Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

1. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası CLS Sistemi ve YTL’nin CLS’e Katılımı İlker DURUSOY 14 Aralık 2007, İstanbul

2. CLS Sistemi CLS, FX işlemlerindeki riskleri azaltmak amacıyla kurulan küresel bir ödeme sistemidir. Merkez Bankaları’nın girişimi sonucunda piyasa oyuncuları tarafından geliştirilmiştir. Hissedarları 70 finansal kuruluştur. • İsviçre’de bir ana şirket • New York’ta kurulu özel amaçlı bir banka • Londra’da kurulu bir operasyon şirketi

3. Banka B İstanbul Geleneksel FX Mutabakat Yöntemi USD Ödeme Sistemi Banka A’nınUSDmuhabiri Banka B’ninUSDmuhabiri USD USD USD New York Tokyo Banka A Londra YEN Banka A’nınYEN muhabiri Banka B’ninYENmuhabiri YEN Ödeme Sistemi YEN YEN İki Ödemenin Birbirinden Bağımsız Olmasının Yarattığı Riskler: • Principal Risk (işlemin bir ayağı gerçekleşir diğeri gerçekleşmez) • Replacement Cost Risk (başarısız anlaşma yenilenebilir ise) • Likidite Riski (başarısız anlaşmanın yenilenmesi için çok geç ise) Riski Önlemenin Yolu: Her İki Ödemeyi İlişkilendirmek. Ödeme Sistemleri Arasında Bağlantı + Güvenilir Bir Aracı

4. USD USD YEN YEN USD Ödeme Sistemi Üye 1’inUSDmuhabiri Üye 2’ninUSDmuhabiri USD USD USD USD C L S B A N K CLS Üyesi 1 Banka A Londra Banka B İstanbul CLS Üyesi 2 Üye 1’inYENmuhabiri Üye 2’ninYENmuhabiri YEN YEN YEN YEN YEN Ödeme Sistemi Çözüm : CLS sistemi CLS Sistemi: 1. FX İşlemleri için güvenilir bir aracı rolünü üstlenir (PvP) C L S B A N K Banka A Londra Banka B İstanbul 2. Ödeme sistemlerini birbirine bağlar (PvP)

5. CLS Sistemi • Sistemde 15 para birimiarasında işlem yapılabilmektedir, (Döviz işlemlerinin %95’i bu para birimleri arasındadır) • Yeni para birimlerin sisteme eklenmesi için çalışmalar vardır. • 70 hissedar, 57 üye ve 2,038 dolaylı üye • Döviz işlemlerinin yarısından fazlası CLS üzerindedir. • Günlük yaklaşık 500,000 işlem - 4 trilyon $ (Kasım 2007). 2002: USD, CAD, AUD, EUR, JPY, GBP, CHF, 2003: DKK, NOK, SEK, SGD, 2005: ZAR, NZD, HKD, KRW

6. Kaynak: “Progress in reducing foreign exchange settlement risk“ BIS/CPSS Raporu – Temmuz 2007

7. Mutabakat Üyesi Ödemeler Ödemeler Nostro Ajan Nostro Ajan Mutabakat Üyesi Ödeme Sistemi FX İşlemleri FX İşlemleri Likidite Saylayıcısı Dolaylı Üye Kullanıcı Üye • Merkez Bankaları • Hissedarlar • Üyeler – Mutabakat, Kullanıcı • Nostro Ajanlar - Muhabirler • Dolaylı Üyeler (3. Taraflar) • Likidite Sağlayıcıları CLS Sisteminde Taraflar C L S B A N K

8. CLS Sisteminde Mutabakat Özellikleri • Ödeme Karşılığı Ödeme (PvP) • Birebir mutabakat – her işlem tek tek gerçekleştirilir. • Risk Yönetimi • Açık Pozisyon Limiti • Toplam Açık Pozisyon Limiti • Pozitif Net Bakiye • Netleştirilmiş ödeme • Ödemeler ilgili ödeme sistemlerinde, belirlenen zaman dilimlerinde gerçekleştirilir. • CLS 15 ödeme sistemine üyedir. • Mutabakat Üyeleri 15 ödeme sisteminde işlem gerçekleştirebilmelidir (Nostro ajanlar).

9. FX işlem talimatları Ödemeler (Pay-in) Geri Ödemeler (Pay-out) SWIFT Kontrol ve Eşleştirme Ödeme Planı Mutabakat Hesaplar Arası Gerçek Zamanlı Transfer Mutabakat Yapılabilir Talimatlar Pozisyon Hesaplama Mutabakat İşlemi CLS Sisteminde Günlük İş Akışı Mutabakat Üyeleri RTGS Sistemleri Risk Kontrolü Açık Pozisyon Limiti Toplam Açık Pozisyon Pozitif Net Bakiye CLS SİSTEMİ

10. CLS Sisteminde Zamanlama Aynı gün valörlü Talimatların Sonlanması Tek Taraflı İptallerin Sonlanma Zamanı ÖDEME ÖDEME Karşılıklı İptallerin Sonlanma Zamanı MUTABAKAT İlk Ödeme Planı Yayınlanır GERİ ÖDEME GERİ ÖDEME Son Ödeme Planı Yayınlanır Talimatların Girilmesi ÖDEMELER VE MUTABAKAT ÖDEMELERİN TAMAMLANMASI 17:00 16:00 10:00 09:00 08:00 03:00 18:00 17:00 11:00 10:00 09:00 04:00 20:00 19:00 13:00 12:00 11:00 06:00 08:00 07:00 01:00 00:00 23:00 18:00 14:30 13:30 07:30 06:30 05:30 00:30 15:00 14:00 08:00 07:00 06:00 01:00 Sydney Tokyo TürkiyeCET Londra New York Mutabakatın Tamamlanma Zamanı Asya Pasifik Ödeme Sonlanması Avrupa/Amerika Ödeme Sonlanması Hedeflenen

