Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi ASKİ – Belka A.Ş.

1. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi ASKİ – Belka A.Ş.

2. Tesis Tanıtımı • Ankara Büyükşehir Belediyesi mücavir alanı içinde oluşan tüm evsel ve endüstriyel kaynaklı atıksular tesiste arıtılarak, alıcı ortam deşarj koşullarına uygun şekilde Ankara Çayı’na deşarj edilmektedir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

3. Tesis Tanıtımı ASKİ ve Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı bir şirket olan Belka A.Ş. tarafından işletilmekte olan Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi bu nedenle yarı özel bir tesistir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

4. Tesis Tanıtımı • 1989 yılında Türkiye Cumhuriyeti ve eski Federal Almanya Hükümeti arasında Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi'nin finansmanı için ortak karar alınmıştır. Arıtma Tesisi projesi 1996 yılında yapılmıştır. • 1996 yılında yaklaşık 3,000,000 kişilik bir nüfusa sahip olan Ankara nüfusunun 2025 yılında 6,000,000 kişi olacağı öngörülmüştür. • Halihazırda nüfusun yaklaşık % 98'i ana kanalizasyon şebekesine bağlanmıştır. Atıksu Arıtma Tesisi, Ankara' nın kanalizasyon sisteminin yenilenmesiyle birlikte 1997 yılında hizmete girmiştir. • Ankara şehir merkezinden 40 km uzaklıkta yer alan tesis, tüm evsel atıksuyu arıtabilecek şekilde tasarlanmıştır. Zehirli maddeler veya ağır metal içeren atıksu üreten endüstriler atıksularını belli bir ön arıtmadan sonra merkezi sisteme deşarj etmektedirler. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

5. Tesisin İnşaası Arıtma Tesisi projesi, • Preussnag Noell Wassertchnih (Almanya) • Ceyelec AEG Systems • Yüksel İnşaat konsorsiyumu tarafından gerçekleştirilmiştir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

6. Tesis Teknik Verileri Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

7. Tesis Debi Projeksiyonu Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

8. Tesis İnşaa Maliyeti • Yatırımın 254.5 milyon markı Alman Hükümeti'nden ve KfW kredi kuruluşundan temin edilen krediden; 50.8 milyon marklık kısmı ise,ASKİ'nin öz kaynaklarından karşılanmıştır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

9. Tesis İşletmesi • Tesis Ağustos 1997 - Şubat 1998 tarihleri arasında konsorsiyum tarafından deneme işletmesine alınmıştır. • Bu tarihten 1 Şubat 1999'a dek tesis işletmesini Belka A.Ş ve konsorsiyum ortaklaşa gerçekleştirilmiştir. • 1 Şubat 1999 tarihinden itibaren ise tesis tamamen BELKA A.Ş. tarafından işletilmeltedir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

10. Proje Aşamaları Ankara Atıksuy Arıtma Tesisi projesinin uygulanması 3 aşamada olmaktadır. • 1. Aşama: 2002 yılında 3 920 000 ED hizmet verecek bir atıksu arıtma tesisi yapımı. 2025 yılı için genel yerleşim planı ve inşaat işleri , gereken son kapasite için şimdiden tasarlanmıştır . • 2. Aşama: İlave inşaat işleri ve gerekli mekanik/elektriksel ekipmanın 4 833 300 ED hizmet verecek şekilde monte edilmesi. • 3. Aşama: 6 228 300 ED hizmet verecek son inşaat aşaması. Denitrifikasyon ve fosfor giderilmesi için olası ilave işler. • Halihazırda proje 2. aşamasındadır. İlave tesis ünitelerinin yapımı devam etmektedir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

11. Tesis Personel Dağılımı • İdari personel  20 • Mühendis  10 (3 Çevre Müh.) • Teknisyen / Tekniker  57 • Vasıflı İşçi  30 • Diğer  44 • Toplam  161 Tesiste üçlü vardiya sistemi uygulanmaktadır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

