Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen

1. 10x Groningen Specialisatie: muziekdiensten Groot Amsterdam Specialisatie: media, ICT, entertainment, mode, cultureel erfgoed, cultuur. Dominante spelers: veel MKB, The Amsterdam Campus, AIM, THNK, ECIA, Creative Amsterdam, IMMovator, MediaValley, CLICK//CINeXt-Cultural Heritage-Next fashion, Economic Board, Creative Council, Gemeenten Amterdam & Hilversum. Utrecht Specialisatie: creatieve zakelijke dienstverlening, applied gaming, design, media, cultuur. Dominante spelers: MKB, CLICK//Gather-Media&ICT, Grafisch Lyceum, Hogeschool Utrecht, HKU, Dutch Game Association, Gemeente & Provincie Utrecht. 10x Groot Rijnmond Specialisatie: architectuur, vormgeving, nieuwe media. Dominante spelers: regionaal bedrijfsleven, Gemeente Rotterdam & Delft, Instituut voor Creatieve Industrie, ECBN/URBACTII, Click//Beau-GATHER-media/ICT, Architecten Platform Rotterdam, Stadslab_7, MBO, HBO, WO. 8x 18x Arnhem Nijmegen Specialisatie: mode, design, creatieve zakelijke dienstverlening, cultuur. Dominante spelers: Stichting DF&DC, CLICK//Next Fashion, ArtEZ, ARCCI, HAN, Radboud Universiteit, Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem. 17x 7x Eindhoven Specialisatie: mode, (industrial) design, cultuur. Dominante spelers: CLICK//NL-SDS, CapitalD, Gemeente Eindhoven/Brainport regio Eindhoven, Provincie Noord-Brabant, regionaal bedrijfsleven, MBO-HBO-WO Eindhoven-Tilburg-Breda, Eurocities Culture Forum. Ministerie van Economische Zaken Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen

2. Utrecht Opslag- en overslagbedrijven, multimodaal knooppunt; distributiecentra. Versterking door samenwerking Port of Utrecht. Dominante spelers: EVO, KVK, Schuttevaer, GMT Services en diverse Logistieke bedrijven. Groot Amsterdam Ruimtelijk cluster met vele (lucht-) havengelieerde logistieke bedrijven: op- en overslagbedrijven, transportbedrijven. Dominante spelers: logistieke bedrijven, luchtvrachtbedrijven, op- en overslag en Amsterdam Connecting trade (bedrijfsleven, kennsinstellingen en overheden). Twente Op- en overslag op de as Rotterdam - Berlijn en verder Oost Europa. Alle modaliteiten. Dominante spelers: Combi Terminal Twente, logistieke dienstverleners en binnenvaart. 42x 7x Groot Rijnmond Ruimtelijk cluster vele havengelieerde logistieke bedrijfen: op- en overslagbedrijven, transportbedrijven. Dominante spelers: logistieke bedrijven, Havenbedrijf Roterdam, Deltri, Deltalinqs, ECT en MKB. 47x 40x Zuid-Gelderland Logistiek gericht op uitwisseling drie modaliteiten: spoor, weg en binnenvaart. Dominante spelers: ECT en Schuttevaer. 19x West Brabant Op- en overslag richting België en verder; relatie met maintenancebedrijven Chemie. Dominante spelers: logistieke bedrijven en Dinalog. 14x 8x 11x Venlo Logistieke op- en overslagbedrijven; veel gericht op doorvoer naar Duitsland en verder; accent op verslogistieke bedrijven. Dominante spelers: veel logistieke bedrijven, Seacon Logistics, WUR, Veiling ZON en Terminal Binnenvaart (Wanssum). 24x Antwerpen Midden Brabant Op- en overslag binnenvaartterminals; op- en overslag; accent op distributiebedrijven. Dominante spelers: multinationals distributie en ECT. Oost Brabant Distributie; op- en overslag terminals; Agrofood; High Tech. Dominante spelers: multinationals en binnenvaart. Ministerie van Economische Zaken Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen

