Verdiepingsthema’s : Eten en …de wereld om je heen

1. Alles over voeding Verdiepingsthema’s: Eten en …de wereld om je heen • Milieu en klimaat • Verspilling • Dierenwelzijn • Duurzaam haalbaar?

2. Wederzijdse beïnvloeding • “IETS” i.d. wereld buiten jou beïnvloedt jouw eetgedrag • En maakt dat je ergens wel of niet voor kiest! A ? B • B) Met jouw eetgedrag beïnvloedt je echter ook “IETS” buiten jou in de wereld • En jouw keuze heeft effect op de wereld om je heen!

3. Effect op de wereld om ons heen • Ons eetgedrag heeft dus effect op de wereld om ons heen • Maar lang niet altijd maken wij daarbij de (meest ) duurzame keuze… • Waarom niet?

4. Duurzaamheid in de praktijk;het valt soms “lelijk in het water” Dat komt voor een belangrijk deel door ONBEWUST GEDRAG  Herken je iets uit dit algemene filmpje over duurzaamheid? http://www.youtube.com/watch?v=FXntPfWi8H0&feature=related Bron: youtube.com http://www.youtube.com/watch?v=tEqn7e3OmLg Bewuste KEUZE kan daarom een belangrijke bijdrage leveren aan verduurzaming Het kan namelijk anders; zeker ook t.a.v. eten... Bron: youtube.com

5. Waar valt winst te boeken? door met duurzaam OOG naar je eten te kijken • Bewust kiezen  waar komt het vandaan en hoe is het geteeld? • Doordacht handelen  Hoe(veel) bereiden & hoe verspilling voorkomen? • Hergebruik en recycling  Wat te doen met restanten en hoe hergebruiken?

6. Het belang v.e. duurzame aarde… • Wat brengt ons de toekomst? http://www.youtube.com/watch?v=adwI_biiWhQ Deel 1: Milieu en klimaat Bron: youtube.com Filmscript of werkelijkheid?

7. Effect van eten op het milieu en klimaat • De productie van eten • kost veel energie • veroorzaakt luchtvervuiling • levert mest productie • Maar eten heeft ook invloed op de belasting v.h. milieu en klimaat door gebruik van • grondstoffen • land • water gebruik

8. Duurzame voedselafdruk • Bij de productie van eten is grond nodig. • Maar het grondvlak van de aarde is beperkt. • En de vraag is of we het wel eerlijk verdelen? • Om dat te berekenen is de voedselafdruk bedacht • Die geeft aan hoeveel grond nodig is voor de productie van bepaald eten • Daardoor kun je leef- en eetstijl van landen vergelijken • De voedselafdruk houdt rekening met de maximale belasting van de aarde. • Daardoor kan worden bepaald of een bepaalde leef- en eetstijl in een land wel houdbaar is • In de westerse wereld lijken wij niet zo duurzaam (en dus op véél te grote voet) te leven • DUURZAAM dus?  NEE Bron voedingscentrum DUURZAAM?

9. Voedselafdruk een voorbeeld • Stel je eet normale porties, dagelijks vlees en 3-5x /week vis. • Je hebt geen idee waar je voedsel vandaan komt en je eet vooral seizoensgroente en -fruit. • Je kookt op gas en je kookt best energiebewust. • Je kookt nooit te veel en gooit nooit eten weg. • 1-2x/ week neem je wat zuivel en tussendoor eet je meestal fruit. • Je drinkt één glas vruchtensappen en/of frisdranken per dag en je drinkt gemiddeld één glas alcohol per dag. • Daarnaast drink je voornamelijk koffie. • Je doet eens per week boodschappen met de auto en daarvoor rijd je niet meer dan 5 kilometer. • Je let op de verpakking van de boodschappen en gebruikt bij voorkeur een eigen boodschappentas. • ...dan is je voedselafdruk 1,8 hectare  WIE LIJKT HIEROP?.

10. Wie lijkt hierop? Met een voedselafdruk van 1,8 hectare lijkt iedereen in Nederland hierop …! • want dit is iets onder het gemiddelde van 2,1 hectare • maar heel wat meer dan de 0,9 hectare die er voor elke WERELDBEWONER is. JIJ dus ook!

