KARŞILAŞTIRMALI KAMU YÖNETİMİ

1. KARŞILAŞTIRMALI KAMU YÖNETİMİ YRD. DOÇ. DR. MAHMUT BOZAN Siyaset Bilimi Ve Kamu Yönetimi Bölüm Başkanı

2. İSRAİL Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

3. ÜLKE BİLGİLERİ • Resmi Adı : İsrail Devleti (1948) • Başkent : Tel Aviv (Kudüs -Tanınmıyor) • Resmi Dil : İbranice • Yönetim Sistemi : Parlamenter Demokrasi • Siyasi Yapı : Uniter • Devlet Başkanı : Şimon Peres (15 .07. 2007) • Başbakan : Binyamin Netanyahu (31.03.2009) • Nüfus : 7,590,758 (2012) • Demografik yapı: Yahudi %76,4, Araplar ve Yahudi olmayanlar %23,6, • Din : Musevi (%76, Müslüman %16) • Yüzölçümü : 20,770  km² (Dünya 154.) • Fert B. Milli Gelir: 31,500 $ (2011)-40. Sırada • GSYİH : 237 milyon $ (2011)-52. Sırada • Para Birimi : Yeni İsrail Şekeli • İşgücü : 3.492 milyon (2011) • İşgücü dağılımı : Tarım %2, Sanayi %16, Hizmet %82 • İdari Yapı : 6 bölgeden oluşur. Merkez, Hayfa, Kudüs, Kuzey, Güney, Tel Aviv. • Üye olduğu kuruluşlar: BM, IMF, UNESCO, ILO, OECD, WHO, WTO, vb. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

4. TARİHİ GELİŞİMİ • Yahudiler 1897 yılında yapılan 1. Siyonist kongresi ile devlet kurma çalışmalarına başladılar. • Milletler Cemiyeti 1920 yılında, Filistin üzerinde İngiliz mandasını tanıdı. Bundan sonraki yıllarda Siyonistler dünyanın çeşitli yerlerine dağılmış bulunan Yahudi topluluklarını Filistin'e göçmeleri için ikna etme çabalarına girişti. • Nazi Almanyası'nın Yahudilere soykırım uygulamasıyla Filistin’e Yahudi göçü hızlandı. • Filistin meseleyi BM‘ye götürdü. • BM, Kasım 1947'de Filistin’in biri Yahudi öteki Arap olmak üzere iki devlet arasında paylaşılmasına karar verdi. • 14 Mayıs 1948’de BM paylaşım planı uyarınca İsrail Devleti’nin kuruluşu ilan edildi. • Daha sonra yaşanan Arap-İsrail savaşları ile İsrail genişledi ve Filistin İsrail’e bağlı özerk bir yapıya dönüştü. • 29 Kasım 2012 tarihinde Filistin'in BM'de 'gözlemci devlet' statüsü kazandı. İsrail kararı tanımadı. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

5. YAHUDİLERİN İSPANYA’DAN GÖÇÜ Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

6. SİYASİ SİSTEM • İsrail, yasama-yürütme-yargının kuvvetler ayrılığına göre yapılandırıldığı parlamenter bir demokrasidir. • Cumhurbaşkanlığı, Knesset (parlamento), hükümet (bakanlar kurulu) ve yargı onun kurumlarıdır. Yürütme organı (hükümet) yasama organının (Knesset) güvenine bağlıdır. • İsrail temelde Musevi şeriatını esas alan bir siyasi ve idari sisteme sahiptir. Tevrat hükümleri bu açıdan bir nevi anayasa niteliğini haizdir. • Hukuk sisteminin esasını 1948’den bu yana gelişmekte olan bağımsız yazılı hukuk ve mahkeme içtihatları oluşturur. • Bunlar içerisinde Cumhurbaşkanlığı, Knesset, Hükümet, Yargı, İsrail Savunma Kuvvetleri, Devlet Müfettişliği, Çalışma Hürriyeti ve İnsan Haysiyeti ve Hürriyeti gibi devletin temel niteliklerini ortaya koyan birçok Temel Kanunlar bulunmaktadır. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