12. Tesis Akım Şeması Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

13. Fonksiyonel Üniteler Ön Arıtma Ünitesi (PT) Ön Çökeltme Tankları (PS) Havalandırma Tankları ( Yüzeysel Havalandırma ) (AT) Son Çökeltme Tankları (FS) Çamur Geri Dönüş Pompa İstasyonları Ham Çamur Koyulaştırma Tankları Özümleyiciler (Digester) Gaz Depolama Tankları Özümlenmiş Çamur Yoğunlaştırıcıları Çamur Kurutma Üniteleri (Bantlı Filtre Presler) (MS) Çamur Depolama Laboratuvar Fonksiyonel Olmayan Üniteler Nizamiye İdari Bina Yemekhane / Büfe Soyunma Odaları Atölye Garaj Cami Spor Sahası Lojmanlar Tesis Üniteleri Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

14. Ön Arıtma Ünitesi Ön arıtma giriş yapısı için zararlı olabilecek veya operasyonu etkileyecek maddelerin uzaklaştırılmasını kapsar. Bu amaçla aşağıdaki üniteler kullanılmaktadır. • Kaba Izgara (<40 mm) 5 adet • Izgara Aralığı 40 mm • İnce Izgara (> 15 mm) 5 adet • Izgara Aralığı 15 mm • Havalandırmalı Kum/ Yağ Tutucu 10 adet • İkiz havuzlardan her birinin hacmi 584 m3 • Yüzey Alanı 209 m2 • Bekleme Süresi 11 dakika Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

15. Ön Arıtma Ünitesi • Izgaralarda sudan ayrılan kaba atıklar ve kum tutucu havuzlarında tutulan kum, çöp depolama alanına transfer edilmektedir. • Yüzeyde toplanan ve scum olarak isimlendirilen atıklar köpük pompası vasıtası ile döner eleğe gönderilir. • Havuzlar periyodik olarak temizlenmektedir. Ön arıtma ünitesinde bir de Demir Sülfat Dozlama Ünitesi bulunmaktadır. Buradan giriş suyuna demir sülfat (FeSO4· 7H2O) çözeltisi dozlanarak özümleme tanklarında açığa çıkan biyogaz içerisindeki hidrojen sülfür (H2S) oranının düşürülerek, biyogaz motorlarında ve tesisatta oluşabilecek korozyona karşı önlem alınmaktadır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

16. Ön Çökeltim Ünitesi • Kum tutuculardan çıkan su dağıtım odası vasıtası ile ön çökeltme tankına gönderilir. Bu bölümde ön arıtma sisteminde tutulamayan, askıda kalan ve yüzebilen maddeler uzaklaştırılır. Ön çökeltme tankında dairesel hareketli köprüye bağlı sıyırıcılar vasıtası ile dibe çöken bu maddeler toplanarak cazibe ile ham çamur yoğunlaştırıcılarına gönderilir. İyi bir ön çökeltme tankı giren sudaki askıda katı madde miktarının %60-70, BOI5 miktarının %25-30'unu arıtabilir. Ön çökeltme tankından savaklanan su, aktif çamur ile karıştırılarak biyolojik arıtma için havalandırma tanklarına gönderilir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

17. Ön Çökeltim Ünitesi • Dairesel Çökeltme Tankı 10 adet • Hacim 7.600 m3/adet • Çap 50 m • Bekleme Süresi (Min.) 1.5 saat Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

18. Aktif Çamur Prosesi Havalandırma Ünitesi • Ön çökeltmeden çıkan atıksu havalandırma tanklarına giriş yapar. • Çözünmüş organik maddeler mikroorganizmalar için besin kaynağıdır. Bu besinin kullanılmasıyla aktif mikroorganizma kütlesinin üremesi ve atığın aerobik olarak stabilizasyonu sağlanır. Aerobik mikroorganizmaların yaşayabilmesi için yüzeysel havalandırıcılar yardımı ile suya oksijen transferi sağlanır. Bu havalandırıcılar aynı zamanda karıştırma işlemini de yapmaktadırlar. • Havalandırma tanklarında sabit bir mikroorganizma seviyesi sağlanması amacıyla, son çöktürme tanklarında çöken çamurun gerekli olan miktarı havalandırma havuzlarının girişinden sisteme geridöndürülür. Mikroorganizmaların yaşayabilmesi için uygun pH, oksijen ve besin ortamının sağlanması gereklidir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

19. Aktif Çamur Prosesi • Havalandırma Havuzları 10 adet • Yüzeysel havalandırmalı • Dikdörtgen planlı • Hacim 13.005 m3/ad. • Yüzey Alanı( 153 x 17 ) 2600 m2 • Bekleme Süresi 4 saat Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

