Over kinderen in armoede én lokale strijdbijlen

1. Over kinderen in armoedeén lokale strijdbijlen Lunchgesprek n.a.v. Gentse ‘Week tegen Armoede’ - 13/10/2011 Dr. Isabelle Pannecoucke – UGent isabelle.pannecoucke@ugent.be

3. Eerste tool: de woorden • Armoede «… eennetwerk van sociale uitsluitingen… op verschillendedomeinen van hetmaatschappelijk en individueelleven … » Sociale contacten, vrienden, familie, gezin … Tewerkstelling, Onderwijs, Huisvesting… De ene vorm van uitsluiting kan een andere vorm in de hand werken of versterken – staan niet los van elkaar

4. Eerste tool: de woorden • Armoede • Onderaan op de ladder met ontbrekende sporten • Kloof zelf niet meer te overbruggen • Armoede met een binnen- en buitenkant • ‘gij hebt niks, gij kunt niks, gij zijt niks’

5. Eerste tool: de woorden • Kinderen in armoede • Meer dan enkel een bijproduct van armoede bij volwassenen • ‘Ambivalent’ • Welvaart en welzijn afhankelijk van gezinscontext • Volwaardige burgers • Dubbele focus • Gezinnen in armoede • Kinderen in armoede: eigen perspectief

6. Tweede tool: ‘de’ cijfers

8. Tweede tool: ‘de’ cijfers

9. Tweede tool: ‘de’ cijfers • Kansarme gezinnen (Kind & Gezin) • Indicatoren: inkomensniveau, opleiding, tewerkstelling, aard tewerkstelling, huisvesting, gezondheid gezinsleden, ontwikkeling kinderen • Uiterst zwakke socio-economische gezinnen • Arbeidsloos • Lage opleiding: bijna 80% • Slechte huisvesting: bijna 50% • Zwaktes in ontwikkeling: 33% • Algehele zwakke sociaal-economische situatie: 50% (inkomen, opleiding, arbeidssituatie)

10. Tweede tool: ‘de’ cijfers

11. Tweede tool: ‘de’ cijfers

12. Tweede tool: ‘de’ cijfers

13. Tweede tool: ‘de’ cijfers • Eenoudergezinnen en grote gezinnen • 22,1% van 1-oudergezinnen onder EU-armoededrempel • Gewaarborgde gezinsbijslag: hoger gemiddeld kinderaantal per gezin • Hebben van kinderen vergroot risico • Beschikbare maatregelen volstaan niet • Impact arbeidsparticipatie op armoederisico • Nog groter voor gezinnen met kinderen (3 keer) • ‘De kleur van de armoede’ • Groepen van Turkse en Marokkaanse herkomst • 5 keer groter armoederisico • Materiële deprivatie • Ook cijfers zeggen niet alles…

14. Tweede tool: ‘de’ cijfers • Focus huisvesting/leefomgeving • 25% van arme gezinnen met kleine kinderen leven in een woning met lekkend dak, vochtigheid of rotte vloeren of ramen • Te weinig ruimte, te donker, teveel lawaai, te koud…. • Kinderen (vooral van 1-oudergezinnen) in hoogbouwappartementen , ideaal om op te groeien? • Kindvriendelijke biotoop in de sociale huisvesting? • Wanneer je huis op wielen staat, wanneer je huis het park is • Meest kindonvriendelijke buurt in de 19de eeuwse wijken van Antwerpen, Brussel, Gent • Kleine flatgebouwen (1 slaapkamer); oude arbeiderswoningen met gebrek aan comfort

15. Derde tool: ‘de gevolgen’ • Armoede tast alle aspecten van het welzijn van kinderen aan • Gezondheid • Cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling • Schoolse resultaten • Aspiraties • Zelfbeeld • Relaties met anderen • Risicogedrag • Perspectief op werk • …

16. Derde tool: ‘de gevolgen’ • Gezondheid • Gezondheidsverschillen al voor en bij de geboorte • Moeder meer gezondheidsproblemen • Verhoogd risico perinatale mortaliteit • Verhoogd risico vroeggeboorte en laag geboortegewicht, groeiachterstand • Wiegendood • Risico 5 keer groter in huishouden zonder beroepsinkomen dan gezinnen met 2 ink. • Ongezond hoge niveaus van negatieve stresshormonen • Ontwikkeling centraal zenuwstelsel en hersenen • Mentaal welzijn • Verschillen naar tandverzorging, gezicht- en gehoorstoornissen • Hogere prevalentie van indicatoren van ongezonde levensstijl • Effect op lange termijn: verhoogde kans op bepaalde fysische en mentale gezondheidsproblemen