11. Als iedereen zo’n grote voedselafdruk zou hebben, dan zijn er ruim 2 aardbollen nodig om voor iedereen voldoende voedsel te verbouwen! voedselafdruk Gemiddeld in Nl. Beschikbaar wereldwijd rekenvoorbeeld

12. Opdracht Voedselafdruk: de praktijk • Volg onderstaande link. • En bepaal aan de hand daarvan jouw persoonlijke voedselafdruk • http://www.voedingscentrum.nl/nl/jij-kan-kiezen/milieu-en-klimaat/voedselafdruk.aspx • Wat zegt dit getal? • En hoeveel aardbollen heb jij nodig?

13. Leg onderstaande tekening uit Hint: Wat betekent ónze overmatige vleesconsumptie voor een eerlijke verdeling waarbij … Elke aardbewoner in gelijke mate profiteert en honger wellicht kan worden vermeden?

14. Gevolgen grote voedselafdruk Een enkel voorbeeld • Nederlanders eten veel producten met ingrediënten uit Afrika, Azië en Zuid- Amerika. • In margarine en frituurvet zit bijvoorbeeld vaak palmolie. Maar ook soja komt daar vandaan. • Om dat te produceren worden vaak bossen gekapt en gebruiken we vruchtbare grond van anderen. • Dat kan ervoor zorgen dat: • in die landen niet meer genoeg eten is voor mensen zelf. • dat dieren hun leefruimte kwijtraken • het klimaat op langere termijn volledig ontregeld raakt • Duurzaam (eerlijk?)  Nee! • hoeveel aardbollen heb jij nodig?

15. Wist je dat... • Als je kiest voor voedingsmiddelen met een lagere milieu- of klimaatbelasting, dit vaak hand in hand gaat met gezonde voeding? • De regel ‘eet niet te veel’ niet alleen voor jezelf goed is, maar ook voor je omgeving. • De Schijf van Vijf daarom een handig hulpmiddel is om bewuster te eten. Goed voor jezelf… … is vaak … … ook goed voor de wereld!

16. Energieverbruik in de voedselketen 23% energieverbruik i.d voedselketen vindt thuis plaats! Wat valt je op aan dit schema en waar valt voor jou te besparen?

17. Duurzaam besparen thuis kan bv. zo: • Doe boodschappen met een lijstje zodat je niet teveel koopt of eten dagen moet bewaren • Koop producten die duurzaam zijn verbouwd en/of bereid • Wees alert op de voorraad in je koelkast en maak eten tijdig op • Kook in afgepaste hoeveelheden; dat kost minder energie en je houdt minder eten over • Bewaar eetrestanten zorgvuldig en wees creatief met kliekjes i.p.v. eten weg te gooien

18. klimaatweegschaal • De manier waarop voedselproducten worden …: • gemaakt • bewaard • bereid …heeft invloed op het klimaat • Hoeveel invloed verschilt per product. • De Klimaatweegschaal maakt dat inzichtelijk. • Probeer ook de uitgebreide versie http://www.voedingscentrum.nl/nl/jij-kan-kiezen/klimaatweegschaal.aspx • Stel m.b.v. de klimaatweegschaal een maaltijd samen. • Geef aan hoe je de gebruikte producten bewaart en bereidt. • Je ziet direct hoe jouw maaltijd scoort op de Klimaatweegschaal. • Klik voor een toelichting op de blauwe bolletjes in de score. • Hoe verandert je score door andere producten/ bereidingswijzen te kiezen? opdracht

19. Score klimaatweegschaal • In de scorebalken is de bandbreedte per onderdeel van de maaltijd gearceerd. • De rode pijl in de balk laat een vergelijking zien met een eerdere situatie. Je ziet bijvoorbeeld wat het effect is als je voor bakken kiest in plaats van grillen. Zo kun je de invloed van producten met elkaar vergelijken. • Bij groentenvarieert de uitslag ook per seizoen. Zo zullen asperges in het voorjaar een andere score geven dan in december. • Een gemiddelde warme maaltijd veroorzaakt 2,1- 2,6 kg broeikasgassen (CO2-eq) per kg eten • Je bereikt hetzelfde effect door 20 km te rijden met een zuinige auto óf met het wassen, drogen en verlichten van een huishouden per dag. http://www.voedingscentrum.nl/nl/jij-kan-kiezen/klimaatweegschaal.aspx

