1 / 42

Fizjologia przewodu pokarmowego

Fizjologia przewodu pokarmowego. Michał Nowakowski Wydział Lekarski UJ CM NZOZ Nutrimed. Role przewodu pokarmowego. Dostarczanie Energii Budulca Substancji regulujących Interakcja z otoczeniem Zapach, smak (faza głowowa regulacji) Bezpieczeństwo (funkcja sensoryczna i ruchowa)

vanna-clayton
Download Presentation

Fizjologia przewodu pokarmowego

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Fizjologia przewodu pokarmowego Michał Nowakowski Wydział Lekarski UJ CM NZOZ Nutrimed

  2. Role przewodu pokarmowego • Dostarczanie • Energii • Budulca • Substancji regulujących • Interakcja z otoczeniem • Zapach, smak (faza głowowa regulacji) • Bezpieczeństwo (funkcja sensoryczna i ruchowa) • Odporność (migdałki, kępki Peyera) • Regulacja funkcji organizmu • Wydzielanie hormonów • Autonomiczny układ nerwowy • Wydalanie substancji zbędnych i szkodliwych

  3. Realizacja zadań • Rozpoznanie pokarmu • Rozdrobnienie • Nawilżenie i wstępne trawienie enzymatyczne • Przemieszczanie • Trawienie enzymatyczne i chemiczne • Wchłanianie • Rozpoznawanie, prezentacja i zwalczanie antygenów • Formowanie stolca • Wydalanie

  4. Ewolucja czyli od manufaktury do H. Forda • Pierwotniaki – wodniczki trawienne • Jamochłony – jama chłonąco-trawiąca • Wyższe bezkręgowce – przewód pokarmowy

  5. Konsekwencje liniowości • Znaczna zależność pomiędzy odcinkami • Zaburzenia pasażu • Upośledzenie wchłaniania • Konieczność rozwoju zaawansowanych metod regulacji • Regulacja humoralna • Regulacja hormonalna • Regulacja nerwowa (AUN)

  6. Kwadratura koła czyli… • Jak z tego ….

  7. … powstaje to:

  8. Jama ustna i nosogardłowa • Rozpoznanie • Rozdrobnienie • Nawilżenie • Wstępne trawienie (amylaza ślinowa -ptyalina) • Ślina: do 2 l/d; do 1 ml/g tkanki, do 100 mmol Na+/l; do 60 mmol HCO3-/l • Bierze udział w głowowej fazie wydzielania • Uwaga na pacjentów z przetoką ślinową

  9. Przełyk • Transport kęsa pokarmowego poprzez śródpiersie do jamy brzusznej • Wydzielanie śluzu

  10. Żołądek • Rozdrobnienie • Mieszanie • Trawienie • „porcjowanie” • Wydzielanie substancji regulujących • Regulacja odczucia sytości • Udział we wchłanianiu witaminy B12 i żelaza • Aktywacja enzymów

  11. Motoryka żołądka • Unerwienie wyłącznie autonomiczne • Nerw błędny - ruchowe • Piersiowe nerwy rdzeniowe (Th6-10) poprzez splot trzewny – czuciowo-ruchowe • Trzon i dno: funkcja rezerwuarowa • Antrum: mieszanie i rozdrabnianie • Odźwiernik: „dozowanie”

  12. Motoryka żołądka • Dno i trzon wykazują rozluźnienie przyjęcia – odruch wago-wagalny hamujący • Uwaga na donory tlenku azotu (+++) • Aktywacja odruchu – spadek opróżniania • Aktywność elektryczna od połowy trzonu • Skurcze: • Propulsywne • Stacjonarne • Silny wpływ nerwu błędnego i stężenia glukozy we krwi

  13. Regulacja hormonalna • CCK i glukagon zmniejszają aktywność elektryczną • Motylina silnie zwiększa

  14. Wydzielanie żołądkowe • Komponenta okładzinowa (kom. okładzinowe): • HCl, KCl, woda i czynnik wewnętrzny Castla (B12) • Komponenta nieokładzinowa (kom. główne, szyjkowe, wewnątrzwydzielnicze) • Na, Cl, K, HCO3, śluz, woda, pepsynogen • Regulowane przez • Fazę głowową • Żołądkową • Jelitową

  15. Wydzielanie żołądkowe • Wzrost wydzielania (kom. okł.) • Ach z zakończeń nerwowych (rec. M) • Gastryna z komórek G (rec. gastrynowy) • GRP z neruronów peptydergicznych • Histamina z kom. tucznych (rec. H2) • Insulina i hipoglikemia • Spadek wydzielania • Somatostatyna z komórek D • CCK • Hiperglikemia i glukagon

  16. Wydzielanie żołądkowe • Faza głowowa – nerwy błędne • Uwolnienie Ach i GRP z zakończeń nerwowych • Uwolnienie histaminy z kom. tucznych • Wzrost wydzielania HCl i gastryny • Jest hamowana przez wagotomię • Faza żołądkowa • Rozciąganie dna i trzonu – aktywacja kom. G. • Aktywacja chemoreceptorów (białko) • Spadek pH – aktywacja kom. G. • Odruchy wago-wagalne z aktywacją kom. G. • Faza jelitowa • Aktywacja chemoreceptorów dwunastniczych przez treść białkową – wzrost wydz. gastryny • Spadek pH może neutralizować tą reakcję