3. Tuinbouw en Uitgangsmaterialen Greenport NH-Noord Cluster sterk in ontwikkeling. De ‘bakermat’ van de zaadveredeling. Sterke specialisatie Seed Valley: grootste bollenproductie, groenten, fruit en snijbloemen. Dominante spelers: veel MKB, Seed Valley en vestigingen multinationals als: Syngenta, Monsanto en Limagrain. Greenport Duin- & Bollenstreek Ontwikkeld cluster bollen met beperkte glastuinbouw. Specialisatie: bollen en bolbloemen. Dominante spelers: veel MKB, Flora Holland, HoBaHo en WUR (Lisse). 10x Greenport Aalsmeer Ontwikkeld cluster glastuinbouw. Specialisatie: snijbloemen en potplanten. Dominante speler: veel MKB, Flora Holland. 11x Greenports Westland-Oostland & Boskoop Ontwikkeld cluster glastuinbouw & boomteelt: toelevering, productie, handel & verwerking, dienstverlening en kennis. Specialisatie: groenten, snijbloemen, potplanten en pot- en container boomteelt. Dominante spelers: veel MKB, Flora Holland, Priva, WUR (Bleiswijk), TNO, TU-Delft en Rijk Zwaan. 8x ZuidWest-Gelderland/ Betuwse Bloem Cluster sterk in ontwikkeling. Specialisatie: Groente en fruit, champignon, bloemen en boomkwekerij. Dominante spelers: veel MKB, Fruitmasters en Banken Champignons. 41x 7x Greenport Venlo Cluster sterk in ontwikkeling. Kennis in opbouw. Specialisatie: G&F, champignon, bloemen, boomkwekerij, sterk handel & distributie centrum. Dominante spelers: veel MKB, Veiling ZON, Flora Holland (Rijn-Maas) en HAS-DB. 8x Ministerie van Economische Zaken Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen

4. 2x Westelijk Friesland Watertechnologie: specialisatie op drink- en afvalwatertechnologie, industriewater. Deltatechologie: specialisatie op water en energie, sensoring, kruisvlak agrofood. Maritiem: specialisatie op jachtbouw zeilschepen, pleziervaartuigen. Dominante spelers voor de drie domeinen: Vitens, Paques, Landustrie, MKB, Wetsus, Van Hall, Hogeschool Leeuwarden, NOM, Provincie Friesland, Gemeenten, Wetterskip, SNN en NOM. 4x Winschoterdiep in Groningen Maritiem: specialisatie schone, slimme schepen Dominante spelers: Scheepswerven Groot Amsterdam Watertechnologie en deltatechnologie: specialisatie op intelligente watervoorziening met sensoren voor optimale waterkwaliteit, waterveiligheid en multifunctionele ontwikkeling, green economy uit water via reductie en hergebruik. Dominante spelers: Vitens, Tocardo, Waternet, ECN, EWA, Provincie Noord Holland en Energy Valley. 3x Groot Rijnmond Deltatechnologie: waterbouw, waterveiligheid, energieopwekking in dijken, leefbare delta. Maritiem: schone schepen, slimme schepen, winnen op zee en slimme havens. Dominante spelers voor beide domeinen: Van Oord, Arcadis, Dura Vermeer, Royal Haskoning, Evides, Damen, Huisman, Provincie, Gemeenten, Waterschappen, TU Delft, TNO, Deltares en Unesco-IHT 12x 2x Zeeland Deltatechnologie: waterbouw, grensvlak water-energie en water-agro met acquacultuur. Dominante spelers: Imares Ministerie van Economische Zaken Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen

5. Agro & Food 15x Noord-Nederland Belangrijk voor de productie en verwerking van zuivel en akkerbouw. Dominante spelers: Friesland Campina, Suikerunie, Aviko, Healthy Ageing, Foodcircle, Inexxus en Dairy Campus. NoordWest-Nederland Belangrijk voor de verwerking en disbributie van agro & food-producten. Dominante spelers: First in Food (Zaandam) en Agriboard. 10x Oost-Nederland Belangrijk voor productie, verwerking, veredeling en distributie van agro & food-producten. Sterke focus op kennisontwikkeling en fundamenteel onderzoek (Wageningen). Dominante spelers: WUR, TNO, NIZO, Topinstituut Food & Nutrition, VION, Arla, Storteboom, Struik, For Farmers, Van Driegroep, Foodvalley en Innofood. ZuidWest-Nederland Belangrijk voor de overslag van grondstoffen, productie van plantaardige vetten en zuivelproducten. Dominante spelers: Unilever, Nutricia, Vergeer en Provimi, Foodport Zeeland. 28x 27x Oost-Brabant Belangrijk voor voedselproductie en –verwerking door agro & foodcomplex. Focus op technology, health en logistics. Dominante spelers: VION, Friesland Campina, Mars, Jumbo, Cosun, Unilever, Intervet, Cehave, Bavaria, Stork Marel, Food Connection Point, Food Technology en Fhealinc 24x Ministerie van Economische Zaken Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen

6. 3x Amersfoort Veel specialistische bedrijven op het terrein van katalysatoren en ook een aantal op het terrein van polymeren. Dominante spelers: ISPT, Albemarle, Akzo Nobel, Norit, Delamine en PQ Silicas. Noordoost-Groningen Specialisatie: basis chemie, industriële vezels en harsen. In Delfzijl produceert Teijin Aramid de grondstof aramide die in Emmen tot vezels wordt verwerkt. Dominante spelers: Groningen Seaports, Chemie Park Delfzijl, Akzo, Teijin Aramide en BioMCN. Zaanstreek Veel specialistische bedrijven op het terrein van katalysatoren en ook een aantal op het terrein van polymeren. Dominante spelers: Norit, Chemtura, Neville/Cindu, Albemarle, Abbott, Akzo Nobel en ICL-IP. 4x Zuid-Holland Meer dan 45 chemische bedrijven en 5 raffinaderijen vormen hier een van 's werelds grootste olie- en chemie clusters. Specialisatie petro- en bulk chemie, basis chemicaliën. Dominante spelers: Akzo, DSM, Shell, Lyondell, Huntsman, Exxo, TU Delft, Havenbedrijf Rotterdam en Vopak BV. 4x 11x 13x Oost-Nederland Specialisatie: composieten, harsen en industriële vezels. Dominante spelers: Teijin Aramid, Ten Cate, DSM resins, DSM engineering Plastics, TU Twente, Applied Polymer Innovations Emmen, Thermoplastic Composite Research Centre, Fokker Aerostructures, Lankhorst/ Euronete, Colbond, Ruma Rubber, Wavin en Dijka. 11x Zuidwest-Nederland Specialisatie: basis chemicaliën, biobased. Dominante spelers: Dow Chemicals, Zeeland Seaports, Thermphos, Total, Yara, Nedalco en Green Chemistry Campus. 8x Zuidoost Nederland Specialisaties: basis chemie, plastics, composieten en harsen. Dominante spelers: TU/e, DPI, DSM, Sabic, OCI Melamine en Chemelot. Gent-Tereuzen Ministerie van Economische Zaken Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen

7. Drenthe Specialisatie: sensortechnologie. Dominante spelers: Astron, RUG en Sensor Universe. Flevoland Specialisatie: luchtvaart, composieten. Dominante spelers: NLR. 4x Utrecht Specialisatie: HTSM diensten. Dominante spelers: FOM. Groot Amsterdam Specialisatie: ICT. Dominante spelers: IBM, TomTom, CWI en FOM. 33x 8x 24x Twente Specialisatie: nanotechnologie, materials, ICT. Dominante spelers: Astron Ten Cate, veel innovatief MKB, Universiteit Twente, Saxion en ROC’s. Delft Specialisatie: lucht en ruimtevaart. Dominante spelers: TU Delft, TNO en innovatief MKB. 9x 19x 41x Rijnmond Zuidoost-Zuid-Holland Specialisatie: industrie gerelateerd aan scheepsbouw en luchtvaart. Dominante spelers: Fokker technologies, Smit en SMB Offshore. 47x Arnhem-Nijmegen Specialisatie: components and circuits, health and technology, robotica. Dominante spelers: NXP. 55x Brainport regio (inclusief Noord-Limburg) Specialisatie: semiconductors, lighting, printing, solar, medtech, materials, automotive, photonica, components. Dominante spelers: Philips, ASML, NXP, VDL, DAF, FEI, Océ/Canon, innovatief MKB (brainport industries), TNO, TU/e, Fontys en BOM. Ministerie van Economische Zaken Eindhoven-Leuven-Achen Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ±1.000 arbeidsplaatsen

8. 1x Healthy Aging Network Northern Netherlands Focus op: healthy aging, biobank Lifelines, Centre of Excellence Healthy Aging. Utrecht Life Sciences Focus op: public health, oncologie, 'regenerative medicine', stamcellen, veterinaire geneeskunde, functional foods. Amsterdam Biomed Cluster (Metropool Regio Amsterdam) Focus op: oncologie, cognitieve neurowetenschappen en neuroimaging, cardiovasculair en infectieziekten. 4x 4x 4x 6x Medical Delta Focus op: targeted molecular diagnostics, image and image guided medicines, interventions and care en vitaliteit. 2x Health Valley / Red medtech Highway Focus op: cognitieve neurowetenschappen, moleculaire diagnostiek, nanotechnologie, technische geneeskunde, care and cure robotica en e-Health. 3x Brainport Focus op: medische technologie, farmacie, veterinaire gezondheid en voeding en gezondheid. Maastricht Universitair Medisch Centrum Focus op: hart en vaatziekten, metabole aspecten, chronische aandoeningen, public health & primary care, geestelijke gezondheidszorg en neurowetenschappen. 1x Ministerie van Economische Zaken Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen

9. 12x 9x 22x 19x 3x 13x Energy Valley In Noordelijk Groningen ligt de focus op: energiebedrijven en Eemshaven. Dominante spelers: Gasunie, GasTerrra, Enexis, NAM, Nuon, Elektrabel, Energy Academy Europe, Energy Valley, SNN, RUG en ECN. In overig Energy Valley focus op: NAM activiteiten. Dominante spelers: NAM, MioMCN, Energy Valley en SNN. Noordwestvleugel Randstad Focus op: energietransitie, vergroening, ICT en elektrisch vervoer. Dominante spelers: Nuon, TheNewMotion, Car2Go en ASC. Zuid-Holland In Rotterdam Rijnmond ligt de focus op: energiebedrijven en havenactiviteiten. Dominante spelers: Eneco, Nuon, Stedin, CleanTech Delta, Rotterdam Climate Initiative. In Delft en Westland en Bollenstreek ligt de focus op: kennisontwikkeling. Dominante spelers: CleanTech Delta, TNO en TU Delft. Oost-Nederland Focus op: duurzame energie innovations. Dominante spelers: KEMA, Alliander, AkzoNobel, Ballast Nedam, BASF, Essent, Nuon, GDW SUEZ, Norske Skog, Unica, Parenco, Vestas, Remeha, WUR, Universiteit Twente en Radboud Universiteit Nijmegen Noordrijn Westfalen Zuidoost Noord Brabant Focus op: duurzame energie, innovaties solar. Dominante spelers: ELAT samenwerking, Smit Ovens, Brabant Development Corporation, Brainport Industries, Roth&Rau, OM&T, VDL/ETG, Umicore, Philips Innovation Services, TNO, TU Eindhoven, Holst Centre en ECN. Ministerie van Economische Zaken Figuur gemaakt door Birch Consultants Legenda Actoren in PID projecten ± 1.000 arbeidsplaatsen