Socjologia rynku pracy

1. Socjologia rynku pracy

2. Warunki zaliczenia • 5 punktów – obecność • 15 punktów – wiedza • 30 punktów – aktywność (jednorazowo max 5), prace zlecone (za jedną max 10 punktów) • PUNKTACJA • 0 – 25 – ndst • 26 – 30 – dst • 31 – 35 - + dst • 36 – 40 – db • 41 – 45 - +db • 46 – 50 - bdb

3. Socjologiczne aspekty pracy

4. Definicja • Praca to zespół różnego typu czynności mających na celu wytworzenie jakichś dóbr lub świadczenie usług. • Wytworzone dobra lub usługi mogą być przeznaczone dla innych lub do własnej konsumpcji. • Praca zazwyczaj wiąże się z uzyskiwaniem wynagrodzenia, będącego podstawą utrzymania.

5. Aspekty pracy zawodowej • Pieniądze • Poziom aktywności • Urozmaicenie • Struktura czasu • Kontakty społeczne • Poczucie własnej tożsamości Brak pracy może zachwiać wiarą jednostki w jej społeczną wartość.

6. Motywy skłaniające ludzi do podjęcia pracy: typologia S. Ossowskiego • Czynności autoteliczne (samocelowe) • Czynności wykonywane z motywów społecznych • Praca przymusowa

7. Rodzaje motywacji pracy • Motywacja ekonomiczna • Motywacja pozaekonomiczna (produkcyjna) • Motywacja społeczno-osobista

8. Satysfakcja z wykonywanej pracy zależy od: • Czynników autotelicznych • Wysokość wynagrodzenia • Charakter relacji w miejscu pracy • Fizyczne warunki pracy (ergonomia)

9. Złożoność pracy • Wymiar substantywny – stopień skomplikowania wykonywanych czynności: • praca z ludźmi • praca z symbolami (ideami) • praca z przedmiotami • Wymiar organizacyjny – wiąże się z koniecznością kooperacji z innymi pracownikami, grupami lub instytucjami

10. Ujęcie makrostrukturalne pracy • Przedmiot analizy: zbiorowe stosunki pracy (relacje występujące między głównymi aktorami życia społeczno-gospodarczego)  relacje między rządem, organizacjami pracowniczymi i organizacjami pracodawców. • Charakter tych relacji określa zasadnicze cechy ustroju społeczno-gospodarczego w danym kraju  model korporatystyczny.

11. Typy zbiorowych stosunków pracy • Model amerykański • Model japoński • Model europejski

12. Model amerykański • USA, Kanada, Wielka Brytania, Australia, Nowa Zelandia • Relacje w sferze pracy są ustalane na poziomie przedsiębiorstw • Duża elastyczność zatrudnienia i płac Zaleta: Szybkie reagowanie na zmiany sytuacji rynkowej Wada: Mniejszy stopień ochrony zatrudnionych

13. Model europejski • Państwo w większym stopniu gwarantuje bezpieczeństwo zatrudnionych • Odmiana polaryzacyjna i integracyjna Główna wada: Większe zagrożenie wzrostem stopy bezrobocia

14. Model japoński • Porozumienia dotyczące problemów w sferze pracy zawierane są na poziomie zakładu • Gwarantuje duże bezpieczeństwo socjalne pracownikom. Model pośredni

15. Polska: Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych • Przedstawiciele rządu (MPiPS), samorządu, administracji publicznej, NBP, GUS • Przedstawiciele związków zawodowych (NSZZ „Solidarność”, Forum Związków Zawodowych, OPZZ) • Przedstawiciele pracodawców (Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych, Konfederacja Pracodawców Polskich, Business Centre Club, Związek Rzemiosła Polskiego)

16. Polska: Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych • Przedmiot ustaleń: • wzrost poziomu przeciętnego wynagrodzenia w podmiotach gospodarczych • wysokość środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej • problemy ubezpieczeń emerytalnych • zakres prywatyzacji • tworzenie nowych miejsc pracy • i inne

17. Klasyczne problemy socjologii pracy: poziom funkcjonowania przedsiębiorstwa • Kształtowanie się stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwie • Style zarządzania • Stabilizacja i fluktuacja kadr • Motywacja pracy • Społeczne uwarunkowania wydajności pracy • Humanizacja pracy

18. Praca w Polsce Podejścia do pracy • PRL – praca jako obowiązek, ideologizacja pracy • Encyklika Laborem Exercens Jana Pawłą II (1981): „(…)jest człowiek przez to samo od początku powołany do pracy. Praca wyróżnia go wśród reszty stworzeń, których działalności związanej z utrzymaniem życia nie można nazywać pracą — tylko człowiek jest do niej zdolny i tylko człowiek ją wykonuje, wypełniając równocześnie pracą swoje bytowanie na ziemi.” • W latach 1988-1989 13,6% badanych postrzegało pracę jako wartość życiową. • Początek lat 90. – ambiwalentne postawy wobec pracy.

