Badanie potrzeb i opinii społeczeństwa Wprowadzenie do problematyki

1. Badanie potrzeb i opinii społeczeństwaWprowadzenie do problematyki

2. Projekt : „Odpowiedź na wyzwania gospodarki opartej na wiedzy: nowy program nauczania na WSHiP”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

3. Cele przedmiotu Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchaczy w problematykę pozyskiwania i analizy danych służących do projektowania polityk publicznych, planowania strategicznego, planowania reform i kampanii społecznych oraz oceny jakości funkcjonowania agend rządowych, samorządowych oraz organizacji pozarządowych wykonujących zadania publiczne. Przedmiot koncentruje się na przekazaniu praktycznej wiedzy dotyczącej źródeł i zasad gromadzenia danych oraz zasad projektowania badań potrzeb i opinii społeczeństwa jako istotnego elementu procesu zarządzania strategicznego w jednostkach administracji publicznej.

4. Literatura podstawowa: • E. Babbie "Podstawy badań społecznych", PWN 2009 • M. Szreder "Metody i techniki sondażowych badań opinii", PWE 2009 • L. Anderson (i inni) "Analiza układów społecznych. Przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych", SCHOLAR 2010 • Rejestry, bazy danych, administracyjne systemy informacyjne, do pobrania: www.stat.gov.pl/.../BIP_rejestry_bazy_systemy_2009_080109.rtf

5. Warunki zaliczenia: • Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest przygotowanie badania w grupie około 4-5 osobowej, a następnie prezentacja i omówienie wyników przeprowadzonej analizy w formie 15-20 minutowej prezentacji.

6. Organizacja zajęć • Zajęcia 1 – 24.02.2010 • Zajęcia 2 – 03.03.2010 (ustalenie zespołów badawczych) • Zajęcia 3 – 10.03.2010 (przedstawienie propozycji badania) • Zajęcia 4 – 17.03.2010 (przedstawienie celu i schematu badania oraz metodologii) • Zajęcia 5 – 24.03.2010 (konsultacje) • Zajęcia 6 – 31.03.2010 (prezentacja wyników badania: 6-7 grup) • Zajęcia 7 – 07.04.2010 (prezentacja wyników badania: 3-4 grupy)

7. Raport z badania • Specyfika problemu (diagnoza – dlaczego chcemy zbadać te, a nie inne aspekty, problem? Co było inspiracją do badania?) • Określenie celu badania i grupy badawczej • Metoda (metodologia, np. wywiady, ankiety, rozmowy telefoniczne → Uzasadnienie wyboru metody) • Planowany scenariusz (jak chcemy zrealizować dane zadanie, podział obowiązków itd.) • Realizacja (Jak w rzeczywistości przebiegała realizacja badania?) • Odstępstwa od planu • Uzyskane rezultaty, efekty (co wynika z przeprowadzonego badania?) • Ocena koncepcji • Ocena realizacji • Ocena współpracy • Problemy • Korekta planu (alternatywne pomysły) • Wnioski

8. Potrzeby • W ujęciu psychologicznym- mechanizmy wyzwalające i regulujące zachowania człowieka; napięcie fizjologiczne lub psychiczne wywołane jakimś brakiem wywołujące świadome lub nieświadome dążenie do redukcji napięcia przez środki materialne i duchowe • W ujęciu socjologicznym - konsumpcja, społeczne uwarunkowanie poziomu i sposobu zaspokojenia potrzeb, mechanizmy powstawania i modyfikowania potrzeb przez społeczeństwo, wpływ konsumpcji na sytuację społeczną jednostek i grup • W ujęciu ekonomicznym - pobudzają aktywność człowieka i określają popyt na dobra i usługi

9. Podstawowe założenia dotyczące potrzeb • społeczeństwo jako źródło potrzeb • możliwość zhierarchizowania potrzeb ze względu na ich niezbędność dla istnienia i rozwoju człowieka  hierarchia celów i zadań • zmienność potrzeb stosownie do cyklu życia jednostki • różnorodność potrzeb i zróżnicowany poziom aspiracji  brak możliwości usatysfakcjonowania wszystkich  minimalny i optymalny poziom zaspokojenia potrzeb jako miernik poziomu zaspokojenia potrzeb • możliwość empirycznego badania potrzeb za pomocą wskaźników społecznych • Subiektywizm i obiektywizm w kontekście pragnień i potrzeb