7. DEVLET TEŞKİLATI Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

8. YASAMA (KNESSET) • Knesset (İsrailparlamentosu) ülkenin yasama organı olup devletin diğer organlarının üstünde yer alır. Üyeleri 4 yılda bir yapılan genel seçimlerle belirlenir. Seçme yaşı 18, seçilme yaşı 21’dir. • Knesset genel kurul halinde ve 15 daimi komite eliyle çalışır. Genel kurul oturumlarında, hükümet veya Knesset üyeleri tarafından sunulan yasa teklifleri hakkında ve ayrıca hükümet politikası ve icraatı üzerine genel tartışmalar yapılır. • Oylamada kabul edilen teklif oturumda görev yapan meclis başkanı tarafından imza edilir ve Cumhurbaşkanının, Başbakanın, Knesset başkanının ve kanunun uygulanmasından sorumlu bakanın imzalarıyla Resmi Gazetede yayımlanır. Son olarak, adalet bakanınca devletin mührüyle damgalanır ve kanun haline gelir. • Devlet Başkanını seçer. Başbakan tarafından seçilen hükümet üyelerini onaylar. Hükümete güvensizlik oyu verebilir, Başbakanı veya Bakanları düşürebilir . • Knesset’in Hükümeti denetleme yetkisi vardır. Bu yetkisini devlet bütçesini onaylama, genel görüşme, soru önergeleri, soruşturma komisyonları yoluyla veya başkanı Knesset tarafından seçilen ve Knesset’e karşı sorumlu olan Sayıştay (State Comptroller) yoluyla da kullanır. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

9. SİYASİ PARTİLER • İsrail siyasi hayatının esas öğeleri partilerdir. Partiler radikal soldan radikal sağ ve din eksenli partilere yayılan geniş bir yelpazeyi oluştururlar. • Bu yelpaze içinde merkez sol ve merkez sağ ağırlıklı bir yere sahiptir. Şimdiye kadar oluşturulan ve içinde radikal sağ, sol veya din eksenli partilerin yer aldığı koalisyonlarda da merkezi güçler ağırlıklı konumlarını korumuşlardır. • İsrail’de nisbi temsil sistemi uygulanır. Son genel seçimde sandalye dağılımı şöyledir. Kadima 22.5%, Likud-Ahi 21.6%, YB 11.7%, Labor 9.9%, SHAS 8.5%, United Torah Judaism 4.4%, United Arab List 3.4%, Hadash 3.3%, National Union 3.3%, New Movement-Meretz 3%, The Jewish Home 2.9%, Balad 2.6%, other 2.9%. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

10. YARGI • Yargının bağımsızlığı kanunla teminat altına alınmıştır. Yargıçlar seçimle gelir ve yetmiş yaşına kadar görevde kalırlar. • Yargıtay (Yüksek Mahkeme): Ülkedeki en yüksek yargı kurumu olarak 14 yargıçtan oluşan yüksek mahkeme bulunur. Ayrıca Cumhurbaşkanı tarafından atanan bir başsavcı vardır. • İsrail yargı sistemi iki kategoriye ayrılır. Birinci kategori genel hukuk mahkemeleridir. Genel hukuk mahkemeleri; yüksek mahkeme, bölge mahkemeleri ve çevre mahkemeleri olarak üç düzeyde teşkilatlanmıştır. • İkinci kategori ise askeri mahkemeler, iş mahkemeleri ve dini mahkemelerden oluşan özel mahkemelerdir. • Dini mahkemeler, hukuki statü sahibi dini cemaatlerin aile hukukunun belirli kısımlarını uygularlar. Ülkede Müslüman cemaati, Yahudi cemaati, on değişik Hristiyan cemaati ve Bahai cemaatinin bu tür hukuki statüsü vardır. Bu konudaki hukuki yapı büyük ölçüde Osmanlı İmparatorluğu döneminden devralınmıştır. • İdari mahkeme sistemi mevcut değildir. İdari uyuşmazlıklar özel mahkemelerin alanına girmediği sürece genel hukuk hükümlerine göre genel mahkemeler tarafından ele alınırlar. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

