Charakterystyka gatunków poczwarówek. Poczwarówka zwężona i poczwarówka jajowata- cechy kluczowe i preferencje mikro

1. Zofia Książkiewicz Charakterystyka gatunków poczwarówek. Poczwarówka zwężona i poczwarówka jajowata- cechy kluczowe i preferencje mikrosiedliskowe.

2. Gatunki poczwarówek Vertigo sp. siedlisk wilgotnych w północno- zachodniej Polsce Cechy kluczowe

3. Vertigo antivertigoPoczwarówka rozdęta Muszla prawoskrętna Rozmiary: wysokość do 2,3mm, szerokość do 1,4mm Kształt muszli: krótkojajowaty Otwór: obecne zęby w ilości 6-11 Środowisko życia: Tereny zabagnione, podmokłe, nigdy nieprzesychające. Występuje w miejscach okresowo podtapianych. Częsta przy brzegach rzek i jezior.

4. Vertigo moulinsianaPoczwarówka jajowata Gatunek z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej UE Muszla prawoskrętna Rozmiary: wysokość do 2,7mm, szerokość do 1,6mm Kształt muszli: jajowaty Wygląd ostatniego skrętu: kallus, możliwe zgrubienie karkowe Otwór: obecne zęby w ilości 4-8 Środowisko życia: Tereny zabagnione, podmokłe, nigdy nieprzesychające. Występuje w miejscach okresowo podtapianych. Częsta przy brzegach rzek i jezior. Występuje na torfowiskach alkalicznych (7230) i wśród szuwarów wielkoturzycowych (P24).

5. Vertigo pygmaeaPoczwarówka karliczka Muszla prawoskrętna Rozmiary: wysokość do 2,1mm, szerokość do 1,2mm Kształt muszli: walcowato- jajowaty Wygląd ostatniego skrętu: możliwe zgrubienie karkowe, kallus Otwór: kształtem przypomina prostokąt, obecne zęby w ilości 4-7 Środowisko życia: Można spotkać w miejscach o różnej wilgotności, notowana z miejsc nasłonecznionych, rzadziej z podmokłych.

6. Vertigo substriataPoczwarówka prążkowana Muszla prawoskrętna, powierzchnia regularnie, mocno prążkowana Rozmiary: wysokość do 1,98mm, szerokość do 1,71mm Kształt muszli: krótko-jajowata Wygląd ostatniego skrętu: zgrubienie karkowe Otwór: okrągły, obecne zęby w ilości 5-7 Środowisko życia: Gatunek leśny, rzadziej występuje w biotopach otwartych.

7. Vertigo angustiorPoczwarówka zwężona Gatunek z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej UE Muszla lewoskrętna, lekko prążkowana Rozmiary: wysokość do 1,9mm, szerokość do 1mm Kształt muszli: jajowata, zwężona z obu końców Wygląd ostatniego skrętu: rynienkowate zaklęśnięcie Otwór: sercowaty, obecne zęby w ilości 4-5 Środowisko życia: Gatunek higrofilny i kalcyfilny, spotykany głównie w dolinach rzek, młakach (siedliskach 7230). Ślimak bardzo częsty w szuwarze wielkoturzycowym (P24)

8. Vertigo pusillaPoczwarówka drobna Muszla lewoskrętna, szklista i jedwabista Rozmiary: wysokość do 2,2mm, szerokość do 1,2mm Kształt muszli: jajowata Wygląd ostatniego skrętu: zgrubienie karkowe Otwór: sercowaty, obecne zęby w ilości 6-8 (9) Środowisko życia: Lasy, parki, biotopy otwarte i półotwarte, wilgotne i suche

9. Poczwarówki - porównanie Poczwarówka rozdęta Poczwarówka jajowata Przy opisie gatunków poczwarówek korzystano z opracowania Pana Profesora Andrzeja Wiktora pt. „Ślimaki lądowe Polski” (wydawnictwo Mantis, Olsztyn 2004). Poczwarówka drobna Poczwarówka zwężona

10. Zaburzenia siedlisk Na co zwracać uwagę i jak przeciwdziałać?

11. Zaburzenia siedlisk Zarastanie, wynikiem którego jest zmiana warunków mikroklimatycznych i modyfikacja składu gatunkowego roślin. Zmiana stosunków wodnych- zarówno wysychanie jak i podtopienie. Wysychanie powoduje podwyższenie temperatury ściółki (i oczywiście zmniejszenie jej wilgotności). Podtopienie nie jest sprzyjające dla poczwarówki zwężonej, a jeśli jest okresowe- nie przeszkadza poczwarówce jajowatej. Eutrofizacja czyli zwiększenie żyzności siedliska przez przesuszenie torfowisk alkalicznych, zmiana charakteru siedliska i przebudowa składu gatunkowego roślin (zwiększenie temperatury ściółki, zmniejszenie jej wilgotności).

12. Siedliska zdegradowane- postępowanie 1. Ustalenie rozmieszenia poczwarówek na powierzchni (pośrednio przez ustalenie mozaikowości powierzchni) i wskazanie fragmentów siedliska mało sprzyjających dla ślimaków 2. Dobranie odpowiednich zabiegów, w zależności od rodzaju zmian i stopnia degradacji a także gatunku ślimaka którego siedlisko ma być odnawiane. Zabiegi na powierzchni należy planować w porozumieniu ze specjalistami: malakologiem i botanikiem.

13. Siedliska poczwarówki zwężonej- postępowanie Poczwarówka zwężona jest notowana z miejsc otwartych o umiarkowanej wilgotności i zarazem- nieprzesychających. Najczęściej pełza wśród ściółki, rzadziej wspina się na rośliny. Ślimak osiąga znaczną liczebność w okresie końca lata i początku jesieni, gdy wzrasta wilgotność powietrza i spada temperatura. • Postępowanie: • koszenie ręczne najbardziej zmienionych fragmentów siedliska, • odsłanianie zacienionych fragmentów- wycinka nalotu, • w ekstremalnych przypadkach- budowanie zastawki na pobliskim cieku wodnym, • monitoring

14. Siedliska poczwarówki jajowatej- postępowanie Poczwarówka jajowata znana jest z siedlisk otwartych, okresowo podtapianych lub mocno zabagnionych (nigdy nieprzesychających). Ślimak, w zależności od roślin porastających powierzchnię, wspina się na łodygi i liście lub żyje w ściółce. Występowanie poczwarówki jajowatej uzależnione jest od wysokiego poziomu wód gruntowych. Nie jest wskazane permanentne podtopienie, bowiem eliminuje ono siedliska do składania jaj (wilgotna ściółka) i zimowania ślimaków. • Postępowanie: • odsłanianie zacienionych fragmentów- wycinka nalotu, • budowanie zastawki na pobliskim cieku wodnym, • monitoring