11. CLS Sisteminde Ödemeler Ödeme Planı – Pay In Schedule CLS'e Ödeme – Pay In

12. Açık Pozisyon Limiti: üyelerin sistemdeki para birimlerinde düşebilecekleri eksi bakiyeyi belirler. Her bir para birimi için ayrı ayrı belirlenir, ve tüm üyeler için aynıdır. Toplam Açık Pozisyon Limiti: Üyenin sistemde sahip olabileceği eksi bakiyeyi belirler. Üyenin rating notu ve sermayesine göre belirlenir. Pozitif Net Bakiye: Üyeler toplamda negatife düşemezler. CLS Sisteminde Risk Yönetimi • Katılım Kriterleri • Ödeme Karşılığı Ödeme (PvP) • Birebir kesin mutabakat • Likidite sağlayıcıları • Sistemdeki Güvenlik Limitleri

13. CLS'e girebilecek para birimleri için kriterler • Ülke için “investment grade” notu, • CLS’e hissedar olacak iki yerli sermayeli banka, • Yeterli sayıda ve büyüklükte likidite sağlayıcısıbanka, • Para biriminde yeterli işlem hacmi (likidite), • Operasyonel ihtiyaçları karşılayabilen ödeme sistemi, • Para biriminin konvertibilitesindekivetransferindekiolası kısıtların kabul edilebilir olması, • Para biriminin volatilitesinin yönetilebilir olması, • ödemelerin nihailiği ve netleştirme ile ilgili hukuksal düzenlemelerin uygun olması,

14. YTL'nin CLS'e katılması için şartlar • Ülkemizin Uzun Dönem Yabancı Para Rating Notu • CLS’e hissedar olacak iki yerli sermayeli banka • Rating notu ? • Sermaye yatırımı (5 milyon $) • Mutabakat Üyesi/Nostro Ajan olmak için yatırım • Operasyonel ve teknik kapasite • Likidite sağlayıcısıbankalar (şimdilik gerek yok) • Mali kriterler (işlem hacmi, konveritibilite, volatilite) • Ödeme sistemi kriterleri • RTGS • CLS'in EFT sistemine katılımı – idari düzenlemeler • CLS'in EFT sistemine katılımı – SWIFT erişimi • Hukuksal yapı (mutabakat nihailiği, netleştirme)

15. C L S B A N K YTL CLS'e katıldığında YTL-YEN İşlemi EFT Sistemi Üye 1’inYTL muhabiri Üye 2’ninYTLmuhabiri YTL YTL YTL YTL CLS Üyesi 1 Banka A Londra Banka B Frankfurt CLS Üyesi 2 Üye 1’inYENmuhabiri Üye 2’ninYENmuhabiri YEN YEN YEN YEN YEN Ödeme Sistemi

16. YTL'nin CLS'e katılması – Yapılması Gerekenler • CLS’e hissedar olacak iki yerli sermayeli banka, • Rating kriterlerini karşılamalı • Yatırımları karşılamalı • Operasyonel ve teknik kapasiteye sahip olmalı • Ödeme sistemi kriterleri, • CLS'in EFT sistemine üyeliği - SWIFT erişimi • Hukuksal temel (mutabakat nihailiği, netleştirme) • 18 -24 aylık uzun bir süreç, • Şartlar ve durumlar değişebilir, • CLS için hazırlanan, plan yapılan ülkeler var, • İstek ve taahhüt çok önemli

17. CLS ile Türkiye’de Yapılan Çalışmalar Bankalarla topluca ve birebir görüşmeler 31 Ekim–1 Kasım 2002 3 Ekim 2003 25 Ekim 2004 16-17 Kasım 2006 Bankalarla gerçekleştirilen CLS çalıştayı Haziran 2005

18. Daha Geniş Bilgi İçin: www.cls-services.com Progress in reducing foreign exchange settlement risk: http://www.bis.org/publ/cpss81.htm

19. Mutabakat Üyesi Olmak – Maliyet / Fayda • Mutabakat Üyesi Olmanın Maliyeti • Sermaye • Teknolojik Yatırımlar • Mutabakat Üyesi Olmanın Faydaları • Risk Azalımı • Maliyet düşüşleri (operasyon, ödeme, disiplin) • Operasyonel verimlilik (hatalar, anlık bilgi, STP) • Yeni ürün ve servisler (Nostro, üçüncü taraf servisleri) • Piyasa pozisyonu

20. Mutabakat Üyeleri İçin Şartlar • CLS’e hissedar olur • CLS’te multi—currency hesap açar • FX işlem talimatlarını CLS’e doğrudan gönderir • CLS’e ödemeler yapar (Doğrudan / Nostro Ajan) • Üçüncü taraflara hizmet verir. Şartlar: • Gözetim altındaki bir finansal kuruluş olmalı • Rating / Sermaye şartlarını sağlamalı • Operasyonel/Teknik ihtiyaçları karşılamalı (testler) • Kurulu olduğu hukuksal alan çeşitli kriterleri karşılamalı

21. Sözlükçe : Shareholder : Settlement Member : User Member : Third Party : Liquidity Provider : Payment vs Payment (PvP) : Short Position Limit : Aggregate Short Position Limit : Net Positive Overall Value : Pay-In Schedule Hissedar Mutabakat Üyesi Kullanıcı Üye Dolaylı Üye Likidite Sağlayıcı Ödeme Karşılığı Ödeme Açık Pozisyon Limiti Toplam Açık Pozisyon Limiti Pozitif Net Bakiye Ödeme Planı