11. YÜRÜTME • Knesset tarafından seçilen Cumhurbaşkanı devleti temsil eder. Yetkileri daha çok semboliktir. • İcra organının başı olan Hükümet, Başbakan ve diğer Bakanlardan oluşur. Hükümet yasalarla tanınan yetkileri kullanır, görevleri yerine getirir. Bakan sayısı 20 – 25 arasında olmaktadır. Başbakan ve Bakanlar Kurulu Knesset tarafından onaylanmaktadır (güvenoyu). Knesset ihanetle suçlayarak ya da 80 üyenin oyuyla Başbakanı görevinden uzaklaştırabilir. • Öte yandan Hükümet Meclisteki muhalefet nedeniyle görevini sürdüremezse Meclisi lağvedip, yeni seçimlere gidebilir. • Hükümet, Şubat 2009 seçimlerinden sonra sağ eğilimli Likud, İsrail Evimiz Partisi, İşçi Partisi, Şas ve Yahudi Evi partilerinin uzlaşmalarıyla kurulmuş koalisyon hükümetidir. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

12. CUMHURBAŞKANI • Cumhurbaşkanı, milletin birliğini temsil eder, devletin başıdır. Knesset’in basit çoğunluğuyla 7 yıllığına tek dönem için seçilir. • Esas olarak törensel ve biçimsel nitelikte olan Cumhurbaşkanlığı görevleri kanunla tarif edilmiştir: • Yeni seçilen Knesset’in ilk oturumunun açılması, • Knesset’in bir üyesinin yeni hükümeti kurmakla görevlendirilmesi, • Yabancı temsilcilerin itimatnamelerinin kabul edilmesi, • Knesset tarafından kabul edilen antlaşmalar ve kanunların imzalanması, • ilgili kurumların tavsiyesi üzerine, İsrail’in yurt dışındaki diplomatik misyonlarının başkanları yargıçlar ve İsrail Merkez Bankası guvernörünün tayin edilmesi, • Adalet Bakanının tavsiyesi üzerine, mahkumların affedilmesi. • Cumhurbaşkanı, bunlardan başka, vatandaşların başvurularını incelemek, toplum kuruluşlarına saygınlık vermek ve genel olarak toplumda hayat kalitesini iyileştirmeye yönelik kampanyaları desteklemek gibi kamusal işlemler ve gayrı resmi görevler yerine getirir. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

13. HÜKÜMET • Devletin yürütme makamı, güvenlik konuları dahil iç ve dış işlerinin idare edilmesiyle görevli olan hükümettir (Bakanlar Kurulu). • Politika oluşturma yetkisi çok geniş olan hükümet kanunen bir başka kurumun görev sahası içinde olmayan herhangi bir konuda icraat yetkisine sahiptir. • Hükümet kendi çalışma ve karar alma usullerini kendisi tespit eder. • Genellikle haftada bir toplanır, gerektiğinde ilave toplantılar yapılabilir. • Şimdiye kadar hiçbir parti tek başına iktidara gelememiştir. Bütün hükümetler çeşitli partilerin koalisyonlarına dayanmıştır. • Cumhurbaşkanı, istişareler yaptıktan sonra, bir Knesset üyesini hükümeti kurmakla görevlendirir. Bu üye, hükümet kurma görevinin kendisine verilmesinden sonra 28 gün içinde, önerilen hükümet programının bir taslağıyla birlikte bakanlar listesini Knesset onayına sunar. • Hükümet genellikle dört yıl süreyle görev yapar. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

14. BAKANLAR • Başbakan hükümet kurma görevinin kendisine verilmesinden sonra 28 gün içinde, önerilen hükümet programının bir taslağıyla birlikte bakanlar listesini Knesset onayına sunmalıdır. • Onaylandıktan sonra, bakanlar görevlerinin yerine getirilmesinden başbakana karşı sorumlu olurlar ve eylemleri için Knesset’e hesap verirler. • Bakanların çoğu belli bir görev sahasına sahiptir ve bir bakanlığın başındadır; belli bir görev sahası olmaksızın işlev yapan bakanların özel projeler için sorumluluk almaları istenebilir. • Başbakan da belirli bir görev sahasına sahip bir bakan olarak hizmet edebilir. • Bakanlar, başbakanın ve hükümetin onayı ile, bir bakan vekili tayin edebilirler; bakan vekili Knesset üyesi olmalıdır. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

15. YEREL YÖNETİMLER • Yerel yönetimler, belediyeler, yerel meclisler ve bölge meclisleri şeklinde örgütlenmişlerdir. Belediye başkanları ve yerel meclis başkanları doğrudan halk tarafından seçilir. Meclis üyeleri ise parti listelerinden nisbi temsil sistemine göre seçilirler. • Yerel yönetim organları için seçimler gizli oyla beş yılda bir yapılır. İsrail vatandaşı olsun veya olmasın, İsrail’de daimi olarak ikamet eden herkes 17 yaşından itibaren yerel seçimlerde oy verebilir ve 21 yaşından itibaren seçilebilir. • Yerel yönetim tarafından verilen hizmetler arasında, eğitim, kültür, sağlık, sosyal hizmetler, yolların bakımı, parklar ve bahçeler, su ve çevre temizliği hizmetleri vardır. • Yerel yönetimlerin finansmanı yerel vergilerle ve ayrıca devlet bütçesinden ayrılan ödeneklerle sağlanır. • Yerel seçimler, her grup veya listenin yerel yönetimde kazandığı mevki sayısı temelinde, hükümet ödenekleriyle finanse edilir. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

16. YEREL YÖNETİM TÜRLERİ • Kanuna göre üç tür yerel yönetim vardır: 20.000’den fazla nüfusa sahip kent merkezleri için belediyeler; nüfusu 2.000 ve 20.000 arasında olan kentler için yerel meclisler; ve belli bir yarı çap dahilinde gruplandırılan birkaç köyden sorumlu bölge meclisleri. • Her yerel yönetim bir belediye başkanı veya meclis başkanı ve bir meclis tarafından idare edilir. • Meclis üyelerinin sayısı, yerleşim yerinin nüfusuna göre İçişleri Bakanlığı tarafından belirlenir. Şu anda 73 belediye, 124 yerel meclis ve 54 bölge meclisi vardır. • Tüm belediyeler ve yerel meclisler, gönüllü olarak Yerel Yönetimler Birliği adında bir merkezi organda birleşmiştir. • Belediye ve yerel meclis seçimlerinde, parti aday listeleri için oy verilir.Belediye başkanları ve yerel meclislerin başkanları doğrudan doğruya seçilir. Bölge meclisi seçimlerinde her köyden bir aday basit çoğunlukla seçilir. Seçilen adaylar meclisin üyeleri olurlar. Bölge meclislerinin başkanları meclis üyeleri arasından seçilir. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

17. TÜRKİYE - İSRAİL İLİŞKİLERİ • Osmanlı Devleti bünyesinde Yahudiler bir cemaat olarak yaşıyorlardı. İspanya'dan 1491 yılında 200.000'den fazla Yahudi sınır dışı edildiğinde Osmanlı Devleti bu insanları topraklarında yerleşmeye davet eden tek ülke olmuştur. Bu tarihten sonra Yahudiler Osmanlı tarihinde çok önemli bir rol oynadılar. • Özellikle 16. yüzyılda Yahudiler Osmanlı sarayında hekim, banker, diplomat görevlerini üstlendiler. Osmanlı tarihi boyunca ticaret, sanayi ve bankacılık dallarında her zaman ön planda kaldılar. • Devlet düzeyinde Türkiye-İsrail ilişkileri 28 Mart 1949 tarihinde Türkiye'nin İsrail'in bağımsızlığını tanımasıyla başlar. • Türkiye İsrail’le 1950 yılında Elçilik düzeyinde diplomatik ilişki tesis etmiştir. • İsrail’in Kudüs’ü başkent yapma teşebbüsü Türkiye’nin İsrail politikalarında değişikliğe sebep olmuştur. • Mavi Marmara baskını sonrasında ilişkiler en alt seviyeye inmiştir. Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.

18. PANEL: SİYONİZM VE MASONLUK PANELİSTLER: 2. ÖĞRETİM: N. ÖĞRETİM: Dr.Mahmut Bozan- Karşılaştırmalı Kamu Yön.