TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE Predavanje 3

1. TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE Predavanje 3 Predavanje3.

2. JAVLJAČI GASAJavljači ugljen monoksida (CO) Produkat nepotpunog sagorevanja, bez boje i mirisa. Pod odgovarujućim okolnostima nastaje kao posledica nepotpunog sagorevanja čvrstih, tečnih i gasovitih gorivih materijala i može da se nagomila u stanovima, kućama, hotelskim sobama, .... Uticaj CO na organizam zavisi od mnogo faktora: pol, starost, fizička kondicija, postojanje akutnih i hroničnih bolesti, itd. Do fatalnog ishoda dovodi velika doza CO u kratkom vremenskom periodu, ali i mala doza u kombinaciji sa dugim vremenom ekspozicije. Uslovi nastanka CO: - blokirani ili loše projektovani dimovodni kanali i loša ventilacija, - izduvni gasovi automobila, generatora, upotreba roštilja, - u hotelskim sobama: kvar peći, bojlera i sl. Predavanje3.

3. JAVLJAČI GASAJavljači ugljen monoksida (CO) ppm – milioniti deo (eng. parts per milion), tj. u masi – 1 ppm odgovara 1 mg u 1 kg ili u procentima 0.1% zapremine gasa u vazduhu je 1000ppm. Predavanje3.

4. JAVLJAČI GASAPrimena javljača ugljen monoksida (CO) Javljači ugljen monoksida se NE PRIMENJUJU: • na putevima za evakuaciju; • u prostorima gde su prisutni: pregrevanje mašina, opreme i kablova; • u prostorima gde ima izduvnih gasova i isparenja alkohola. Javljači ugljen monoksida se postavljaju kao DOPUNSKA ZAŠTITA: • kada postoji rizik od tinjajućih požara u zatvorenom prostoru; • kada postoji rizik od nastanka požara u zatvorenom prostoru; Javljači ugljen monoksida mogu da budu GLAVNI NAČIN DETEKCIJE: • kada postoji rizik isključivo od tinjajućih požara; • kada su optički javljači dima neprimenjivi zbog lažnih alarma; • ako prostorija ima površinu do 50 m2. karakteristike detektora CO većine proizvođača Predavanje3.

5. JAVLJAČI GASAPrimena javljača ugljen monoksida (CO) Predavanje3.

6. Višesenzorski (višekriterijumski) javljači požara • Višesenzorska (višekriterijumska) detekcija se bazira na principu da je potrebno detektovati sve produkte koji prate sagorevanje – energetske i materijalne (čvrste i gasovite) Predavanje3.

7. Višesenzorski (višekriterijumski) javljači požara Predavanje3.

8. Višesenzorski (višekriterijumski) javljači požara Više senzora u u jednom kućištu javljača, što omogućava višekriterijumsko odlučivanje (na bazi više informacija iz različitih izvora). - Više senzora istog tipa i više senzora različitog tipa u kućištu javljača, - Najčešća kombinacija -> optički senzor dima + termistor. Pojedini tipovi imaju i do 15 načina rada (kriterijuma za odlučivanje o nastanku alarma). Predavanje3.

9. Višesenzorski (višekriterijumski) javljači požara Primervišesenzorskog javljača požara - > (toplota + dim + IC zračenje + CO) Predavanje3.

10. Višesenzorski (višekriterijumski) javljači požara Primer višesenzorskog javljača požara - > (toplota + dim + IC zračenje + CO) Predavanje3.

11. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAPodela sistema za dojavu požara Osnovna klasifikacija sistema za otkrivanje i dojavu požara se zasniva na upotrebljenoj tehnologiji, odn.načinu realizacije u skladu sa primenjenom tehnologijom. Dodatni kriterijum za podelu (posledica upotrebljene tehnologije) ->adresibilnost. • Dva tipa sistema za dojavu požara u skladu sa primenjenom tehnologijom: • klasični (kolektivni, konvencionalni) sistemi • klasični sistemi realizovani u diskretnoj tehnologiji • klasični sistemi realizovani u u mikroprocesorskoj tehnologiji • adresibilni sistemi • analogno adresibilni sistemi Predavanje3.

12. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAPodela sistema za dojavu požara • - klasični (kolektivni, konvencionalni) sistemi • - adresibilni sistemi Predavanje3.

13. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAOrganizacija alarmiranja Zona dojave požara ili požarna zona je prostor koji pokriva jedan ili više javljača požara i predstavlja najbližu odrednicu za lokalizaciju požara. Kod adresibilnih sistema za dojavu požara lokalizacija mesta izbijanja požara je na nivou adrese javljača. Stanja zone dojave požara ili adresibilnog javljača u petlji: • normalno • alarm • kvar zone • prekid zone ili • kratak spoj zone Javljači u jednoj zoni mogu da budu ili automatski ili ručni. Automatske zone dojave mogu da sadrže različite tipove automatskih javljača požara. Predavanje3.

14. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAOrganizacija alarmiranja Pouzdanost alarmiranja: “VREME ZATEZANJA” • Vreme potvrde alarma (“potvrda prisustva”); • Vreme provere alarma (“vreme izviđanja”). Pouzdanost alarmiranja: “DVOZONSKA ZAVISNOST” (udvojene zone ) Predavanje3.

15. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAPrimer organizacije zona dojave kod klasičnog sistema Predavanje3.

16. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAPrimer organizacije zona dojave kod adresibilnog sistema Predavanje3.

17. CENTRALA ZA DOJAVU POŽARAUloga centrale, osnovne funkcije centrale Uloga centrale za dojavu požara • neprekidna kontrola rada svih podsistema u okviru sistema za dojavu požara, • prihvatanje podataka od javljača i svih ostalih periferijskih uređaja • uključivanje zvučne i svetlosne signalizacije u slučaju alarma • prenosi informacija višem hijerarhijskom nivou i realizacija izvršnih funkcija Osnovne funkcije centrale za dojavu požara • samodijagnostika svih ključnih funkcija same centrale • vizuelna i zvučna signalizacija • rukovanje podsistemima koje centrala pokriva (zadavanje parametara, uklj./isklj. zona, • potvrda i resetovanje alarma itd.) • odlučivanje o alarmnim kriterijumima i preduzimanje izvršnih funkcija • arhiviranje događaja u sistemu: • nastanak alarma, • reset alarmnog stanja, • kvar na liniji i ponovno uključenje zone, • podešavanje realnog vremena, • promena zavisnosti izlaza od ulaza, itd. Predavanje3.

18. CENTRALA ZA DOJAVU POŽARAFunkcije centrale vezane za alarmiranje Informacija o mestu izbijanja alarma: indikatori (diode), alfanumerički displej. • indikator uzbune (crvene boje), • indikator neispravnosti (žute ili bele boje), • indikator uključenog stanja (zelene boje), • indikator isključenosti zone ili dela sistema za dojavu (žute boje), • indikator rezervnog napajanja (zelene boje). • - ALFANUMERIČKI DISPLEJ (2 reda po 40 karaktera) - Signalizacija kvarova • isključenje iz rada jednog ili više javljača, • kvar na primarnim vodovima, • kvar na izvoru za napajanje, • ispad osigurača u strujnim kolima, • spoj sa zemljom. Vizuelna signalizacija Zvučna signalizacija • sirene, • motorne sirene, • razglas - zvučnici, • signalna zvona, • zvučnici. • paralelni indikatori, • sinoptičke table, • situacijske tabli sa grafičkim prikazom, • grafički prikazi na monitorima, • trepćuća svetla ili bljeskalice (30-120 ciklusa u sek.). Predavanje3.

