR KIRIKLARA BAĞLI OLAN SORUNLAR: FAYA YAKIN SONDAJ YAPILDIĞINDA SONDAJIN FAY BOŞLUĞUNA DÜŞMEMESİNE DİKKAT ETMEK GEREKİR. BU DURUMDA ÇEVREDEKİ SONDAJLARLA KORELASYON YAPILMALIDIR. BU, YERALTI JEOLOJİSİNİN HATALI ÇİZİLMESİNE SEBEP OLUR. BUNA BAĞLI YAPILAN İŞLETME HARİTALARI HATALIDIR.

19. JEOLOJİK SORUNLAR KIRIKLARA BAĞLI OLAN SORUNLAR: BİNDİRME FAYLARINA YAKIN SONDAJ YAPILDIĞINDA SONDAJ FAY ZONUNDA İKİ KERE DAMARI KESEBİLİR, BUNA DİKKAT ETMEK GEREKİR. BU DURUMDA ÇEVREDEKİ SONDAJLARLA KORELASYON YAPILMALIDIR. BU, YERALTI JEOLOJİSİNİN HATALI ÇİZİLMESİNE, DAMAR SAYISININ ARTIRILMASINA SEBEP OLUR. BUNA BAĞLI YAPILAN İŞLETME HARİTALARI HATALIDIR.

20. ANALİZ VE DEĞERLENDİRMEDE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR KÖMÜRLERDE YAPILAN ANALİZLERİN DOĞRU DEĞERLENDİRİLMELERİ GEREKİR. HATALI DEĞERLENDİRMELER CİDDİ BOYUTTA YANLIŞLIKLARIN ORTAYA ÇIKMASINA NEDEN OLUR.

21. KÖMÜRLERDE TÜM SONUÇLAR AYNI KÖMÜR BAZINDA VERİLMELİDİR. BAZLARIN FARKLI OLMALARI DEĞERLENDİRMELER TÜMÜYLE TUTARSIZDIR.

22. ISIL DEĞER ANALİZ SONUÇLARI AŞAĞI(ALT) ISI DEĞERİNDE VE HAVADA KURU VEYA KURU BAZDA VERİLMELİDİR.

23. ÇEVRE KİRLİLİĞİ AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİ OLAN KÜKÜRT ANALİZ SONUÇLARI, TÜM KÜKÜRT TÜRLERİNDE VE HAVADA KURU VEYA KURU BAZDA VERİLMELİDİR.BU DEĞERLERİN DAMARLARA GÖRE DAĞILIMLARI AYRICA VERİLMELİDİR.

24. ÇEVRE KİRLİLİĞİ AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİ OLAN KÜKÜRT ANALİZ SONUÇLARI, PLANLANACAK OLAN KÜKÜRT FİLTRE TESİSLERİ İÇİN ÖN BİLGİYİ VERİR.BU DEĞERLER MAKSİMUM VE MİNİMUM TASARIM LİMİTLERİNİ ORTAYA KOYAR.

25. KÖMÜRLERDEKİ KÜL İÇERİKLERİNİN ANALİZ SONUÇLARINDAN, KÖMÜRLER YAKILDIKTAN SONRA ORTAYA ÇIKACAK OLAN KÜLLERİN DEPOLANMASI İÇİN KULLANILACAK ALANIN BÜYÜKLÜĞÜ BELİRLENECEKTİR.

26. KÖMÜR KÜLÜNÜN ERGİME DERECESİ, TERMİK SANTRALDE KÖMÜRÜN YAKILMASI ESNASINDAKİ EN YÜKSEK SICAKLIK DEĞERİ OLACAKTIR. AŞILDIĞINDA KÜL KAZANDA ERGİYEREK SANTRALİ KULLANILMAZ HALE GETİRİR.

27. KÖMÜRLERİN ÖĞÜTÜLEBİLİRLİK ANALİZLERİ, KULLANILACAK DEĞİRMEN TİPİNİN BELİRLENMESİNİ SAĞLAR.

28. KÖMÜRLERİN KOKLASTIRMA DENEYLERİ, KOK VE DEMİR ÇELİK TESİSLERİNDE, KOKLAŞTIRMADA KÖMÜR DAVRANIŞINI ORTAYA KOYAR.KOK ODALARINA KONULACAK KÖMÜR TİPİ VE MİKTARI BURADAN BELİRLENİR.