  17. Czynnik wewnętrzny Castla • Mukopolipeptyd • Komórki okładzinowe • Wiąże B12 tworząc trwały kompleks rozpadający się pod wpływem białkowego receptora IFC-B12 w illeum terminale

  18. Opróżnianie żołądkowe • Zależne od współdziałania kompleksu • Żołądek • Dno • Antrum • Odźwiernik • Dwunastnica • Receptory • Chemoreceptory dla H+ i kwasów tłuszczowych • Osmoreceptory (cukry)

  19. Mechanizmy regulacji opróżniania • Odruchy nerwowe (AUN) • Wagotomia znacznie ogranicza opróżnianie • Odruchy śródścienne • Hormony żołądkowo-jelitowe • CCK w odpowiedzi na kwasy tłuszczowe silnie hamuje opróżnianie i wydzielanie • Proglumid, lorglumid • Wzrost poziomu glukozy w surowicy hamuje a spadek nasila motorykę żołądka

  20. Funkcje trzustki • Wydzielanie enzymów trawiennych • Proteolityczne • Pro-enzymy: trypsynogen, chymotrypsynogen, proelastaza (aktywacja enteropeptydazą i trypsyną) • Lipolityczne • Lipaza, fosfolipaza, esteraza (wymagają emulgacji) • Glikolityczne • Alfa-amylaza • Inne: nukleaza • Buforowanie pH dwunastnicy • HCO3-

  21. Funkcje jelita cienkiego • Trawienie • Głównie na skutek działania enzymów trzustkowych oraz brzeżka szczoteczkowego • Wchłanianie węglowodanów • trawienie: ptyalina, amylaza, oligosacharydazy brzeżka; • wchłanianie czynne glukozy i galaktozy: 12-ca i 50 cm j. czczego, fruktoza transport wspomagany

  22. Funkcje jelita cienkiego • Wchłanianie białka • Egzogennego • Endogennego • enzymy – 30g/d; • nabłonki – 25g/d • 50% wchłania się w 12-cy • 90% przed dotarciem do j. kretego • Wchłanianie głównie aminokwasów i oligopeptydów • Tylko u niemowląt wchłanianie białek - pinocytoza

  23. Funkcje jelita cienkiego • Wchłanianie białka • L-izomery bardzo dobrze, D-izomery słabo • Wchłanianie czynne • Lepiej wchłaniane są oligopeptydy niż aminokwasy • Zaburzenia wchłaniania białka rzadko objawowe bo dobra kompensacja • 10% pepsyna żołądkowa • 70% proteazy trzustkowe • 20% proteazy brzeżka szczoteczkowego

  24. Funkcje jelita cienkiego • Wchłanianie tłuszczów • Emulsyfikacja w dwunastnicy (żołądkowa małoefektywna) • Konieczne sole żółciowe, fosfolipidy i tworzenie micelli tłuszczowych • Krótko i średnio łańcuchowe kwasy tłuszczowe są hydrofilne – mogą się wchłaniać bezpośrednio do krwi a nie jako chylomikrony do chłonki – leczenie ZUW

  25. Wchłanianie żelaza • Utrata dobowa to ok. 1 mg • Podaż w typowej diecie to ok. 20 mg • Wchłanianie zachodzi głównie w początkowym odcinku jelita. • Zależy od redukcji żelaza (Fe+++) • W soku żołądkowym jest czynnik stabilizujący sole żelazawe • Właściwości redukujące sa nasilane przez enzymy trzustkowe

  26. Witamina B12 • Wiązanie B12 z IFC • Transport do illeum terminale • Łącznie B12 z receptorem • Rozerwanie wiązania z IFC i wchłonięcie

  27. Regulacja motoryki jelita cienkiego • Skurcze segmentowe – niepropulsywne • Generowane miogennie (obecne po odnerwieniu) • Odpowiadają za mieszanie treści • Skurcze propulsywne • Odruchy śródścienne • Skurcz powyżej i rozluźnienie poniżej • Co 90-110 minut MMC – silne skurcze propulsywne • BER 12 – 7/min w zależności od lokalizacji

  28. Odruchy • Żołądkowo-krętniczy • Żołądkowo-okrężniczy • Okrężniczo-żołądkowy • Żołądkowo-odbytniczy • Na czynność odruchową mają wpływ leki cholinergiczne i cholinolityczne, adrenergiczne i adrenolityczne oraz agoniści motylinowi i CCK

  29. Motoryka jelita grubego • Okrężnica • Skurcze odcinkowe • Skurcze propulsywne • Skurcze masowe • Odbytnica • Odruch defekacyjny

