Ekim – 2009 ogm.tr

1. Orman Genel Müdürlüğü Yenilenebilir Enerjide Orman Biyokütlesinin Durumu ve Orman Genel Müdürlüğü’nde Biyoenerji Konusunda Yapılan Çalışmalar Ekim – 2009 www.ogm.gov.tr Dr.Işık TAŞKIRAN Orman Genel Müdürlüğü 16 Ekim 2009 Kayseri

2. Orman Genel Müdürlüğü • Yenilenebilir enerji kaynakları, CO2 ve sera gazı emisyonlarının olmaması ya da çok az olması nedeniyle küresel ısınmayı önleme konusunda seçenekler sunar. • BaşlıcalarıYenilenebilir Enerji Kaynakları olarak Rüzgar, su gücü, biyokütle,Güneş, jeotermal ve Hidrojen sayılabilir.16 Şubat 2005’de yürürlüğe giren Kyoto Protokolü gereğince, AB ülkeleri sera gazı emisyonlarını , %8 azaltarak 1990 yılındaki seviyelere düşürmeyi vaat etmişlerdir. Ocak 2007’de, 2020 yılı hedeflerini %20’ye yükselttiler.CO2 emisyon seviyelerini azaltmaya yönelik hükümetler üzerindeki baskı, toplam enerji üretimi içinde odunun payını artırmak için itici bir güç olacaktır.Diğer önemli bir politik bileşen yenilenebilir enerjilerin teşvikidir. YENİLENEBİLİR ENERJİ Sayfa 1

3. Orman Genel Müdürlüğü • Biyokütle : yaşayan ve yeni ölmüş biyolojik maddeler anlamına gelmektedir. Bu maddeler ekinler, ağaçlar, algler, tarımsal veya ormancılık kalıntılarından veya atık sulardan kaynaklanabilir. • Biyoenerji :Biyoyakıtlar dahil biyokütleden elde edilen her türlü enerjiye biyokütle enerjisi denmektedir. • Bitkiler Güneşten aldıkları enerjiyi sürekli olarak depolayabilen kaynaklardır. • Dünyada bitkilerin % 90’ lık kısmını ormanlar teşkil etmektedir. BİYOKÜTLE ENERJİSİ Sayfa 2

4. Orman Genel Müdürlüğü • Fosil yakıt fiyatlarındaki dalgalanmalar, • Güvenli olmayan bölgelerden yapılan fosil yakıt ithalatına bağımlılığın artması, • İklim değişikliği ve çevre sorunları gibi, toplumun ve politikacıların çeşitli önlemlerle çıkış yolu aradığı sorunlar nedeniyle farklı enerji kaynaklarına doğru bir yöneliş başlamıştır. • Yenilenebilir ve fosil yakıtlara göre nispeten daha temiz bir yakıt olan odunsu biyokütlenin enerji kaynağı olarak kullanılması günümüzde yeniden önem kazanmıştır. ODUN ENERJİSİNİN ÖNEMİ Sayfa 3

5. Orman Genel Müdürlüğü • Odun kısa zamanda yanma ve çabuk ısı verme özellikleriyle üstünlük taşımaktadır. • 1 kg taş kömürü veya linyit için 15-17 m3 havaya, 1 kg kuru odun için ise 7- 9 m3 havaya ihtiyaç vardır. Yanma sonunda, odunun bıraktığı kül miktarı daha az olup ağırlığının % 1’i kadardır. Bu değer linyit için %15, kok ve antrasit için %5 tir. • Odunun ısıl değerini etkileyen başlıca etmenler, • ağaç türü, • özgül ağırlık, • rutubet, kül ve Ekstraktif madde miktarlarıdır. • rutubet miktarının artmasıyla kalori değeri azalmaktadır. • Ekstraktif madde miktarının artmasıyla da kalori değeri artmaktadır. • Odunda ve kabukta kül miktarı arttıkça kalori değeri azalmaktadır. ODUNUN YANMA ÖZELLİKLERİ Sayfa 4