17. Derde tool: ‘de gevolgen’ • Cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling • Zwakkere ontwikkeling indien opgroeien in kansarm gezin • Al op 1 jaar een maand achterstand • 22% heeft gedragsproblemen (heeft zorgen, is bang, wordt gepest, is overactief, heeft moeite om zich te concentreren) • Cumulatie van risicofactoren in armoede • Hoge frequentie van en hoge intensiteit van stressvolle ervaringen • Onvoorspelbaarheid financiële en familiale instabiliteit • Gebrek aan sociale ondersteuning • Blootstelling aan schadelijke substanties (lood, CO, schimmels) • Slechte huisvesting • Gebrek aan cognitieve stimuli • Gebrek aan kwaliteitsvolle voeding • Langdurige – diepgaande armoede-ervaringen

18. Derde tool: ‘de gevolgen’ • Schoolse resultaten • Latere intrede onderwijs • Schoolse achterstand • 21% van kinderen in gezin met inkomen < armoedegrens • Hoger risico op doorverwijzing • Oververtegenwoordiging in bijzonder onderwijs • In middelbaar: weinig kwalificerende richtingen • Absenteïsme, niet altijd gewild Vroegtijdig schoolverlaten • Ongekwalificeerde uitstroom ongelijk • Geringe doorstroom naar hoger onderwijs • psychologisch welbevinden (onwel op vlak van leersituatie, persoonlijk vlak, relationeel) • Ongelijke kansen en ongelijke behandeling

19. Handleiding bij de tools Ecologisch perspectief: ontwikkeling in een persoon-in-omgeving Familievriendelijk beleid Uitkeringen Arbeidsparticipatie Sociale dienstverlening Gelijke toegang • Kwaliteitsvolle huisvesting • Kwaliteitsvolle leefomgeving

20. Handleiding bij de tools • Een rijkdom aan strijdmogelijkheden • Lokale troeven • Via OCMW en andere diensten • Verenigingen waar armen het woord nemen, samenlevingsopbouw, buurtwerkingen, vakbonden, CAW’s, … • Wat leeft er in de lokale omgeving?

21. OVERHEID MIDDENVELD OUDERS SCHOLEN Handleiding bij de tools • Een rijkdom aan strijdmogelijkheden • Geïntegreerde strategie • Bijeenbrengen van lokale stakeholders (diversiteit!!! Participatie) • Verankeren strijd tegen armoede bij kinderen • Veranderen positie van het kind in beleid • Kennisverzameling

22. Handleiding bij de tools Diversiteit van kinderen Specifieke én universele maatregelen Lokale strijdbijlen kunnen niet alles oplossen  Totaalbeleid • Niet losgekoppeld van algemene armoede • Maatschappelijk verschijnsel

23. Handleiding bij de tools • Kinderopvang • Vorming medewerkers kinderopvangdiensten • Cf. Brussels Hoofdstedelijk Gewest: gezamelijke inspanning lokaal beleid en middenveld • Verspreiding gesubsidieerde voorzieningen? • Aangepast inschrijvingsbeleid • Opvoedingsondersteuning • Afzonderlijke voorzieningen? • Spelotheek • Ontmoetingsplaatsen • Bv. Baboes in Brussel • Toolbox van het Kruispunt Migratie-Integratie • www.kruispuntmi.be/toolbox

24. Handleiding bij de tools • Onderwijs • Participatie kinderonderwijs • Super Sim, Wannes gaat naar school • Reflectie eigen kennis en aanpak GOK (doe de GOK-test, Turnhout) • Ouderbetrokkenheid • Opvoedingsondersteunende ouderavonden • Kijkwijzer ‘ouderbetrokkenheid) • Taal • Zomerschool • Huiswerkbegeleiding • Bv. Katrol • Lokale praktijken etnisch-cultureel diversiteitsbeleid (VVSG)

25. Handleiding bij de tools • Activiteiten buiten de school • ‘gelijke leerkansen op school zijn maar half werk zonder gelijke ontwikkelingskansen buiten de school’ • Decreet betreffende het flankerende onderwijsbeleid • 20 tot 25% van de prijs aan culturele activiteiten of daguitstappen • Kansenpassensysteem • Vrijetijdspas (Aalst, Eeklo, Geel, …); cultuurclub (Hechtel-Eksel); OK-pas voor onderwijs- en vrijetijdsactiviteiten en sociaal restaurant (Oudenaarde) • Gezondheid, welzijn • Versterken professionals, samenwerking tussen organisaties • Vertaalgids: vaccinaties en TBC • Dienst Preventief Gezondheidsbeleid, Stad Antwerpen • Instrument: actieve voedingsdriehoek voor Turkse en Marokkaanse gemeenschap

26. Handleiding bij de tools • Buurtontwikkeling • Sociaal • Sociale cohesie bevorderen met lokale subsidiereglementen: hoe doe je het doelgericht? • Methodiek: Deventer Wijkaanpak • Belang Brede School • Fysisch • Huisvesting • Transithuis Oostende • Buurt • Kindvriendelijke ruimte Antwerpen: Geelhandplaats • Speelstraten • Inspraak Bij speelterreintje in Mechelen (integratiedienst)