20. Milieu en klimaat:wat kun JIJ nog meer doen • Wees je bewust van de klimaateffecten van jouw eetgewoontes • Raadpleeg eens de klimaatweegschaal • Maak goede keuzes op het vlak van bv. olie: • Gebruik zonnebloemolie, olijfolie, raapzaadolie. • Of gebruik gecertificeerde olie met UtzKapeh keurmerk. • Probeer thuis te besparen op de energie in de voedselketen • Doe je boodschappen op de fiets i.p.v. met de auto • Kook met de deksel op de pan • Bereid niet meer eten dan nodig en kies regelmatig voor plantaardig eiwit

21. We gooien met elkaar geweldige hoeveelheden eten weg. • Niet alleen bedorven voedsel waar je ziek van zou worden, maar ook eten dat nog goed is. • Deze verspilling vindt niet alleen op het thuisfront plaats, maar in de hele voedselketen • Behalve de enorme berg geld die dit kost, levert het een enorme berg afval. • Terwijl alle investeringen (geld en milieu- en klimaatbelasting al hebben plaats gevonden • Wat verschrikkelijk zonde! Deel 2: verspilling

22. Let op de houdbaarheidsdatum TGT-datum “TE GEBRUIKEN TOT” THT-datum “TENMINSTE HOUDBAAR TOT” Op minder bederfelijke producten staat een THT-datum Tot deze datum garandeert de fabrikant goede kwaliteit. Erna kan smaak, vitaminegehalte, geur of kleur achteruit gaan hoewel het nog zonder gevaar te eten is.  • Op zeer bederfelijke producten staat een TGT-datum • Dit is de uiterste datum waarop het product gegeten mag worden. • Anders kan iemand na het eten ziek worden.

23. Voedselveiligheid, -vergiftiging en -hygiëne • Jaarlijks lopen ongeveer een half miljoen Nederlanders een voedselvergiftiging op. • Dat komt omdat bederfelijke waar ziektekiemen kan bevatten. • Niet zozeer alleen het passeren van de THT datum, maar vooral slechte hygiëne is meestal de oorzaak. • Door veilig om te gaan met je eten, voorkom je dat je ziek wordt. • Voorkom voedselvergiftiging: • Houd alles schoon en droog • Scheid rauw en bereid voedsel • Verhit je eten goed • Koel bederfelijk eten voldoende • Let op bij wat je koopt, o.a. op houdbaarheidsdatum:

24. Buikgriep • Griep, zomergriep of een voedselvergiftiging? • Hoewel de naam anders doet vermoeden is buikgriep eigenlijk helemaal geen griep. • Deze aandoening, die ook wel zomergriep wordt genoemd, is een besmetting die vaak wordt veroorzaakt door een virus, bacterie of parasiet. • En de overbrenger daarvan is meestal voedsel. • Een buikgriep is dus eigenlijk een vorm van voedselvergiftiging, die leidt tot maag- en darmontstekingen. • Voorkomen van buikgriep  heb zorg voor je eten!

25. Voedselverspilling en voedselveiligheid:wat kun JIJ nog meer doen • Koop met visie, beleid en verstand • 4 tips • Bewaarmet zorg, inzicht en wijsheid • 4 tips • Kook met kennis, aandacht en creativiteit • 4 tips = 12 tips in het kader van verspilling en voedselveiligheid

26. 4 tips in het kader van verspilling en voedselveiligheid Kopen • Kijk wat je in huis hebt voordat je boodschappen gaat doen. Maak oudere producten eerst op. • Maak altijd een boodschappenlijstje. Zo voorkom je dat je meer koopt dan je van plan was. • Koop alleen aanbiedingen als je zeker weet dat je die producten ook gebruikt. • Voorgesneden groente bederft eerder dan ongesneden groente. • Eet de voorgesneden groente dus eerder op. • Groenten uit blik en pot zijn een goed alternatief voor vers.

27. 4 tips in het kader van verspilling en voedselveiligheid Bewaren • Zet de koelkast op 4 ºC. Voedsel blijft dan langer vers. • Bewaar brood in een gesloten trommel of zak. Of leg het in de diepvries en ontdooi wat je nodig hebt. • Bewaar zonaanbidders, zoals mango, banaan, tomaten, komkommer en paprika, niet in de koelkast • Check 2 keer per week de data van producten. • Maak TGT-producten op voor de uiterlijke datum • THT-producten kun je nog daarna gebruiken (als ze tenminste nog goed ruiken en er goed uit zien).