6. Orman Genel Müdürlüğü • İğne yapraklı ağaçların gövde odun kalori değerleri ortalaması yaklaşık 5.000 kCal/kg. Yapraklı ağaçların ise 4.660 kCal/kg. dır. • İğne yapraklı ağaçların gövde-odun kalori değeri yapraklılardan yaklaşık %7 daha fazladır. Bunun nedeni iğne yapraklı ağaç odunlarındaki ekstraktif madde miktarının yüksek olmasıdır. • Türkiye’de yetişen orman ağaç türleri arasında en yüksek kalori değeri 5.274 kCal/kg. ile sarı çama aittir. Geniş yapraklı ağaçlarda ise en yüksek değer 4.894 kCal/kg ile okaliptüsün, en düşük değer ise 4.500 kCal/kg. ile çınarındır. • İğne yapraklı ağaçlarda dal odununun ortalama kalori değeri 5.018 kCal/kg., geniş yapraklılarda ise 4.620 kCal/kg. olup iğne yapraklı ağaçların dal odunlarının kalori değeri geniş yapraklı ağaçlardan % 8 daha fazladır ODUNUN ISIL DEĞERİ Sayfa 4

7. Orman Genel Müdürlüğü ODUNUN KALORİ DEĞERİ Sayfa 1

8. Orman Genel Müdürlüğü ODUNUN KALORİ DEĞERİ Sayfa 1

9. Orman Genel Müdürlüğü ÇEŞİTLİ BİYOKÜTLELERİN ANALİZ DEĞERLERİ Sayfa 7

10. Orman Genel Müdürlüğü • Halen elde edilmekte olan biyokütle enerjisinin; • % 64’ ü Orman bakım ve üretim çalışmalarında ortaya çıkan ince çaplı materyaller, orman endüstrisinde oluşan talaş ve yongalar, kullanılmayan (hurda) odunlar olmak üzere , orman ve odun atıklarından, • % 24’ü belediye katı atıklarından (Çöplerden), • % 5’i tarımsal bitki ve artıkları, sert meyve kabukları (zeytin çekirdeği ve posası, fındık v.b. kabukları gibi) tarımsal atıklardan, • % 5’i ise deponi gazlardan üretilmektedir. BİYOKÜTLE KAYNAKLARI Sayfa 8

11. Orman Genel Müdürlüğü • Özellikle Orta ve Kuzey Avrupa ülkeleri biyoenerji kullanımında lider durumdadır. Toplam enerji gereksiniminin • Finlandiya % 22’sini, • İsveç % 18’ini, • Avusturya % 14’ünü biokütle santrallerinde odun ve bitki atıklarını yakarak /gazlaştırarak karşılayan ilk üç ülkedir. • Avrupa Birliğinin “Yenilenebilir Enerji Direktifi” (DIRECTIVE 2009/28/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL) 5 Haziran 2009 tarihli Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde yayınlanmıştır. DÜNYADA BİYOENERJİ KULLANIMI Sayfa 9

12. Orman Genel Müdürlüğü • Ülkemiz ormanlarındaki biyoenerjide kullanılabilecek orman artığı esaslı biyokütle miktarı, yıllık ortalama 5 ile 7 milyon ton arasında tahmin edilmektedir. • 2008 yılı verilerine göre Türkiye 19 milyon ton değişik türlerde kömür ithâl etmiş, bu ithalâta yaklaşık 4,3 milyar TL ödemiştir. (Kaynak: TUİK). • Sadece linyit kömürü dikkate alındığında ithal edilen kömürün tonu ortalama 145 TL, ya da 95 $ olmaktadır. • 5 milyon ton odunsu biyokütle kömür yerine kullanılırsa bu 3 milyon ton kömürün ithal edilmemesi demektir. • 3 milyon ton kömüre ödenen ithalat parası yaklaşık 485 Milyon TL. dir. Yani 285 milyon $ döviz ülkemizde kalacaktır. BİYOKÜTLENİN KÖMÜRLE KARŞILAŞTIRILMASI Sayfa 10