20. Aktif Çamur Prosesi • Son Çökeltme Tankları • Havalandırma tanklarından çıkan aktif çamurlu su, son çökeltme tanklarına giriş yapar. Havalandırma tanklarında stabilize edilmiş olan atık, son çökeltme tanklarında çamur olarak çöktürülür. Çöken bu çamur cazibe ile geri dönüş pompalama istasyonu haznesine gelir. Gerekli miktarı geri döndürülür, fazla miktarı da ham çamur yoğunlaştırıcılarına sevk edilir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

21. Aktif Çamur Prosesi • Son Çökeltme Tankları 20 adet • Dairesel planlı • Hacim 9.200 m3/adet • Çap 55 m • Bekleme süresi (Min.) 3 saat Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

22. Arıtılmış su Ankara Çayı’na deşarj edilmektedir. Arıtılmış Su Deşarjı Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

23. Çamur Bertaraf Üniteleri • Çamur bertarafı için uygulanan arıtma üniteleri: • Ham Çamur Yoğunlaştırma Tankları • Özümleyiciler (Digester) • Gaz Depolama Tankları • Özümlenmiş Çamur Yoğunlaştırıcıları • Çamur Kurutma Üniteleri (Bantlı Filtre Presler) (MS) • Çamur Depolama Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

24. Ham Çamur Yoğunlaştırma Tankları • Bu bertaraf ünitesinde ön çökeltme tanklarından gelen ham çamur ve son çökeltme tanklarından gelen fazla çamurun karıştırılarak yoğunlaşması sağlanır. • Yoğunlaştıma tanklarında yaklaşık iki gün bekletilerek, yerçekimi ile iyice çöktürülür. Böylelikle çamurun kuru madde oranı yükseltilir. • Dikey karıştırıcılar sayesinde farklı bölgelerde çamur fazı oluşumu engellenir. • Tankın yüzeyinden savaklanan su tekrar tesis girişine pompalanır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

25. Ham Çamur Yoğunlaştırma Tankları • Yoğunlaştırma Tankları • Dairesel Çökeltme Tankı 7 adet • Hacim 1.964 m3/adet • Çap 25 m • Bekleme Süresi 2 gün Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

26. Özümleyiciler (Digester) • Ham çamur tanklarından alınan yoğunlaşmış çamur, pompa vasıtası ile ısı eşanjöründen geçirilerek ısıtılır ve özümleme tanklarına pompalanır. • Özümleme, çürüyen veya bozunabilen organik maddelerin biyolojik olarak parçalanmasıdır. Özümleme prosesi anaerobik şartlarda uygun pH değeri olan 7.0 - 7.5 arasında 35 ºC sıcaklıkta iki üç hafta sürer. • Bu işlemde son ürün olarak çürümeyen ve bozunmayan katı maddeler kalmaktadır. • Üstten alınan gaz filtrelerden geçirilerek gaz depolama tanklarına gönderilir. Açığa çıkan gaz karışımı yaklaşık olarak %65 oranında metan, %31 oranında karbondioksit ve %4 oranında diğer gazları içerir. Açığa çıkan bu biyogaz, elektrik üretiminde, sıcak su ihtiyacının karşılanmasında ve özümleme tanklarında karıştırma işleminde kullanılmaktadır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

27. Özümleyiciler (Digester) • Özümleyiciler 8 adet • Silindirik • Hacim 11.250 m3/adet • Çap 25 m • Yükseklik 35 m • Bekleme Süresi 14 gün Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

28. Biyogaz Güç İstasyonu • Biyogaz güç istasyonu özümleme tanklarında açığa çıkan biyogazı kullanarak elektrik enerjisi üreten gaz motorlarının tesis edildiği yapıdır. Gaz motorları sayesinde tesisin elektrik ihtiyacının yaklaşık %92’lik kısmı karşılanmaktadır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

29. Biyogaz Güç İstasyonu • Gaz Jeneratörü 2 adet • Kurulu Gücü 2x1,6 MW • Kullanım Alanı 1.350 m2 Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

