Optymalizacja systemu kompensacji szkód komunikacyjnych – doświadczenia międzynarodowe

1. dr Katarzyna LudwichowskaUniwersytet Mikołaja KopernikaWydział Prawa i AdministracjiZakład Prawa Ubezpieczeniowego Optymalizacja systemu kompensacji szkód komunikacyjnych – doświadczenia międzynarodowe „Nowoczesne rozwiązania w likwidacji szkód komunikacyjnych z perspektywy konsumentów” Warszawa, 28 września 2009 r.

2. Sytuacja prawna powstała wskutek wypadku samochodowego Ubezpieczyciel stosunek ubezpieczeniaactio directa UbezpieczonyPoszkodowany sprawca odpowiedzialność cywilna

3. Europejski system kompensacji szkód komunikacyjnych – zalety • Łatwa egzekwowalność obowiązku ubezpieczenia. • Odpowiedzialność ubezpieczyciela wobec poszkodowanego także wówczas, gdy sprawcy szkody nie przysługuje ochrona ubezpieczeniowa; bezskuteczność wobec poszkodowanego ewentualnych postanowień umownych wyłączających ochronę ubezpieczeniową. • Zapewnienie ofierze wypadku (przynajmniej w założeniu) adekwatnej kompensacji, to jest odszkodowania, które ma w pełni pokryć poniesiony uszczerbek. • Szczególne regulacje w zakresie dochodzenia roszczeń przez poszkodowanych w wypadkach o charakterze transgranicznym (System Zielonej Karty, czwarta dyrektywa komunikacyjna). • Możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu wypadków za granicą w kraju zamieszkania poszkodowanego (czwarta dyrektywa komunikacyjna).

4. Europejski system kompensacji szkód komunikacyjnych – niedostatki

5. Wypadki transgraniczne poza państwem zamieszkania poszkodowanego w państwie zamieszkania poszkodowanego spowodowane przez pojazd zwykle stacjonujący w państwie wypadku spowodowane przez pojazd zwykle stacjonujący poza państwem wypadku roszczenie do sprawcy roszczenie do ubezpieczyciela roszczenie do sprawcy roszczenie do sprawcy roszczenie do Biura Narodowego Zielonej Karty roszczenie do ubezpieczyciela roszczenie do ubezpieczyciela roszczenie do reprezentanta ds. roszczeń roszczenie do reprezentanta ds. roszczeń w ostateczności: roszczenie do organu odszkodowawczego w ostateczności: roszczenie do organu odszkodowawczego roszczenie do Biura Narodowego Zielonej Karty

6. Europejski system kompensacji szkód komunikacyjnych – niedostatki • Długa procedura regulacji roszczeń. • Wysokie koszty administracyjne. • Do chwili wyjaśnienia kwestii odpowiedzialności cywilnej za wypadek poszkodowany nie wie, czy – a jeśli tak, to jakie – uzyska odszkodowanie. • Brak ujednolicenia prawa kolizyjnego w zakresie zobowiązań pozaumownych w dziedzinie wypadków samochodowych (rozporządzenie „Rzym II” i Konwencja haska o prawie właściwym dla wypadków drogowych) brak pewności prawa i zachęta do tzw. forum shopping.

7. Alternatywa: ubezpieczenie gwarantujące kompensację niezależną od odpowiedzialności cywilnej • Tzw. system no-fault. • Przykłady: • niektóre stany USA; • niektóre prowincje Kanady; • Nowa Zelandia. • Projekty: • A. Tunc (La sécurité routière, Paris 1966) • E. von Hippel (Schadensausgleich bei Verkehrsunfällen. Haftungsersetzung durch Versicherungsschutz, Tübingen 1968) • H. Street (Road accidents, Bristol 1968) • P. Atiyah (The Damages Lottery, Oxford 1997)

8. Ubezpieczenie gwarantujące kompensację niezależną od odpowiedzialności cywilnej • Szwecja: Trafikskadelag (1975:1410) • Cel: zapewnienie adekwatnej ochrony ubezpieczeniowej wszystkim osobom poszkodowanym w wypadku samochodowym, w tym także kierowcy pojazdu, przy możliwie najniższych kosztach. • Każdy bez wyjątku poszkodowany, który doznał szkody na osobie w wypadku z udziałem samochodu, ma prawo do kompensacji w ramach ubezpieczenia tego samochodu. • Szkody w mieniu: brak pełnej ochrony. • Kompensacja w ramach ubezpieczenia następstw wypadków samochodowych ulega zmniejszeniu o należne poszkodowanemu świadczenia z ubezpieczenia społecznego (ale: projekt reformy!) • Belgia: 1994 (zmiana ustawy o ubezpieczeniu komunikacyjnym OC z 1989 r.) • Szczególny reżim kompensacji unormowany w jednej ustawie razem ze „zwykłym” ubezpieczeniem OC. • Kompensacja szkód na osobie. • Trudności z kwalifikacją prawną systemu.

9. System no-fault – zalety • Tańszy (niskie koszty administracyjne) i bardziej efektywny. • Pewna i szybka kompensacja. • Brak funkcji prewencyjnej? • Obniżenie poziomu kompensacji. System no-fault – problemy

10. Reforma w ramach obowiązującego systemu – wybrane kwestie • Ujednolicenie prawa kolizyjnego w zakresie odpowiedzialności cywilnej za wypadki samochodowe oraz actio directa. • Zapewnienie nielimitowanego pokrycia ubezpieczeniowego w zakresie szkód na osobie? • Przejęcie likwidacji szkód przez ubezpieczycieli poszkodowanych z prawem regresu do ubezpieczycieli sprawców (bezpośrednia likwidacja szkód; direct settlement; Direktregulierung): • skrócenie czasu regulacji roszczeń; • obniżenie kosztów; • ożywienie konkurencji na rynku ubezpieczeń komunikacyjnych; • poprawa jakości usług; • zmniejszenie liczby spraw spornych i w konsekwencji liczby postępowań sądowych. • Niezależni rzeczoznawcy samochodowi (propozycja Rzecznika Ubezpieczonych).