13. Orman Genel Müdürlüğü • Bir ton taş kömürü ısınma amacıyla yakıldığında atmosfere ortalama 2,8 ton CO2 salınmaktadır. • Bir ton odunsu biyokütle yakıldığında ise atmosfere ortalama 0,73 ton CO2 salınmaktadır. BİOKÜTLENİN ÇEVRESEL DEĞERİ Sayfa 11

14. Orman Genel Müdürlüğü • 3 milyon ton kömür yerine 5 milyon ton biyokütle kullanırsak atmosfere olan CO2 salınımını 4.750.000 Ton azaltmış oluruz. • Ülkemizin CO2 emisyonlarını düşürmedeki hedefi dikkate alındığında bu miktarın çevre müzakerelerine katkısı hiç de göz ardı edilemeyecek bir gerçektir. • Kömür başta olmak üzere enerji üretiminde Fosil yakıt kullanımının azaltılması yönündeki çalışmalar Sera Gazı Ulusal Azaltım Eylem Planı için önemli bir altlık teşkil edecektir. BİYOKÜTLENİN SERA GAZI AZALTIMINA KATKISI Sayfa 12

15. Orman Genel Müdürlüğü • Ülkemizde 21,2 milyon hektar orman alanı bulunmaktadır. Bu alanlardaki her türlü bakım ve üretim faaliyeti Orman Genel Müdürlüğünce yapılmakta veya yaptırılmaktadır. • Yıllık 160.000 hektar sahada sıklık bakımı için yaklaşık 10 milyon TL harcama yapılmaktadır. Orman yangınları ile mücadele için yıllık ortalama 350 milyon $ harcama yapılmaktadır. • Üretim artıklarının biyoenerjide değerlendirilmesi, bakım ve koruma harcamalarını karşılayabilecektir. BİOKÜTLENİN EKONOMİK DEĞERİ Sayfa 13

16. Orman Genel Müdürlüğü 6831 sayılı Kanunun 31. maddesi kapsamında 12.431 adet köyde yaşayan yaklaşık 4 milyon köylümüze, orman içi artıklarından enerji üretme çalışmaları, gelir artırma ve istihdam fırsatları taşımaktadır. KIRSAL KALKINMAYA DESTEK Sayfa 14

17. Orman Genel Müdürlüğü • sıklık bakımı • aralama kesimleri • süceyrat • saha temizliği • döküntüler • tepeler, ince dallar • kabuk ve kozalaklar Potansiyel-Üretim Artıkları Sayfa 15

18. Orman Genel Müdürlüğü • Ormanda bırakılan artıkların büyük kısmı Akdeniz Bölgesi için yangını arttırıcı bir rol oynamaktadır. • Türkiye’nin taraf olduğu Avrupa Ormanlarının Korunması Bakanlar Konferansı, 2007 yılında aldığı bir kararla yangın tedbirleri olarak ormanların seyreltilmesini ve çıkan malzemenin enerji üretiminde kullanılmasını önermiştir. • Diğer taraftan Karadeniz Bölgesinde bu birikim haddinden fazla olduğundan ormanın doğal dengesini, gençleşmesini engelleyici hale gelmektedir. Dip örtü temizliği yapılan ağaçların gelişiminin, örtü temizliği yapılmayan ağaçlara göre 3 kat daha fazla olduğunu gösteren araştırmalar vardır1 • 1 Oktay YILDIZ, Farklı Yoğunluktaki Diri-Örtü Kontrolünün Toprağın 13C ve 15N Değerlerine Etkileri,Düzce Orman Fakültesi ORMANIN DEVAMLILIĞINA ZARAR VERİR MİYİZ? Sayfa 16

19. Orman Genel Müdürlüğü • Orman ürünü işleyen atölye ve fabrika artıkları, • Hurda tahtalar • Tarımda kullanılmayan 6,7 ve 8. sınıf arazilerde enerji ormancılığının yapılması, • Baltalık ormanlarından temin, • Tarım ürünlerinden ve artıklarından temin. DİĞER ODUNSU BİYOKÜTLE KAYNAKLARI Sayfa 17

20. Orman Genel Müdürlüğü • Biyokütleden enerji üretilmesi • Katı: Odun,Yonga,Briket, Pelet, Talaş • Sıvı :Biyobenzin,Biyodizel, Etanol • Gaz : Biyogaz • Enerji üretme yöntemleri: • Isı • Elektrik Gücü • Birleşik Isı Güç (BIG) • Taşıt Yakıtları BİYOKÜTLENİN KULLANIM ŞEKLİ Sayfa 18

21. Orman Genel Müdürlüğü • Ormanda çürüyen artıkların yakacak olarak evlerimize girmesi ve doğalgaz bulunmayan alanlarda, doğalgaz kadar temiz bir yakıtın sunulması çevre için bir kazançtır. • Biyo yakıtların temin edilebilirliği ve tedarik-tüketim zinciri güçlendikçe Biyoenerji pazarı genişleyecek ve yeni iş sahaları açılacaktır. • Biyoyakıtların başarılı bir şekilde fosil yakıtların alternatifi olarak kullanılabileceğinin benimsenmesiyle petrol ürünlerine olan bağımlılığımız azalacaktır. BİYOKÜTLE KULLANIMININ FAYDALARI Sayfa 19

22. Orman Genel Müdürlüğü Ülkemizin de taraf olduğu 2007 yılı Ekim ayında yapılan “Avrupa Ormanlarının Korunması Bakanlar Konferansında (MCPFE)”, ormanlarda biriken biyokütlenin enerji üretiminde kullanılmasına dair bir karar alınmıştır.   Bu karar doğrultusunda OGM çalışmalara başlamıştır. Bir Genel Müdür Yardımcısının başkanlığında “OGM Biyoenerji Komisyonu”kurulmuştur. Komisyon bir iş planı hazırlamıştır ve enerji üretiminde kullanılabilecek biyokütle potansiyeli Bölge ve İşletme Müdürlükleri bazında belirlenmiştir. Komisyon tarafından Yenilenebilir Enerjide Orman Biyokütlesinin Durumu’nu ortaya koyan bir Rapor hazırlanmıştır. OGM DE BİYOENERJİ ÇALIŞMALARI Sayfa 20

23. Orman Genel Müdürlüğü BİYOENERJİYE KONU ORMAN BİYOKÜTLESİ POTANSİYELİ Sayfa 21

24. Orman Genel Müdürlüğü ORMAN BİYOKÜTLESİ ÜRETİM POTANSİYELİ 100.000 STERDEN FAZLA OLAN İŞLETME MÜDÜRLÜKLERİ Sayfa 22

25. Orman Genel Müdürlüğü • İzmir- Bergama-Kozak Orman İşletme Şefliğinde,Fıstık çamı kozalakları idare binası ve lojmanların ısıtılmasında kullanılmaktadır. • Çanakkale-Gelibolu’ da; kök ve dallar kalorifer kazanlarında yakıt olarak kullanılmaktadır. • Bolu-Gölyaka-Aydınpınar Orman İşletme Şefliği idare binası ve 4 adet lojmanı üretim artıklarıyla ısınmaktadır. • Bolu- Aladağ Orman İşletme Şefliği, Değirmenözü mevkiinde bulunan misafirhane sıklık bakımı ve üretimden elde edilen orman artıkları ile ısıtılmaktadır. ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜKLERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR Sayfa 23