30. Özümlenmiş Çamur Yoğunlaştırıcıları • Özümleme tanklarında çürütülen çamur, özümlenmiş çamur yoğunlaştırıcılarına alınır ve iyice yoğunlaşması sağlanır. Yoğunlaşan çamur pompayla çekilir ve mekanik çamur susuzlaştırma istasyonuna gönderilir. Yüzeyinden alınan yüksek BOİ5 içeriği olan su tekrar arıtım için tesis girişine pompalanır. • Özümlenmiş Çamur Yoğunlaştırıcıları 5 adet • Silindirik • Hacim 1.964 m3/ad. • Çap 25 m • Bekleme Süresi 2 gün Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

31. Çamur Susuzlaştırma Ünitesi • Bu ünitede, özümlenmiş çamur yoğunlaştırıcılarından gelen çamura belirli oranda katyonik polielektrolit çözeltisi dozlanarak floklaşması sağlanır. Bant filtre preslerinin yardımıyla da çamurun suyu alınır. • Kuru madde miktarı %4-6'dan %25-30'a çıkartılır. Bant filtre preslerden süzülen su, ön arıtma ünitesine pompalanır. Suyu alınmış çamur (biyokatı) depolama alanına veya tarımda toprağın kalitesini iyileştirmek amacıyla, talepte bulunan köylülerin tarlalarına sevkedilmektedir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

32. Çamur Susuzlaştırma Ünitesi • Mekanik Susuzlaştırma • Bant Filtre Pres 6 adet • Maksimum Kapasite (Toplam) 180 m3/saat • Kullanım Alanı 1.450 m2 Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

33. Çamur Karakteristikleri • Tesiste oluşan karışık çamurun • Katı madde oranı %1.5’tir. • Çamur işlemleri sonucu oluşan çamurun; • Katı madde oranı %25 - %28 • Organik madde yüzdesi %40 - %45’tir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

34. Tesis Verimliliği Tesis BOI ve AKM Giderimi (Haziran 2003) Debi = 619,000 m3/gün Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

35. Tesis Verimliliği Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

36. Tesis Verimliliği Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

37. Tesis Verimliliği Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

38. Tesis Verimliliği • Biyokatıda çinko için sınır olan 4000 ppm değeri maksimum çinko konsantrasyonunda aşılmaktadır. Ancak Türkiye’de özellikle Orta Anadolu topraklarındaki çinko miktarları da bu mertebede olduğundan üretilen biyokatının gübre olarak kullanımı uygundur. Biyokatının toksik etki oluşturmadan uygulanabilmesi için 780 kg/da.yıl biyokatı miktarının uygun olduğu tespit edilmiştir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

39. Tesis Su Tüketimi • Tesiste aylık su tüketimi min 45,000 m3/gün ortalama 50,000 m3/gün ve maksimum 75,000 m3/gün’dür. Tesis su ihtiyacı mevcut 3 kuyudan karşılanmaktadır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

40. Tesis Elektrik Tüketimi • Tesiste günlük elektrik enerjisi tüketimi ortalama olarak 85,000 kWh’tir. • Bu enerji gereksiniminin %92’si üretilen biyogazdan sağlanmaktadır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

41. Değerlendirme • Verilerden de anlaşılabildiği üzere Ankara Atıksu Arıtma Tesisi’nin işletiminde arıtma açısından herhangi bir problem yoktur. • Tespit edilen AKM ve BOI değerleri tasarım kriterlerinin altındadır.(<30 mg/l) • Azot (N) giderimi kısmen yapılan tesiste ; fosfor (P) giderimi şu anda yapılmamaktadır.Ancak tesisin 3. aşaması tamamlandığında denitrifikasyon ve fosfor giderimi de gerçekleştirilecektir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

42. Değerlendirme • Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi çıkışındaki çamur ; geçici depolama alanlarına götürülmektedir. Ağır metal muhteviyatı açısından yönetmeliklere uygun olan çamur kek; tarımda gübre olarak kullanılabilmektedir. (Tesis 10 km dahilindeki alanlara ücretsiz olarak bu gübreyi taşır.) • Tesisteki özümleyicilerdeki biyogaz miktarının fazlası (atık gaz) çevre koşullarına uygun olarak yakılır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

43. Değerlendirme • Türkiye ‘nin en büyük arıtma kapasitesine sahip olan bu tesis hiç bir şekilde çevre kirliliği yaratmaz. • Ankara Atıksu Arıtma Tesisi her yönüyle son derece gelişmiş; çok iyi işletilen bir tesistir. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi