Lic. Joke De Wilde Lic. Wouter Vanderplasschen Prof . Dr. Eric Broekaert

1. Een exploratief onderzoek naar zorgbehoeften van druggebruikers en hun tevredenheid over het bestaande hulpverleningsaanbod Lic. Joke De Wilde Lic. Wouter Vanderplasschen Prof. Dr. Eric Broekaert

2. Overzicht • Inleiding + situering onderzoek • Onderzoeksopzet: • Methodologie: selectiecriteria proefgroep, vragenlijst + focusgroepen • Procedure • Data-analyse • Onderzoeksresultaten: tevredenheidonderzoek + behoefteonderzoek • Conclusie

3. Inleiding • Wat? Kleinschalig onderzoek naar zorgbehoeften van aantal druggebruikers en tevredenheid over bestaande hulpverleningsaanbod • Wanneer? Oktober 2001 – December 2001 • Wie? Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) in samenwerking met de Vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent en de onderzoeksgroep van Prof. B. De Ruyver

4. Situering • Onderzoek tussen behoefte- en tevredenheidonderzoek behoefteonderzoek: wat cliënt echt wil aan zorg = essentiële component planning binnen GGZ tevredenheidonderzoek: wat cliënt vindt van verkregen zorg = indicatie voor de kwaliteit van zorg • Kwalitatieve en kwantitatieve analyse geen evidente opdracht, niet iedereen in staat om hulpvraag of zorgbehoefte te verwoorden

5. Situering Binnen de reorganisatie van de geestelijke gezondheidszorg: • Nadruk op kwaliteit van zorg: coördinatie, continuïteit, effectiviteit en efficiëntie • Cliënt centraal • Overgang van aanbodgestuurde zorg naar meer vraaggerichte zorg op maat van de cliënt Ook binnen de toekomstige organisatie van de verslavings- zorg: meer geïndividualiseerde zorg + netwerkvorming

6. Onderzoeksopzet • Kwalitatief en verkennend onderzoek bij een beperkt aantal druggebruikers aan de hand van focusgroepen • Focusgroepen = vrij regelmatig gebruikt voor het verkennen van de visies en motieven van verschillende doelgroepen, laten diepgaande discussies toe • Focusgroepen enerzijds met druggebruikers die momenteel niet in contact komen met de categoriale drughulpverlening, anderzijds met druggebruikers die een beroep doen op de laagdrempelige, ambulante drughulpverlening • Om motivatie te verhogen werd aankoopbon gegeven van 12.40€

7. Onderzoeksopzet • Eerste groep van druggebruikers via contactpersonen van belangengroepen: • Antwerpen: Belangengroep Antwerpse Druggebruikers (BAD) • Brussel: De Bond voor een Emancipatorisch Drugbeleid (DEBED) • Gent: Druggebruikers Overleg Gent (DOG) • Tweede groep (rekening gehouden met de MSOC-evaluatiestudie) aantal andere centra met verschillende werksoorten: • Brugge: Dagcentrum De Sleutel • Antwerpen: Free Clinic • Antwerpen: CGGZ Altox

8. Onderzoeksopzet • Thema’s van de focusgroepen: eerste contact met de hulpverlening, hulpvraag, tevredenheid over het hulpverleningsaanbod en huidige zorgbehoeften • Alle deelnemers ook vragenlijst ingevuld • Item’s van de vragenlijst: socio-demografische gegevens (leeftijd, geslacht), productgebruik, eerste en laatste hulpvraag, ervaringen met en tevredenheid over het huidige hulpverleningsaanbod • Data-analyse: uitspraken van de respondenten gecodeerd, gebruik makend van software-pakket WinMAX ‘98

9. Onderzoeksresultaten (Tevredenheid) • Eerste contact (negatieve ervaringen): gebrek aan informatie, andere verwachtingen over de hulpverlening, gebrek aan respect, confrontatie met regels en structuur, … • Meest positief: onvoorwaardelijke hulp, bijgebruik getolereerd • Voorzieningen algemeen: competitie tussen voorzieningen, geen respect voor situatie, behandelingen te veel drug-geörienteerd, geen aandacht voor druggerelateerde problemen, gebrek aan spoed en crisisopvang, wachtlijsten, …

10. Onderzoeksresultaten (Tevredenheid) • Personeel: belang goede hulpverleningrelatie, persoonlijke begeleider, coördinatie en communicatie, professionaliteit • Residentiële behandeling: laatste oplossing, hoogdrempelig, inperking individuele vrijheid, confrontatie regels en structuur, te veel afgeschermd van de maatschappij, beperkte nazorg • Substitutiebehandeling: geen eenduidige visie, verleggen van probleem, te weinig informatie lange termijneffecten, te weinig inspraak dosering, onderhoudsdosis, niet afbouwen

11. Onderzoeksresultaten (Behoeften) • Hulpvraag: afkicken, externe motivatie, stabilisatie • Behoeften: meer respect, privacy en inspraak, meer vertrouwen, persoonlijke begeleider (individualisering van de zorg), duidelijke regels, toegankelijkheid zorg, nazorg, inschakeling (ex-)gebruikers in het hulpverleningsproces • Meer aandacht voor: huisvesting, tewerkstelling, zinvolle dagbesteding, familie • Grote nood aan informatie over de risico’s van druggebruik (meer productcontrole), aan preventie (media!) en aan meer informatie over bestaande hulpverleningsaanbod

12. Conclusie • Belangrijk om druggebruikers te betrekken bij de evaluatie van het hulpverleningsaanbod en bij de uitbouw van het zorgaanbod • Respect voor het individu, geïndividualiseerde zorg, aandacht voor basisbehoeften en drug-gerelateerde problemen, rol voor (ex-)gebruikers, informatie, nazorg • Problemen uit onderzoek = problemen in andere landen • Aanzet tot grootschalig behoefte- en tevredenheidonderzoek bij een grote en representatieve groep druggebruikers adhv verschillende onderzoeksmethoden