10. Klasyfikacje potrzeb człowieka • potrzeby • indywidualne • społeczne • potrzeby • obiektywne – naturalne dla określonej fazy życia człowieka, jego kondycji psychicznej i fizycznej oraz miejsca w systemie społecznym, niezależnie od tego, czy są uświadomione przez jednostkę czy nie • subiektywne – zawsze uświadomione • potrzeby • materialne • niematerialne • potrzeby • stałe – o zmiennym natężeniu w poszczególnych fazach życia • zmienne – zależne od poszczególnych faz życia

11. O potrzebach społecznych możemy mówić w następujących sytuacjach: • takie same potrzeby jednostek występują powszechnie, a ich zaspokojenie wymaga istnienia odpowiednich instytucji - o potrzebach społecznych mówi się • podczas analizy przyczyn powstania instytucji • gdy instytucje nie zaspokajają potrzeb w oczekiwany sposób • niezaspokojone potrzeby narastają do tego stopnia, że uzasadniają rozwiązania instytucjonalne lub systemowe - o potrzebach społecznych mówi się w przypadku odczuwanego lub uświadamianego braku pewnych rozwiązań instytucjonalnych • niektóre instytucje społeczne są ograniczone funkcjonalnie (ograniczenia, braki w działaniu);o potrzebach społecznych mówi się, gdy obserwowane (odczuwane) są negatywne skutki funkcjonowania jakiegoś systemu

13. Sposoby zaspakajania potrzeb: • świadczenia organizowane przez rodzinę i grupy nieformalne • świadczenia ze środków publicznych kierowane na zaspokojenie potrzeb indywidualnych • świadczenia i usługi kupowane na rynku

14. Badanie potrzeb • Główny cel badań: • wskazanie grup wymagających ingerencji polityki społecznej • zbadanie skutków działań polityki społecznej • Ustalenie poziomu zaspokojenia potrzeb w skali jednostki i grupy • Uzyskanie informacji o obecnych pragnieniach, preferencjach, hierarchii wartości jednostki i grupy • Przedmiot badań: • potrzeby odczuwane przez grupy społeczne • potrzeby obiektywne wynikające z funkcjonowania instytucji społecznych • Podział badań: • jakościowe – jak są zaspokajane potrzeby • ilościowe – pozostałe kwestie związane z zaspokajaniem potrzeb

15. Sposoby pomiaru poziomu zaspokojenia potrzeb • Wskaźniki społeczne – pomiar zaspokojenia poszczególnych wymiarów potrzeb podstawowych oraz poszczególnych potrzeb pośrednich • Wskaźniki ekonomiczne – pomiar ogólnego stanu zaspokojenia potrzeb bytowych i kulturalnych, tj. dobrobytu, z pomocą koncepcji dochodu narodowego • Podejścia łączące – wskaźniki ekonomiczne (PKB na głowę) i wskaźniki społeczne (np. przeciętne dalsze trwanie życia)

16. Dane wykorzystywane przez politykę społeczną do diagnostyki potrzeb • Statystyki spożycia, analiza budżetów gospodarstw domowych, budżetu czasu pracy, badanie stanu zdrowia, dostępność do wykształcenia, warunki mieszkaniowe, minimum socjalne itd. • Wyniki spisu ludności, raporty, monograficzne badania statystyczne (np. sytuacja kobiet) • Badania empiryczne z wykorzystaniem metod socjologicznych (np. badanie opinii publicznej)

17. Ograniczenia badań • nie obejmują wszystkich potrzeb • z reguły posługują się danymi uśrednionymi dotyczącymi poszczególnych zagadnień w skali społecznej • brak danych o całościowej sytuacji życiowej • brak danych o wpływie zaspokojenia lub nie jednych potrzeb na inne

18. Wskaźniki społeczne: • Wskaźnik społeczny to subiektywna lub obiektywna miara związana teoretycznie z badaną kategorią poziomu, jakości i godności życia • System wskaźników społecznych to zbiór wskaźników społecznych adekwatnych do warunków społecznych i gospodarczych, które służą formułowaniu programów społecznych i ocenie skuteczności ich realizacji.

19. Wielkości progowe wskaźników • minimalny – społeczeństwo żyje na granicy minimum egzystencji (potrzeby materialne) i nie ma potrzeb kulturowych • optymalny = maksymalny – stan pełnego zaspokojenia potrzeb; najwyższy stopień rozwoju społeczno – gospodarczego