19. CENTRALA ZA DOJAVU POŽARAUpravljačke funkcije, lokacija centrale, plan uzbunjivanja Upravljačke funkcije centrale • isključivanje sistema za ventilaciju, • uključivanje sistema za odimljavanje, • spuštanje klapni, • zatvaranje protivpožarnih vrata, • uključivanje rezervnog osvetljenja, • spuštanje liftova, • ostale izvršne funkcije vezane za gašenje ili evakuaciju. Kriterijumi za postavljanje centrale • centralu treba postaviti u blizini glavnog ulaza objekta koji se nadzire ili na ulazu koji koristi vatrogasna služba, • prostorija u kojoj se nalazi centrala mora da ima stalnu temperaturu i vlažnost vazduha, • centrala treba da bude na takvom mestu u prostoriji gde je lak pristup zbog servisiranja. Plan uzbunjivanja • upozorenje licima radi pravovremene evakuacije, • uključivanje dežurnih i ovlašćenih lica i lokalne vatrogasne jedinice, • uzbunjivanje najbliže vatrogasne jedinice, • uzbunjivanje ovlašćenih lica sa posebnim dužnostima, • predviđanje svih mera u slučaju neispravnosti i isključivanja zona kao i drugih nepravilnosti u radu sistema. uputstvo za rukovanje i održavanje kontrolna knjiga plan uzbunjivanja Predavanje3.

20. CENTRALA ZA DOJAVU POŽARANadgradnja i centralizacija sistema Nadgradnja sistema dodavanjem PC računara • prikupljanje podataka o kompletnom stanju lokalnih sistema, • programiranje parametara celokupnog sistema putem menija, • uključenje i isključenje zona, • potvrda i reset alarma, • memorisanje i štampanje događaja sa vremenom i mestom nastanka, • grafički prikaz objekta i delova objekta u više nivoa (zumiranje), • odlučivanje o alarmnim kriterijumima i prosleđivanje izvršnih funkcija lokalnim centralama, • daljinska signalizacija (veza sa vatrogasnom brigadom), itd. Predavanje3.

21. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAIzbor i postavljanje javljača požara - Faktori • zaštita ljudi ili imovine, • materijali koji mogu da se nađu u objektu i njihove karakteristike u odnosu na vatru, • procesi i delatnosti koje se odvijaju u objektu, • namena objekta. Predavanje3.

22. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAIzbor i postavljanje javljača požara • Površina pokrivanja javljača požara • Broj i raspored javljača požara zavisi od: • geometrije prostorije (dimenzije, visina, oblik i nagib tavanice, otvori u tavanici ...); • postojanja greda, stubova, uskladištene robe, ...; • postojanja instalacija grejanja, ventilacije, .... • Uticaj visine prostorije na javljače toplote i javljače dima • Površina nadziranja javljača toplote zavisi od • površine prostorije koja se nadzire i to: • za površinu do 30m2 – A=30m2, • za površinu koja je veća od 30m2 – A=20m2 • Tri klase javljača toploteu odnosu na visinu: • 1. klasa – do 7.5 m visine, • 2. klasa – do 6 m visine, • 3. klasa – do 4.5 m visine. Za javljače dima površina pokrivanja iznosi od A= 60m2 do A= 100 m2 Predavanje3.

23. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAIzbor i postavljanje javljača požara • Uticaj dimenzija prostorije na javljače plamena • Tri klasejavljača plamenau odnosu na dimenzije prostorije: • 1. klasa – dužina ivica do 26 m, • 2. klasa – dužina ivica 20 m, • 3. klasa – dužina ivica do 13 m. Žut trepćući plamen može biti detektovan od strane javljača plamena na razdaljini od 25m pod uslovom da zahvata površinu koja nije manja od 0.1m2, a na 40m ako je ta površina barem 0.4m2. Predavanje3.

24. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAIzbor i postavljanje javljača požara Javljač toplote sa površinom pokrivanja A = 30 m2: Javljač dima sa površinom pokrivanja A = 80 m2: Maks. površina nadzora A, poluprečnik pokrivanja D i granična kriva K Predavanje3.

25. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAIzbor i postavljanje javljača požara Površina nadziranja i rastojanje između javljača Predavanje3.

26. ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARARazmeštaj javljača požara u posebnim slučajevima • Stepeništa • generalno: najmanje jedan javljač požara –> na tavanicu poslednjeg sprata (ne postoji odvajanje spratova); • ako su spratovi odvojeni vratima –> na tavanicu ispred vrata; • ako je visina stepeništa veća od 12m i nema prepreka (vrata) –> po jedan javljač na svaka tri sprata. • Rastojanje javljača od zida • ne sme da bude manje od 0.5m osim ako je hodnik uži od 1m, Rastojanje između javljača i od zida zavisno od površine pokrivanja, A – površina pokrivanja, B – rastojanje između javljača, C – rastojanje od zida. Predavanje3.

27. PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj javljača požara • Rastojanje javljača od uskladištene robe ne sme da bude manje od 0.5m osim ako je hodnik ili deo objekta koji se štiti uži od 1m, ako roba (ormani, nameštaj, ...) ide do visine odakle ostaje manje od 30cm do tavanice, roba se tretira se kao pregradni zid. • Razmeštaj javljača kod tavanica sa gredama i potporama nosači, grede, galerije, itd. se tretiraju kao uskladištena roba; ako je pojedinačni deo plafona između greda ≥ 0.6A u svako takvo polje se postavlja po jedan javljač; ako je visina greda ≥ 800mm u svako polje plafona između greda ide po jedan javljač. • h’/h≥0.3 -> greda je pregrada • grede kraće od 15cm se ignorišu Predavanje3.

28. PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj javljača požara • Razmeštaj javljača požara u uskim prostorijama • U prolazima, hodnicima, prostorima užim od 3m rastojanja između javljača mogu da budu: • između javljača toplote – 10 m, • između javljača dima – 15m. Kod ukrštanja i grananja obavezno postaviti po jedan javljač U prostorijama čija je širina ≤ 0.5S razmak između javljača može da se poveća do: • BS5839: • hodnik je prostorija uža od 5m, na maks. rastojanje se dodaje polovina razlike između 5m i stvarne širine: • primer: za hodnik širine 2m: 1/2 x (5m – 2m) Predavanje3.

29. PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj javljača požara • Uticaj ventilacije i provetravanja • brzina strujanja nije veća od 5m/s; • zatvoriti otvore u okolini javljača r= 0.5m; • najmanje rastojanje od ventilacije i klimatizacije 1.5m; • ako postoji cirkulacija (izmena) vazduha, površina nadziranja se umanjuje za faktor iz tabele. • Razmeštaj u spuštenom plafonu • Procenat otvorenosti (perforacije) spuštenog plafona: • veći od 50% ukupne površine – pozicija A, • manji od 50% ukupne površine – pozicija B. Predavanje3.

30. PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj požara • Razmeštaj javljača ispod kosih krovova • javljači toplote, po pravilu, na najvišu tačku na tavanici; • javljači dima – na tavanicu ili sleme krova, ako visina ravne tavanice ne premašuje 8m a sleme 4m; • red javljača se postavlja u vertikalnoj ravni vrha; • u opštem slučaju posmatra se odnos h’/b, ako je h’/b>0.2 – tavanica je kosi krov. • Prema britanskom standardu: • na najvišu tačku prostorije sa minimalnim rastojanjem od zida 0.5m, • maksimalnom horizontalnom razmaku se dodaje 1% rastojanja za svaki stepen nagiba do 25%. Predavanje3.

31. PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj javljača požara • Razmeštaj optičkih “bim” javljača požara • u prostorijama sa visinom većom od 0.5m na mesto na koje ne utiče cirkulacije vazduha, • rastojanje između prijemnika i zida treba da bude manje od 1 m, • na visine do 25 m, a ako se u prostoriji kreću ljudi - na visini ne manjoj od 2.7 m, • rastojanje između predajnika i prijemnika može biti od 5 m do 100 m sa maksimalnom širinom snopa detekcije od 7.5 m. Predavanje3.

32. Adresa za kontakt: Dr Milan Blagojević, red. prof. Fakultet zaštite na radu u Nišu 18106 Niš, Čarnojevića 10a milan.blagojevic@znrfak.ni.ac.rs Hvala na pažnji! Predavanje3.