BİTKİSEL ATIK YAĞLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

1. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI BİTKİSEL ATIK YAĞLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ 08 Kasım 2006 Marmaris

2. Bitkisel Yağ Üretimi ve Atık Bitkisel Yağlar

3. ÜLKEMİZDE HER YIL YAKLAŞIK 1,5 MİLYON TON BİTKİSEL YAĞ TÜKETİLMEKTEDİR. ÖZELLİKLE KIZARTMA İŞLEMLERİNDEN SONRA 350 BİN TON CİVARINDA KIZARTMALIK ATIK BİTKİSEL YAĞ OLUŞTUĞU TAHMİN EDİLMEKTEDİR.

4. Bitkisel Atık Yağların Çevreye Zararları

5. 1 LİTRE ATIK YAĞ 1 MİLYON LİTRE İÇME SUYUNU KİRLETMEKTEDİR. KULLANILMIŞ BİTKİSEL ATIK YAĞLAR EVSEL ATIKSU KİRLİLİĞİNİN % 25 İNİ OLUŞTURMAKTADIR.

6. Kullanılmış kızartmalık yağlar yer altı sularının kirlenmesine neden olabilir. Kirlenen yer altı sularını temizlemek çok pahalı ve zordur. Yer altı suları her ülke için önemli bir içme suyu kaynağıdır.

7. DENİZE, AKARSUYA VE GÖLE ULAŞAN BİTKİSEL ATIK YAĞLAR, KUŞLARA, BALIKLARA VE DİĞER CANLI TÜRLERİNE ZARAR VERMEKTEDİR. BİTKİSEL YAĞLAR YÜKSEK SICAKLIKTA KOLAYLIKLA OKSİDE OLMAKTA KULLANIM ÖMÜRLERİNİ TAMAMLADIKTAN SONRA EKOTOKSİK ÖZELLİKLER GÖSTERMEKTEDİR.

8. BU ATIK YAĞLAR ATIK SU TOPLAMA SİSTEMLERİNDE (KANALİZASYON, KOLLEKTÖRLER)DARALMASINA VE TIKANMASINANEDEN OLMAKTADIR.

9. Silivri Belediyesi kanalizasyon sisteminden çıkarılmış olan taşlaşmış bitkisel yağlar

10. ATIKBİTKİSEL YAĞLAR SU YÜZEYİNİ KAPLAYARAK HAVADAN SUYA OKSİJEN TRANSFERİNİ ÖNLEMEKTEDİR. ATIK YAĞLAR ZAMANLA SUDA BOZUNARAK SUDAKİ OKSİJENİ TÜKETMEKTEDİR.

11. SONUÇ ATIK BİTKİSEL YAĞLAR EKOTOKSİK ÖZELLİKLERİNDEN DOLAYI ÇEVREYLE UYUMLU OLARAK YÖNETİLMESİ GEREKEN ATIKLAR ARASINDA YER ALMAKTADIR.

12. KAYNAKTA AZALTMA GERİ KAZANIM BERTARAFI ULUSAL ATIK YÖNETİM POLİTİKASI ÖNCELİKLERİNE GÖRE BU ATIKLAR

13. BU YAKLAŞIM AVRUPA BİRLİĞİNİN 75/442/EEC ATIK ÇERÇEVE DİREKTİFİNDE BELİRTİLEN TOPLULUK POLİTİKASIYLA UYUMLU BİR BAKIŞ AÇISIDIR.

15. BİTKİSEL ATIK YAĞLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ 19.04.2005 TARİH VE 25791 SAYILI RESMİ GAZETEDE YAYIMLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞTİR.

16. Amaç Atık yağların üretiminden bertarafına kadar, • Doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesini, • Gerekli teknik ve idari standartlar ile hukuki ve teknik esasların düzenlenmesini sağlamaktır.

17. Kapsam Bitkisel yağ rafine sanayiinden kaynaklanmaktadır. 1- Soap-Stock 2- Tank Dibi Tortular 3- Yağlı Topraklar 4- Yağ Tutuculardan Çıkan Yağlar 5- Kullanılmış Kızartmalık Yağlar ile kullanım ömrü geçmiş yağlar Bitkisel yağ depolanan tank sistemlerinden kaynaklanmaktadır. Bitkisel yağ rafine sanayiinden kaynaklanmaktadır. Çeşitli tesislerin özellikle arıtma sistemlerinin yağ seperatörlerinden kaynaklanmaktadır. Otel, motel, restoran, yemek fabrikaları, fast food, konut vb noktalardan kaynaklanmaktadır.