29. ANALİZ DEĞERLERİNDE HERHANGİ BİR UYUMSUZLUK VARSA YENİ NUMUNELERDE VE GÜVENİLİR LABORATUVARLARDA TEKRARLANMASI GELECEKTEKİ HATAYI ORTADAN KALDIRIR.

30. BAZI ANALİZ YÖNTEMLERİ BİRBİRİNİ KONTROL EDER, BU TÜR ANALİZLERLE ÇAPRAZ KONTROLLER YAPILMALI VE SONUÇLARDAN EMİN OLUNMALIDIR.

31. GELEN ANALİZ SONUÇLARI HEMEN ALINIP DEĞERLENDİRMEYE SOKULMAMALIDIR. ANALİZİN HANGİ STANDARDA GÖRE (TS,BS,ASTM,DIN) VE HANGİ KOŞULLARDA YAPILDIKLARINA BAKILMALIDIR.

32. GELEN ANALİZ SONUÇLARI DEĞERLENDİRMELERİNDE EN ÇOK YAPILAN HATA: FARKLI STANDARTLAA GÖRE VE DENEY METOTLARINA GÖRE YAPILAN ANALİZLERİN AYNI ANALİZ SONUCU İMİŞ GİBİ KABUL EDİLMESİDİR.

33. GELEN ANALİZ SONUÇ RAPORLARI İNCELENİRKEN, ANALİZ YÖNTEMİ AÇIK VE KESİN İFADELERLE ANLATILIYOR OLMALIDIR.

34. ŞAYET STANDARDA ATIF VARSA STANDART İYİCE İNCELENMELİ VE İÇERİĞİNDE VERİLEN ANALİZ YÖNTEMİNİN HATALARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK BİLGİ İLE KÖMÜRÜN ÖZELLİKLERİ ARASINDA İLİŞKİ OLUP OLMAYACAĞI İRDELENMELİDİR.

35. UNUTMA!!!BÜTÜN LABORATUVARLAR VE ANALİZCİLER HATA YAPABİLİRLER!!!!! BAZI BASİT VE İHMAL EDİLEN KÜÇÜK KUSURLAR, GERÇEKTE BÜYÜK TEHLİKELERİN HABECİSİDİRLER!!!!

36. ESTA HUMANUM ERRATA!!!(m.ö-roma dönemi)

37. HATASIZ KUL OLMAZ!!!(m.s)

38. だれも完全でないNESSUNO È PERFETTONADIE ES PERFECTO沒人是完善PERSONNE N'EST PARFAIT НИКТО СОВЕРШЕННОNOBODY IS PERFECT!(magna carta’dan sonra)

39. UNUTMA!!!BAZI İHMAL EDİLEN KÜÇÜK KUSURLAR (hep gözden kaçarlar zaten!),GELECEKTEKİ BÜYÜK TEHLİKELERİN HABECİSİDİRLER!!!!

40. Kömür jeolojisinde Karşılaşılan Sorunlar İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR

41. KÖMÜR İŞLETMELERİ EN ZOR, EN SIKINTILI VE EN YORUCU MADENCİLİK İŞLETMELERİDİR.BU YÜZDEN SORUNLARIDA BÜYÜKTÜR.

42. KÖMÜR DAMARLARININ İŞLETİLEBİLECEK OLAN KISIMLARI TÜM HESAPLAMALRDA GÖZÖNÜNE ALINIR. JEOLOJİK OLARAK SAPTANAN TÜM İSTİFİN VE DAMARLARIN İŞLETİLMESİ GERÇEKLEŞMEYEBİLİR. BU NEDENLE HER TÜRLÜ EKONOMİK YATIRIMA DÖNÜŞECEK HESAPLAMALARDA İŞLETİLEBİLECEK KALINLIK ESAS ALINIR. İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR

43. AÇIK İŞLETMELERDESORUNLAR

44. İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR İşletmede öncelikle can güvenliğine dikkat edilmesi gerekir. Kömür işletmelerinde en çok ortaya çıkan sorun YANGINLAR’dır. Kömür kendiliğinden yandığından stok alanlarında doğrudan doğruya, kontroller yapılmadan yığınların üzerine çıkılmaz. Kömür kendiliğinden kısmi oksidasyona uğradığından (CO) karbon monoksit gazı oluşur. Bu ise öldürücüdür. Bu nedenle az havalandırılan ortamların bu tehlikeyi barındırdığı bilinmelidir. Çalışan araç ve makinalara dikkat edilmeli ve tüm uyarı levhalarına kesinlikle uyulmalıdır. Araçlara daima güvenli konumlarda ve talimatlarında belirtilen yerlerinden inilip binilmelidir.

45. İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR Kepçe, damper, loder, kazıcı, delici vb araçların hareket ettikleri alanda (moving area) bulunmamalıdır. Bu alanda operatorün görüş alanının dışında kalınılmamalıdır. Aksi takdirde operatörler sizi göremediğinden kazaya maruz kalırsınız. Ayrıca araçların salınım sahası (swing area) içerisinde durulmamalıdır. Burada araçın dönmesi sırasında dönen kısım çarpar.

46. İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR Silo, hoper, değirmen, konveyor bant, tren, vagon, pasa bandı, kömür bandı, numune alma cihazları vb hareket halinde olan araçlar, belirli bir yakınlıktaki nesneleri kendilerine doğru çekerler. Bu onların çalışma hızları nedeniyle ortaya çıkan çevresindeki hava akımının coğal bir sonucudur. İşletmelerde çalışan kişilerin bu tür makinalara yaklaştıklarında, elbise, ayakkabı bağı, kravat, gözlük ipi, etek, atkı vs sarkan aksesuarlarının, bu makinalar tarafından kapılacaklarını bilmeleri gerekir. Kapılma kazalarının %99,5’u yaralanmalı, %50 ise ölümle sonuçlanan kazalardır.

47. İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR Kepçe, loder vb araçların çalıştıkları esnada, çevreden heyelan tehlikesi veya taş, kaya parçalarının düşmeleri beklenir. Bu nedenle çalışanların bu alana dikkatli şekilde girmeleri zorunludur ve yetkisiz kişilerin bu alana girmemeleri sağlanmalıdır. Bu tür akma ve kayma tehlikelerine dikkat edilmelidir.

48. İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR Açık işletmelerde, şev açılarının hesaplanmalarında kayaçların litolojilerine göre hesaplama yapılmalıdır. Şevlerin eğimlerinde tolerans sınırlarına mutlaka uyulmalıdır. Unutulmamalıdır ki, kaza olduğunda sorumluluk tümüyle mühendislere ait olduğu gibi, ortaya çıkan heyelan kütlesi, planlanmamış bir göçük olduğundan, kaldırma maliyeti, işletmeye çok daha pahalıya gelecektir. Yollardaki araç trafiği düzenlenirken, yol eğimlerinin yüklü araçlara olan maliyetleri ve yakıt tüketimini artırıcı etkisi düşünülmelidir. PATLAMALARDA, ATEŞÇİ YÖNETMELİĞİNDE BELİRTİLEN KURALLARA KAYITSIZ ŞARTSIZ UYULMALIDIR. ATEŞÇİNİN TALEPLERİ KESİNLİKLE DİKKATE ALINMALIDIR.DİNAMİTLE PATLATMALARDA, PARÇALARIN HAVAYA DAĞILMALARI CIKAN TOZUN ETKİLERİNE DİKKAT EDİLMELİDİR.

49. İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR KARŞILAŞILAN JEOLOJİK SORUNLAR ve JEOLOJİ MÜHENDİSİNDEN BEKLENEN ÇÖZÜMLER

50. İŞLETMELERDEKİ SORUNLAR FAYLANMALAR FAY SONUCU ANİDEN DAMARIN KAYBOLMASI VE BUNUN BULUNMASI GEREKEBİLİR. BUNUN İÇİN TAVAN TABAN LİTOLOJİLERİNİN İRDELENMESİYLE HAREKETİN YÖNÜ BULUNUR. BUNDA SONRA DAMARIN NEREDE (ALTTA MI, ÜSTTE Mİ) OLDUĞU BELİRLENİR. ATIM MİKTARI BULUNARAK YENİ DAMARIN YERİ GOSTERİLİR. ŞAYET GÜVENSİZLİK DOĞARSA VEYA KONTROLÜ GEREKİRSE SONDAJLA İSPATI YAPILIR.