26. Orman Genel Müdürlüğü OGM, ODTÜ Çevre Mühendisliğinin Yönetici kurum olduğu, TÜBİTAK Marmara Araştırma Enstitüsü, ODTÜ ve GAMA Enerji’nin yürütücü olarak görev aldığı “ BİYOKÜTLE VE BİYOKÜTLE/KÖMÜR KARIŞIMLARINI DOLAŞIMLI AKIŞKAN YATAKTA YAKMA TEKNOLOJİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ “ TÜBİTAK KAMAG PROJESİ • Konulu bir KAMAG projesine EİEİ Genel Müdürlüğü ile birlikte müşteri kurum olarak ortak olmuştur. • Projenin amacı • Biyokütle ve linyit kömürlerimizden kısa ve orta vadede yararlanmak üzere • “Dolaşımlı Akışkan Yatakta Yakma” teknolojisini geliştirmek, • Isı ve elektrik enerjisini birlikte üreterek kojenerasyon sistemlerinin yaygınlaşmasına yardımcı olmak, • Bu konuda bir enerji üretim-bilgi paketi (know-how) • oluşturmaktır. Bunun sonucu olarak ülkemizin temiz enerji gereksinimine bir çözüm bulmak amaçlanmaktadır. Proje sonucunda DAY teknolojisinin gelişmesi ile tarım artıkları ve enerji bitkilerinden daha iyi yararlanılacaktır. Sayfa 24

27. Orman Genel Müdürlüğü • Süreç hızla devam ettirilecek ve mümkün ve rantabl olan her yerde; üretim artıklarını, kozalak, kök gibi diğer orman ürünlerini kullanan sistemlere geçilecektir. Buna uygun kazan üreten şirketlerle görüşmeler yapılmış ve kalorifer kazanları imal ettirilmiştir. • Orman İşletmelerinde; kömür, doğal gaz gibi ithal ve kirletici ürünler yerine çevreyi kirletmeyen, yenilenebilir enerji kaynakları kullanılacaktır. • Ahşap çevre açısından en dost malzemedir ve yenilenebilme imkanı vardır. Bu konuda Orman Genel Müdürlüğü kurumsal olarak öncü ve örnek olmayı hedeflemektedir. • Sistem piyasa şartlarında işler hale geldiğinde; • Ülkemizin kaynakları daha iyi değerlendirilecek, • Enerjide dışa bağımlılığın azaltılmasına katkı sağlanacak, • Çevremiz korunacak, Kyoto Protokolünün uygulanmasında yardımcı olunacak, • Özellikle kırsal kesimin yaşam kalitesinin iyileştirilmesine destek olunacaktır. ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NÜN HEDEFLERİ Sayfa 25

28. Orman Genel Müdürlüğü • Türkiye’de ticari olarak odunsu biyokütleden enerji üretimi konusunda henüz bir pazar kurulmamıştır. Özel sektör bu konuya çok ihtiyatlı yaklaşmaktadır. Yakıt temininin sürekliliği ve fiyatları konusunda yeni çıkacak yasal düzenlemelerin yaptırımları konusunda çekinceleri vardır. • odunsu biyokütle kullanımı konusunda öncelikle yasal düzenlemeler yapılmalı, odunsu ürünlerden üretilen yakıtlar için uluslararası alanda da geçerliliği olan standartlar oluşturulmalıdır. Yasal düzenlemelerde biyokütlenin tanımı açık ve net bir şekilde yapılmalıdır. • Ormanlardaki biyo kütle sadece katı yakıt olarak değil de çok yönlü bir enerji kaynağı olarak düşünülmelidir. • Türkiye’de Trakya ve Marmara Bölgesindeki Ormanlar odunsu biyokütle üretimi ve odundan enerji üretimi için çok elverişli görünmektedir. • AB ülkeleri Kanada, Güney Afrika gibi ülkelerden pelet ithal etmeyi planlamaktadırlar. AB ülkelerinin bu pelet talebinin bir kısmını Türkiye karşılayabilir. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Sayfa 26

29. Orman Genel Müdürlüğü Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederim Dr. Işık Taşkıran Orman Genel Müdürlüğü İnşaat ve İkmal Dairesi Başkanlığı www.ogm.gov.tr /biyoenerji çalışma grubu