28. 4 tips in het kader van verspilling en voedselveiligheid Koken • Weeg aardappels af. Gebruik een kopje om rijst af te meten en gebruik een spaghettimaat. • Bewaar kliekjes en gebruik ze binnen 2 dagen voor een ander recept. • Gebruik kleinere porties en verpakkingen als je regelmatig met restjes blijft zitten. • Geen zin in het vlees dat vandaag op moet? Braad het en je kunt het nog 2 dagen in de koelkast bewaren.

29. De mens houdt al eeuwen dieren. • Niet alleen voor het eten, ook voor de gezelligheid. • Het welzijn van deze dieren doet ons iets … • Maar in de voedselindustrie wordt niet altijd met dezelfde zorg met dieren om gegaan • Het gaat daarbij niet alleen om de veehouderij, maar ook om visserij Deel 3: dierenwelzijn

30. Niet alleen vlees … • Niet alleen bij vlees kun je letten op dierenwelzijn, ook bij vis! • Overbevissing is over de hele wereld een probleem. • Zo’n 88 % van alle vissen in Europa wordt overbevist • Terwijl we niet alleen nú, maar ook in de toekomst vis willen kunnen eten. • Daarom moet de visserij op verantwoorde, duurzame manier worden gedaan om uitsterven te voorkomen.

31. http://www.youtube.com/watch?v=Lq5pUyPc_kk&feature=related Duurzame visserij… Bron: youtube • Visproducten met het Marine Stewardship Council-keurmerk (MSC) zijn afkomstig van duurzame visserij. • Bij duurzame visserij worden visstanden duurzaam beheerd en wordt zo min mogelijk schade toegebracht aan het leven in de zee • Sommige soorten (bv tonijn) zijn bijna uitgestorven, terwijl je andere soorten (bv haring) gerust kunt eten en dus vangen. • Er mag niet meer vis worden gevangen dan dat er vanzelf weer bij kan komen door voortplanting. • Bovendien moet de vangsttechniek minimale milieuschade (brandstofverbruik en schade a.d. zeebodem) en bijvangst (vangst van andere vissoorten of dieren waarop niet bedoeld gevist wordt) veroorzaken

32. http://www.youtube.com/watch?v=DJX5zKMFjyU&feature=related Bron: youtube VISwijzer… • De VISwijzer is initiatief van Stichting De Noordzee en het Wereld Natuur Fonds (www.goedevis.nl) • De VISwijzer laat zien wat een goede keuze is met het oog op de natuur en het milieu. • In de VISwijzer zie je naast MSC nog 3 categorieën vis: • MSC • ‘prima keuze’, • ‘tweede keuze’ (=middenweg) • ‘liever niet’.

33. Dierenwelzijn:wat kun JIJ nog meer doen • Als je dierenwelzijn belangrijk vindt, dan kan je overwegen om …: • Een dag minder vlees of vis te eten • 1x/ wk vegetarisch is zowel goed voor mens als dier • te kiezen voor vis afkomstig uit duurzame visserij • bij twijfel op goedevis.nl te kijken of de viswijzer te raadplegen • waar mogelijk te kiezen voor het MSC label of prima keuze

34. Een duurzame wereld is van ons allemaal • En een duurzame wereld is in ieders belang • Maar er is wel een prijs aan verbonden. • Het kost namelijk geld en inspanning: • om de wereld leefbaar te houden • om onze medemens ver weg een leven te geven • Wat is dat je waard? Deel 4: duurzaam haalbaar?

35. Zoek de verwanten • Bekijk onderstaande afbeeldingen • Zoek de passende afbeeldingen bij elkaar • Ze zijn verdeeld in 3x5 afbeeldingen m.b.t. • Fairtrade • Dierenwelzijn • Milieu • Bij afbeelding staat een letter • Dat leidt tot drie woorden van 5 letters • Maak dan v.d. woorden een passende zin

36. Opdracht lettercombinaties e e t e w g s e n k l p i j r

37. antwoordlettercombinaties g e e t n e k e w l p s j r i

38. UITKOMST opdracht: zoek de “verwanten” • Antwoord = “Tegen welke prijs” • “Wat hebben we er feitelijk voor over om duurzaam te eten en te leven” • Richting dieren die met ons op aarde leven? • Richting onze medemensen…(verwanten)? • Richting onze kleinkinderen?

39. Onmogelijk…? MOGELIJK…! DUURZAAM IN BALANS Een kwestie van kiezen …

40. Eten en de wereld om je heen Een duurzame wereld… WAT KIES JIJ? Meer informatie?  www.voedingscentrum.nl