270 likes | 899 Views
Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD- MALATYA. Odling-Sme ve ark 2003. İnsanın gelişimi biyoloji ve deneyimin karşılıklı etkileşimi tarafından şekillenir. DOĞUM. Doğum öncesi Doğum sonrası..ergen..yetişkin. N örogenezis ve göç. Gliogene z is.
E N D
Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD- MALATYA
Odling-Sme ve ark 2003 İnsanın gelişimi biyoloji ve deneyimin karşılıklı etkileşimi tarafından şekillenir
DOĞUM Doğum öncesi Doğum sonrası..ergen..yetişkin Nörogenezis ve göç Gliogenezis Sinaptogenezis & LTP Myelinasyon Seçici apopitoz TEMEL YAPILANMA AĞLANMA Slotkin
Cortical Plate Radial glial cell Glial proliferation Q Intermediate Zone Dying neuron P Ventricular zone G19 P1 P14 G12 Differentiation + Apoptosis Proliferation Migration Developmental time Hücre çoğalması Hücre göçü Hücre farklılaşması Sinaps oluşumu Miyelinasyon Hücre ölümü Sinapsların yeniden düzenlenmesi
Embriyonik gelişimin erken döneminde nöral tübün hücreleri iki tabakaya ayrışmaya başlar Ventriküler zonda mitozla çoğalan öncü hücreler marjinal zona doğru göçederler
Aksonun büyüyen ucu olan büyüme konisi kimyasal sinyallerin rehberliğini kullanarak beyinde doğru yere ulaşır
Kortikal tabakalaşma • 1. tabakadaki Cajal-Retzius hücreleri Reelin salgılarlar • Mitoz sonrası hücreler radial glial sistem boyunca reelin yolağı boyunca göçederek kortikal tabakayı ve alt tabakayı oluştururlar
Reelin proteininin (RELN) azlığına yol açan mutasyonlar • DISC-1 mutasyonları • Neuregulin-1 • Disbindin genleri
Nöron ve sinaps yapılanmasını, nöron göçünü etkileyen gelişimsel defektler, beynin daha sonra karşılaştığı stres etkenlerine “normal” beyinden farklı tepki geliştirmesine neden olurlar Germinal zon Germinal zon Şizofreni Normal
Öncü hücrenin bazı özel genlerin ekspresse olması ile nörona dönüşmesine farklılaşma denir Farklılaşma hücrenin taşıdığı genin özelliği aracılığı ile gerçekleşirse hücre-özerk farklılaşma adını alır
Büyüme konisinden salgılanan Agrin postsinaptik reseptörlerin bir araya gelmesini sağlar Doğumdan önce başlar, 18. aya kadar ve diğer kritik peryodlarda yoğunlaşır
Birlikte ateşlenen nöronlar, birlikte ağ oluştururlar Kritik dönem İlk 3 yıldaki yaşantılar Bu dönemin etkileri yaşamın daha sonraki yıllarında da kalıcı olur.
Nöral gelişimin son aşamasıdır • Döllenmeden sonra 24. haftada başlar, yaşamın ilk bir yılında büyük ölçüde tamamlanır. Ancak yetişkinlik dönemine kadar devam eder
Gelişim sırasında nöronların %50-70’i ölür Neokortekste belirgin bir sinaps kaybı olur. PFK ve hipokampusun ¾ hacmi azalır Spesifik nörotrofik faktörlerden sinyal alan hücreler bu ölümden kurtulabilir NF’ler hücrenin yaşaması için gerekli transkripsiyonal olayları tetiklerler
Az budanma (otizm) Normal Aşırı budanma(şizofreni) Doğum Çocukluk Ergenlik Yetişkinlik
Şizofrenide PFK’te nöron yoğunluğu artar, sinaps yoğunluğu azalır (Glantz et al 2000;Selemon et al 1999) Harrison (1999) • Piramidal nöronlarda küçülme ve yoğun paketlenme • Kortekste incelme, özellikle II. Ve III. tabakalarda nöron sayısında azalma • Dentritik dallanma azlığı • Kortikokortikal aberran sinaptik bağlantılar
Lewis & Lieberman, Neuron 28:325-334, 2000 Mediodorsal talamik nukleus nöron sayısında azalma PFKe projekte olan MD talamus akson son-uçlarındaki parvalbumin-positif varikositlerin yoğunluğunda azalma 3. tabakadaki piramidal nöronların dentritlerinde azalma
PFK’te GABA nöronlarında ve glutamik asit dekarboksilaz (GAD67) ekspresse eden mRNA’da azalma Piramidal nöronlarda GABA transporter (GAT-1) yoğunluğunda azalma 6. tabakanın kortikotalamik geribildirim projeksiyonlarını sağlayan dopamin nöronlarının innervasyonunda azalma Hipokampal hücrelerin dezorganizasyonu
Kötü beslenme • Beslenme- Yaşamın ilk iki yılındaki malnütrisyon bilişsel performansın düşük gelişmesine neden olur. • Iyot yetersizliği (13 IQ puanı) • Fe eksikliği anemisi (9 IQ points) Beyin hasarı Uyku hali Geri çekilme Çevreyi araştırma Azlığı ENTELLEKTÜEL GELİŞİMDE GECİKME Motor gelişimde gecikme Kötü beslenme Hastalıklar Beklenti azlığı Fiziksel gelişimde gecikme Fakirlik Eğitimsel ve tıbbi yetersizlikler
Uyaran zenginliği • Uyaran zenginliği – Uyarandan zengin ortamda ratların 6o gün sonra beyin ağırlıklarının %7-10 arttığı, sinaptik bağlantıların %20 arttığı gözlenmiştir. Uyarandan zengin ortam
Koruyucu etkileri güçlendirmek Risk etkenlerini azaltmak • Bireyleri güçlendirmek • Toplumları güçlendirmek • Yapısal sorunları azaltmak