  30. Wchłanianie wody • Wypadkowa wydzielania i wchłaniania • Ok. 9 litrów na dobę • 3,5-4 l w j. czczym • 3-3,5 l w j. krętym • Ok. 1,5 l. w j. grubym • Wchłanianie wody jest zawsze bierne i zależne od gradientów osmotycznych i jonowych • Jelito czcze – substancje organiczne • Jelito kręte i grube – głównie Na+

  31. Mechanizm wymiotów • Ośrodek wymiotny w dnie komory IV (strefa chemorecepcyjna) • Złożony odruch korowo-rdzeniowy • Perystaltyka wsteczna • Skurcze mm brzucha • Skurcz przepony • Rozluźnienie zwieraczy • Wstrzymanie oddychania • Zamknięcie głośni • Uniesienie krtani

  32. Odruch wymiotny • Cofanie się treści pokarmowej • Pobudzenie autonomiczne • Ślinotok • Tachykardia • Tachypnoe • Bladość powłok • Potliwość

  33. Przyczyny wymiotów • Choroby żołądka • Gastropareza (cukrzyca, sklerodermia, kolagenozy, nadciśnienie tętnicze) • Chorby organiczne: nowotwory, zapalenia, • Choroby jelit • Ch. wrzodowa 12-cy, niedrożność, pseudoniedrożność, • Choroby OUN • Migrena, padaczka, guzy pnia, zapalenie opon, z. Meniere’a, nadciśnienie śródczaszk. • Choroby psychiatryczne • Bulimia, anoreksja, wymioty psychogenne

  34. Przyczyny wymiotów • Choroby metaboliczne • Cukrzyca, niedoczynność kory nadnerczy, • Nad- i niedoczynność tarczycy • Ciąża • Leki • Chemioterapia, naparstnica, antagoniści dopaminy, antybiotyki, NLPZ, aminofilina • Odruchowe • OZT, OZWR, OZPŻ, kolki, • Inne: WZW, enterowirusy, …

  35. Postępowanie w zaleganiu • Odbarczyć (zapobieganie rozstrzeni) • Ustalić przyczynę • Wykluczyć niedrożność mechaniczną • Wykluczyć niedrożność porażenną (operacja, ból, mocznica, hipokaliemia, hipokalcemia) • Sprawdzić leki (opioidy, IPP, NO) • Sprawdzić mechanizmy pozajelitowe (CSN, psychogenne, wstrząs) • Leki prokinetyczne i przeciw wymiotne • Metoclopramid (D2, 5HT3+, 5HT4-), erytromycyna (M), cisaprid (5HT4), domperidon (D-), prucaloprid 5-HT4), ondansetron (5HT3-), Torecan (fenotiazyna) • Warto łączyć z Dexametasonem, haloperidolem

  36. Postępowanie w zaleganiu • Elektrostymulacja przezprzełykowa lub przezskórna • Ruch, żucie gumy, posiłek!!! • Aktywacja odruchów jelitowo-żołądkowych • Wlew doodbytniczy • Leki przeczyszczające • PEG, gastrografina

  37. Biegunka • Osmotyczna • Słabo wchłanialne sole – l. przeczyszczające, mannitol, sorbitol, leki zobojętniające (Mg), lactuloza • Nieprawidłowe trawienie – niedobory enzymów (laktazy, maltazy), ZKJ, przetoki jelitowo-jelitowe, stan po gastrektomii, wagotomii, • Zaburzenie transportu błonowego • W efekcie hiperosmia wewnątrz jelita i zatrzymanie wody

  38. Biegunka • Sekrecyjna • Nie ustępuje przy zaprzestaniu żywienia dojelitowego • Związana z nadmiernym wydzielaniem • Cholera trzustkowa – VIPoma • Zespół rakowiaka – serotonina • Rak rdzeniasty tarczycy – kalcytonina jest silnym stymulatorem wydzielania • Z. Zollinger-Ellisona – uszkodzenie nabłonka, inaktywacja lipazy oraz bezpośrednia stymulacja • Zaburzenie cyrkulacji wątrobowo-jelitowej kwasów żółciowych

  39. Biegunka • Inne przyczyny • IBS • Zakażenia bakteryjne i wirusowe • Choroba trzewna • Popromienne zapalenie jelit • Leki: cytostatyki, antybiotyki, kolchicyna, glikozydy, propranolol, furosemid, etanol, 5FU, • Stwardnienie rozsiane, udar cieplny, zatrucie ołowiem, rtęcią, • Enteropatie zanikowe…

  40. Biegunka postępowanie • Diagnostyka • Posiewy stolca • Badania obrazowe i laboratoryjne • Eliminacja czynników potencjalnych • Weryfikacja listy leków !!! • Wstrzymanie żywienia na krótki okres czasu • Leczenie przyczynowe • Leczenie objawowe: • Opiaty, loperamid, NLPZ, sterydy, chromoglikan, kw. algininowy, somatostatyna

  41. Podsumowanie • Większość objawów ze strony przewodu pokarmowego ma złożoną diagnostykę różnicową. • Prawidłowe ustalenie przyczyny dolegliwości stanowi klucz do skutecznego i bezpiecznego leczenia

More Related