18. Genel İlkeler • Atık yağların ithali yasaktır. • Atık yağların kaynakta azaltılması ve geri kazanılması esastır. Geri kazanıma uygun olmayan atık yağlar bertaraf edilir. • Kullanılmış kızartmalık yağların doğrudan veya dolaylı olarak yemeklik yağlara, ham yağlara, mineral yağlara karıştırılması ve doğrudan yakıt olarak kullanılması yasaktır.

19. Yağlı topraklar, orman ve ağaçlandırma alanlarına, tarım arazilerine ve buna benzer yerlere bırakılamaz, açık alanlarda kontrolsüz olarak geçici depolanamaz. • Atık yağlar, toplama lisanslı geri kazanım tesisleri ile geçici depolama izni almış toplayıcılar dışında gerçek ve tüzel kişiler tarafından toplanamaz, alınıp satılamaz. • Kullanılmış kızartmalık yağ üreten tesisler, bu yağların toplanması için lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya toplayıcılarla yıllık sözleşme yapmakla yükümlüdürler. Bu yağların ücretsiz olarak geri kazanımcıya veya toplayıcılara teslim edilmesi esastır.

20. Mülki amirlerce alınacak tedbirler • Belediyelerin yetki alanı dışında bulunan atık üreticilerini belirleyerek bunların toplama lisansı almış geri kazanım tesisleriyle veya geçici depolama izni verilen toplayıcılarla yıllık sözleşme yapmalarını sağlamak, sözleşme yapmayanlara gerekli cezai işlemi uygulamakla, • Geçici depolama alanlarına izin vermek, izin verilen ve izni iptal edilen depolama alanlarını Bakanlığa bildirmekle, • Atık yağ taşıma lisansı vermek, lisans verilen ve lisansı iptal edilen firma ve araçları Bakanlığa bildirmekle

21. Belediyelerce alınacak tedbirler • Yetki sahasında bulunan lokantalar, sanayi mutfakları, oteller, tatil köyleri, motel ve yemekhaneler, hazır yemek üretimi yapan firmalar ile diğer yerlerde gerekli denetimleri yaparak kullanılmış kızartmalık yağların kanalizasyona dökülmesini önlemekle, b) Sınırları dahilinde kullanılmış kızartmalık yağ üreten işletmelerin lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya valilikten geçici depolama izni almış toplayıcılarla yıllık sözleşme yapmalarını sağlamak, buna ilişkin kayıtları ilgili valiliğe bildirmek, sözleşme yapmayanlara gerekli cezai işlemi uygulamakla,

22. c) 2008 yılından itibaren kullanılmış kızartmalık yağların hanelerden toplanması için gerekli sistemi kurmak, halkı bu konuda bilgilendirerek atık yağ toplama faaliyetlerini 2008 yılı itibariyle başlatmak.

23. Çevre Bilgisi (Yönetmelik Ek-2)   1) Kullanılmış kızartmalık yağları diğer atıklardan ayrı olarak temiz ve ağzı kapaklı bir kapta biriktiriniz. 2) Kullanılmış kızartmalık yağları, çevrenin korunması amacıyla kanalizasyona, toprağa, denize ve benzeri alıcı ortamlara dökmeyiniz. 3) Bu yağları kullanılmış kızartmalık yağ toplayıcılarına vermeye özen gösteriniz.

24. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Diğer yandan denetimin etkin olabilmesi için yemek hizmeti alan kurum ve kuruluşlara yazılar gönderilerek Bakanlığımızdan bitkisel atık yağ toplama izinli geri kazanım tesisleriyle kullanılmış kızartmalık yağların teslimatı konusunda sözleşme imzalamış yemek şirketlerinin tercih edilmesi istenmiştir.

25. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Yerli tarım ürünlerinden üretilen biyodizele getirilen sıfır ÖTV uygulamasından bitkisel atık yağlardan üretilen biyodizelin de sıfır ÖTV uygulamasından yararlandırılması için Maliye Bakanlığı nezdinde girişimlerde bulunulmuş ve olumlu neticeler alınmaya başlanmıştır. Böylece kızartmalık yağlardan üretilecek biyodizele de benzer bir muafiyetin tanınması, bu atıkların biyodizel üretiminde kullanılmasını cazip hale getirecek, bu yolla kayıtlı olarak çalışan atık yağ toplama sektörünün canlandırılması sağlanacak ve bu ekonomik teşvikle atık yağların gıda, yem ve sabun imalatında kaçak olarak kullanılması büyük ölçüde önlenebilecektir.

26. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Bitkisel atık yağlar ve ilgili yönetmelik konusunda özellikle bilgilendirme çalışmaları kapsamında eğitim ve bilgilendirme çalışmaları yoğun bir şekilde başlatılmış olup, çok sayıda belediye ve bu bölgede bulunan işletme ve halkı bilgilendirme toplantıları ilgili belediyelerin koordinasyonunda yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir.

27. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Bayındırlık ve İskan Bakanlığına özellikle yeni yapılacak binalarda kullanılmış kızartmalık yağların kanalizasyon sistemine ulaşmasını engelleyecek yağ tutucu sistemlerin zorunlu hale getirilmesi için yasal düzenlemelerin yapılması talep edilmiştir.

28. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Diğer yandan, kullanılmış kızartmalık yağların canlılar üzerindeki kanserojen etkileri dolayısıyla yem ve sabun sanayinde kullanılması ilgili kurumların da işbirliği ile yasaklanmıştır. (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca 2005/24 sayılı tebliğ ile yem sanayinde kullanılması, Sağlık Bakanlığı’nın 15.02.2006 tarih ve 1697 sayılı yazısı ile de sabun üretiminde kullanılması yasaklanmıştır.)

29. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Bakanlığımızca Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın denetimi altındaki yıldızlı tesis diyebileceğimiz otel ve restorantlar için Türkiye çapında denetimler yapılmış ve yaklaşık 5.200 tesise ulaşılmış, adres ve isim bazında bu tesisler kayıt altına alınmış ve yıllık atık yağ miktarları tespit edilmiştir.

30. Geri Kazanım Tesisi İşletmecilerinin Yükümlülükleri • Bakanlıktan atık yağ toplama lisansı almakla, • Faaliyet raporlarınıyıllık olarak ilgili valiliğe göndermekle, • Tesise getirilen atık yağların analizini yaparak üretici beyanına uygunluğunu tespit etmek, atık yağın uygun bulunması halinde ulusal atık taşıma formunu imzalayarak teslim almak ve atık taşıma formlarının bir nüshasını her taşımadan sonra ilgili valiliğe göndermekle, • Tesise giren atık yağlara ait ulusal atık taşıma formu ve sevk irsaliyeleri ile çıkan yarı mamul ve ürünlere ait satış faturaları ve mevzuata uygun gerçekleştirilen bertaraf kayıtlarının Sanayi Odaları veya Ticaret ve Sanayi Odaları tarafından değerlendirilerek girdiler ve çıktılar yönünden biyodizel üretim tesisleri için altı aylık, diğer tesisler için yıllık toplamları gösteren onaylı belgeyi Bakanlığa sunmak.

31. Bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin (b) bendinin denetlenmesi amacıyla ürün analizlerini altı aylık dönemlerde Bakanlığın uygun göreceği akredite bir laboratuvarda yaptırmak, bu amaçla numunelerin ilgili valiliğin gözetiminde laboratuvar sorumlusu tarafından alınmasını sağlamak ve analiz sonuçlarını Bakanlığa ulaştırmakla, 16 (b) Atık yağlardan elde edilen ürünlerin ulusal veya uluslararası standartları sağladığının sürekli olarak izlenmesi için, bu Yönetmelik kapsamındaki atık yağları hammadde olarak kullanacak geri kazanım tesislerinde akredite edilmiş bir laboratuvar bulunur, bulunmaması halinde bu ihtiyaç bir başka akredite laboratuvardan karşılanır.