19. Szok roku 1998

20. Praca w Polsce dziś • 61% Polaków jest zadowolonych ze swojej pracy (CBOS, styczeń 2009)

21. CBOS, 2006

22. Klasyfikacje i skale zawodów

23. Polska Społeczna Klasyfikacja Zawodów PSKZ(H. Domański, Z. Sawiński)

24. Definicja • Zawód - zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów.

25. Polska nomenklatura zawodów • "[ ... ] pod zawodem lub specjalnością rozumie się oparte na kwalifikacjach (wiadomościach, umiejętnościach) wyko­nywanie w celach zarobkowych wynikającego z podziału pracy zespołu czyn­ności (robót) społecznie użytecznych [...]" Instrukcja Komitetu Pracy i Płacy z dn. 30 X 1961 r

26. Z socjologicznego punktu widzenia • zbiorowość ludzi wykonujących określone rodzaje czynności, ukształtowane w ramach społecznego podziału pracy według kwalifikacji przypisanych do ich wykonywania, ludzi mających świadomość pewnej wspólności spraw i poczucie własnej odrębności. Grupa zawodowa Zbiorowość społeczna

27. ISCO (International Standard Classification od Occupations) 1958 • Międzynarodowa klasyfikacja zawodów (MOP): • Wojskowi • Wysocy urzędnicy państwowi, członkowie organów przedstawicielskich, kadra kierownicza przedsiębiorstw i organizacji • Specjaliści, wolne zawody • Technicy i specjaliści średniego szczebla • Urzędnicy • Pracownicy usług osobistych i placówek handlowych • Rolnicy i robotnicy rolni • Brygadziści i robotnicy wykwalifikowani • Robotnicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn, robotnicy taśmowi, kierowcy • Pracownicy fizyczni wykonujące prace proste w produkcji i usługach.

28. Socjologiczne klasyfikacje • Typy skal: • odwołujący się do społecznego prestiżu • o wielowymiarowym charakterze – budowanie indeksów łączących kilka kryteriów (skale społeczno-ekonomicznego statusu zawodów)

29. Elementy oceny prestiżu zawodowego • wymagany poziom kwalifikacji i wykształcenia, • zajmowane stanowisko, • ponoszona odpowiedzialność, • zakres podejmowanych decyzji, • uciążliwość pracy, • społeczne znaczenie zawodu, • stałość i pewność pracy, • możliwość uzyskania dodatkowego wykształcenia.

33. Podstawowe definicje • Rynek pracy – instytucja ekonomiczna, na której działają podstawowe prawa ekonomiczne (np. prawo popytu i podaży), ale również funkcjonują i są obecne takie elementy życia społecznego jak relacje międzyludzkie, sieci społeczne, grupy interesu, rozwiązania instytucjonalne, konkurencja, rywalizacja, etc. • Główni aktorzy rynku pracy to: • Poszukujący pracy i ich oferty • Pracodawcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły roboczej

34. Segmentacja rynków pracy • Rynki regulowane i otwarte • Podział ze względu na charakter pracodawcy (duże – małe przedsiębiorstwa, sektor publiczny-prywatny, branża, lokalizacja) • Podział ze wzglądu na strukturę społeczno-zawodową pracowników

35. Najczęściej stosowane analizy rynku pracy • Poziom aktywności zawodowej • Stopa bezrobocia • Wskaźnik aktywności zawodowej wg płci • Stopa pracujących wg poziomu wykształcenia • Pracujący wg grup wiekowych • Sektorowo-branżowe zróżnicowanie poziomu zatrudnienia, stosowane polityki rynku pracy

36. Do przygotowania • Zmiany demograficzne w Polsce • Stopa bezrobocia wg różnych kryteriów (płeć, miejsce zamieszkania, wiek, wykształcenie, region, zasiłki, etc.) • Wynagrodzenia • Migracje • Wskaźniki zatrudnienia • Zatrudnienie wg branż, sektorów gospodarki • Definicja: bezrobocie, stopa bezrobocia, wskaźnik zatrudnienia,

37. Dziękuję za uwagę