Subwencja oświatowa a wydatki na utrzymanie oświaty

1. Subwencja oświatowa a wydatki na utrzymanie oświaty Mariusz Tobor Wybrane wyniki badań SAS za lata 2005-2008

2. Uwarunkowania podziału subwencji oświatowej

3. Geneza subwencji oświatowej Część oświatowa subwencji ogólnej dla JST • Utworzona w 1996 r. w momencie radykalnej decentralizacji zarządzania oświatą • Niezbędna z powodu słabej bazy podatkowej samorządów • 2000 r. – nowy algorytm podziału • Po 2000 r – ewolucja algorytmu

4. Rola subwencji wg ustawy Ustawa o dochodach JST • nie określa jasno roli subwencji • mówi, że podział subwencji powinien uwzględniać zakres zadań realizowanych przez JST • wyłącza z podziału prowadzenie przedszkoli ogólnodostępnych i dowożenie uczniów • nakazuje ministrowi edukacji wydanie rozporządzenia określającego sposób podziału, • w podziale mają być uwzględnione typy i rodzaje prowadzonych szkół i placówek, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczby uczniów

5. Wiele informacji o subwencji i innych aspektach finansowania oświaty Mikołaj Herbst Jan Herczyński Anthony Levitas Finansowanie oświaty w Polsce – diagnoza, dylematy, możliwości (monografia przygotowana na zamówienie MEN)

6. Potencjalne funkcje subwencji oświatowej

7. Funkcje subwencji wg Herbsta, Herczyńskiego i Levitasa Trzy sprzeczne ze sobą role • Refundacyjna – pokrywanie kosztów utrzymania oświaty • Redystrybucyjna (wyrównawcza) –wspomaganie samorządów, które nie mają możliwości zapewnienia finansowania oświaty na poziomie odpowiadającym potrzebom; • Strategiczna – wspomaganie i nagradzanie działań szczególnie pożądanych przez państwo

8. Czy można jednocześnie zrealizować wszystkie funkcje? (1) • Funkcja redystrybucyjna zakłada, że dla uzyskania zbliżonych efektów, szkoły w środowiskach ubogich i o niskim poziomie wykształcenia muszą zapewnić uczniom zwiększone (droższe!) wsparcie [„głębokie” rozumienie redystrybucji] • Skala wsparcia • nie wynika z obiektywnych różnic w kosztach prowadzenia szkół • wynika z priorytetów formułowanych przez państwo • Próba realizacji – wagi zależne od dochodów gminy (2001-2004) [„płytka” realizacja]

9. Czy można jednocześnie zrealizować wszystkie funkcje? (2) • Funkcja strategiczna może się wiązać z kierowaniem większych kwot do samorządów, które mają mniejsze jednostkowe koszty kształcenia • Skala wsparcia • nie wynika z obiektywnych różnic w kosztach prowadzenia szkół • wynika z priorytetów formułowanych przez państwo • Próby realizacji • wagi związane z racjonalizacją sieci (dla szkół wiejskich z dużymi oddziałami, 2001-2003) • addytywna waga zależna od stopni awansu nauczycieli(„karząca” JST, które miały wielu nauczycieli mianowanych i dyplomowanych, 2001-2004)

10. Czy można jednocześnie zrealizować wszystkie funkcje? (3) • Funkcja refundacyjna polega na zwrocie rzeczywistych kosztów utrzymania oświaty • Skala wsparcia • powinna wynikać z obiektywnych różnic w kosztach prowadzenia szkół • te różnice wynikają z przepisów określających organizację szkół różnych typów i rodzajów oraz gęstości sieci szkół • Próby realizacji • multiplikatywna waga zależna od stopni awansu nauczycieli – współczynnik Di (od 2005 r.) • wagi dla uczniów niepełnosprawnych

11. Godzenie sprzeczności • Nie musi być sprzeczności pomiędzy realizacją strategii • a refundacją kosztów • a wyrównywaniem szans • Subwencja może być podzielona na dwie części rozdzielane odrębnymi algorytmami

12. Funkcje subwencji wg MT • Refundacyjno-strategiczna – główne zadanie subwencji w warunkach niskich dochodów własnych • NIE – prosty zwrot wydatków • TAK – zwrot [części?] obiektywnie koniecznych wydatków • Strategiczno-wyrównawcza • NIE – wspomaganie samorządów z małymi dochodami własnymi • TAK – uwzględnienie zwiększonych kosztów uzyskania dobrych efektów edukacyjnych i wychowawczych w środowiskach ubogich i o niskim poziomie wykształcenia

13. Funkcja refundacyjno-strategiczna • Algorytm oparty na modelach organizacyjnych szkół i placówek różnych typów i rodzajów • Modele powinny odpowiadać strategii państwa • Problem terenów niezurbanizowanych • Problem poziomu finansowania

14. Funkcja strategiczno-wyrównawcza • Wydzielona lub [lepiej] dodatkowa część subwencji • Odrębny algorytm uwzględniający np. miary wykluczenia społecznego • Konstrukcja algorytmu powiązana ze strategią państwa w zakresie wyrównywania szans i likwidacji obszarów wykluczenia

15. Działanie algorytmu podziału subwencji oświatowej

16. Wskaźnik nadwyżki wydatków nad subwencją • wydatki oświatowe to wydatki wykonane z działów 801 oraz 854 z wyłączeniem paragrafów wydatków majątkowych oraz rozdziałów 80103, 80104 i 80113 • subwencja oświatowa – przyznana danej JST część oświatowej subwencji ogólnej.

17. Interpretacja wskaźnika nadwyżki wydatków nad subwencją • Jeśli wskaźnik wynosi 0, to wydatki na zadania finansowane przez subwencję oświatową są równe tej subwencji. • Jeśli wskaźnik wynosi 15%, to wydatki są o 15% wyższe od subwencji. • Gdy wskaźnik wynosi minus 5%, to wydatki są o 5% niższe od subwencji.

18. Nadwyżka wydatków nad subwencją w grupach JST (2008 r.)

19. Czynniki kształtujące wartości wskaźników • Kwota do podziału • Konstrukcja algorytmu • Koszty prowadzenia szkół różnych typów i rodzajów • Możliwości finansowe JST

20. Wagi w algorytmie a rzeczywiste koszty

21. Obecne funkcje subwencji • Konstrukcja algorytmu  refundacyjna w znacznym stopniu na życzenie samorządów • Działanie redystrybucyjne beneficjenci: powiaty i miasteczka • Brak konsekwencji i przypadkowość • Co dalej?

22. Zmiany wskaźników nadwyżki nad subwencją

23. NWS w kolejnych latach – wszystkie JST

24. Wydatki a subwencja w kolejnych latach

25. Zmiany median wskaźników NWS w grupach JST

26. Liczby JST, w których NWS była nie większa niż 0, w kolejnych latach

27. Zmiany median zasadniczych wskaźników organizacji

28. ZWO agregowane na poziomie poszczególnych JST (2008/09)

29. ZWO miasta pow. 5 tys. mieszkańców

30. Demografia a zmiany organizacji i kosztów utrzymania szkół • Do niedawna Spadek liczb uczniów + bezwładność organizacyjna szkół = wzrost kosztów jednostkowych • Zamieszanie z sześciolatkami  trudności w planowaniu • W 2012/13 do szkół wejdzie prawie podwójny rocznik • Do 2015/16 spadek liczby gimnazjalistów • Do 2018/19 spadek liczby uczniów szkół ponadgimnazjalnych