32. Geri kazanım tesislerinin özellikleri ve yapılacak uygulamalar; • Tesiste giriş bölümü, atık kabul ünitesi, atık yağ geçici depolama alanı, prosese uygun fiziksel, kimyasal veya biyolojik arıtma tesisi bulunması zorunludur. • Atık yağlardan elde edilen ürünlerin standartları sağladığının sürekli olarak izlenmesi için, geri kazanım tesislerinde akredite edilmiş bir laboratuvar bulunur, bulunmaması halinde bu ihtiyaç bir başka akredite laboratuvardan karşılanır. • Geri kazanım tesislerinde paratoner ve topraklama sistemi bulunur.

33. Atık yağlardan biyodizel üretimi • Atık yağlardan biyodizel üretimi yapacak tesisler, bu Yönetmelik kapsamında geri kazanım tesisi olarak değerlendirilir. • Bu tesisler, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun teknik düzenlemelerine uygun üretim yapar ve piyasaya arz edilen ürünlere ilişkin olarak lisanlı dağıtım firmalarından alınacak teslimatla ilgili belgeleri altı aylık dönemlerde Bakanlığa sunar.

34. Atık yağlar için toplama lisansı verilmesi Atık yağları ürün elde etmek amacıyla kullanan geri kazanım tesisleri için Bakanlıktan atık yağ toplama lisansının alınması zorunludur. Geri kazanım tesisi bulunmayan gerçek veya tüzel kişilere toplama lisansı verilmez. Söz konusu tesislerin proseslerinin yeterliliği; 1) Biyodizel üretimi yapacak geri kazanım tesisleri için, Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü ve TÜBİTAK’tan, 2) Sabun, yemlik yağ ve diğer ürünlerin üretimini yapacak geri kazanım tesisleri için, TÜBİTAK ve bir üniversiteden alınacak teknik raporlarla, belgelenir.

35. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Uygulamalar Bitkisel Atık Yağ Toplama Bilgileri: 2005- 1.300 Ton (Kullanılmış kızartmalık yağ) 2006- 1.680 Ton (Kullanılmış kızartmalık yağ) TOPLAM: 2.980 Ton Kullanılmış kızartmalık yağ kayıtlı olarak toplanmıştır.

36. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Bitkisel Atık Yağ Geçici Depolama Alanı 2005 yılında yönetmeliğe uygun olarak 1 adet geçici depolama alanı kurulmuş iken 2006 yılında bu sayı 7 ye ulaşmıştır. Bu depolama alanları; Antalya, İstanbul, Ankara, Denizli ve Adana illerinde bulunmaktadır. Ayrıca, İzmir, Muğla ve Karadeniz bölgelerinde geçici depolama alanları için çalışmalar başlatılmış izin işlemleri devam etmektedir.

37. Lisans müracaatlarında ÇED değerlendirmesine ilişkin karar ve ÇED raporu veya proje tanıtım dosyası ile Yönetmeliğin Ek-4’ünde belirtilen bilgi ve belgelerin bulunması zorunludur. Müracaatın uygun bulunması durumunda geri kazanım tesisine üç yıl süreli lisans verilir. Toplama lisansı verilmesinde istenen ve EK-4’de yer alan bilgi ve belgelerden, emisyon izin belgesi ve deşarj izin belgesinin tamamlanması için, diğer belgelerin eksik olmaması koşuluyla bir yıl için şartlı lisans verilebilir.

38. BİTKİSEL ATIK YAĞLARDAN BİYODİZEL ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ Biyodizel, soya yağı, kanola yağı gibi bitkisel yağlar ile bitkisel atık yağlardan elde edilen dizel motorlarda kullanılan yenilenebilir ve domestik bir yakıttır. Biyodizel kullanımın AB mevzuatı çerçevesinde yaygınlaştırılması ile çevresel kirliliklerin azaltılması sağlanacaktır. Bilindiği gibi biyodizel çevreci ve yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Örneğin motorine % 20 oranında biyodizel katılması sonucunda sağlanan faydalara bakıldığında; zararlı maddeler olarak nitelendirilen karbon monoksit %20, partikül madde % 22, sülfatlar % 20, nitratlı pahlar % 50 oranında azalmaktadır. Her bir ton biyodizel kullanılması halinde üç ton karbon dioksit emisyonu azalmaktadır.

39. Yönetmelik ile kullanılmış kızartmalık yağlardan TS EN 14214 standardına uygun biyodizel üretimi yapılmasının önü açılmıştır.

40. DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr Adresini ziyaret edebilirsiniz.