Sistem organa za disanje

1. Sistem organa za disanje

2. Sistem organa za disanje obavlja razmenu gasova između organizma i spoljašnje sredine. • Procesom difuzije se preko respiratornih površina usvaja kiseonik a otpušta ugljen-dioksid u spoljašnju sredinu. • Sve organizme možemo podeliti u dve grupe, zavisno od njihovog odnosa prema kiseoniku: aerobne (organizme kojima je za život i razvoj neophodan kiseonik) i anaerobne (kojima kiseonik nije potreban). • U zavisnosti od toga na kom se nivou disanje odvija ono se može podeliti na: unutrašnje (obuhvata razmenu gasova na nivou ćelija i tkiva)i spoljašnje (razmena gasova kroz respiratorne površine koje su u dodiru sa spoljašnjom sredinom). • Životinje koriste kiseonik iz vazduha, ali i iz vode i u tu svrhu koriste tanke respiratorne površine kao što su : koža, škrge, traheje i pluća.

3. Jednoćelijski organizmi, kao što je ameba, razmenjuju gasove kroz ćelijsku membranu. Preko kože gasove razmenjuju pijavice, neki crvi ali i neki kičmenjaci, kao što su jegulje i žabe. Insekti razmenjuju gasove preko razgranatih cevčica traheja kojima vazduh iz spoljašnje sredine brzo dolazi direktno do tkiva. To je omogućeno građom traheja koje mogu prći skoro svakoj ćeliji i doturiti joj kiseonik. Kod vodenih kičmenjaka kao respiratorni organi funkcionišu škrge. Kod kopnenih kičmenjaka škrge se javljaju samo u toku embrionalnog razvića, a kasnije se redukuju. Kod riba je sa svake strane ždrela razvijena škržna duplja u kojoj leže škrge. Svaka škrga se sastoji od lučne osnove koja nosi dva niza finih škržnih listića. Duž osnove prolaze: skeletni luk, dovodni i odvodni krvni sud. KOŽA, TRAHEJE, ŠKRGE

4. O2 CO2

5. Organi respiratornog sistema • Vazduh ulazi u • nosnu šupljinu putem spoljašnjih nozdrava, • kreće se kroz ždrelo, grkljan i traheju, • do desne i leve plućne bronhije i na taj način stiže do • desnog i levog plućnog krila. • Dijafragma i međurebarni mišići ne pripadaju RS ali imaju bitnu funkciju u procesu disanja.

6. BRONHIJALNO STABLO – SPROVODNI PUTEVI • Pluća poseduju razgranatu mrežu disajnih (vazdušnih) puteva koja se naziva bronhijalno stablo. • U sprovodne puteve spadaju sve strukture • od nosnih šupljina • preko traheje kojima vazduh stiže do pluća • preko desne i leve primarne bronhije, • koje se dalje granaju na sekundarne i tercijerne bronhije. • U svim strukturama sprovodnog sistema karakteristično je prisustvo hrskavičavih prstenova koji imaju ulogu da održavaju vazdušne puteve otvorenim. • Tercijarne bronhije se dalje granaju do bronhiola i terminalnih bronhiola koje ne poseduju hrvskavicu, već poseduju više glatkh mišićnih ćelija, koje vrše regulaciju protoka vazduha. Iz terminalnih bronhiola vazduh stiže do respiratorne zone. • Respiratorna zona- započinje respiratornom bronhiolom, pa se grana na alveolarne duktuse koji su okruženi alveolama. Alveole poseduju tanak zid na čijem nivou se vrši razmena gasova

7. PLUĆA • Pluća su najvažniji deo ”pribora” za disanje. Nalaze se u grudnoj duplji i sastoje se od dva plućna krila. Pluća su šupljikav i elastičan organ sastavljen od bronhija, ogromnog broja plućnih mehurića od kojih je svaki okružen mrežom krvnih kapilara. Kroz endotel mehurića vrši se razmena gasova. • Plućna maramica je tanka opna koja obavija oba plućna krila. Sastoji se od dva lista, od kojih je jedan srastao sa plućima, a drugi sa zidom grudnog koša.

8. REGULACIJA DISANJA • Disanje predstavlja visoko integrisani proces koji uključuje kompleksne signalne mehanizme u mozgu, moždanom stablu, kičmenoj moždini, kranijalnim i spinalnim živcima, uz koordinisano funkcionisanje dijafragme, međurebarnih mišića, grkljana, ždrela, pluća i kardiovaskularnog sistema. Ovaj proces podrazumeva i učešće više različitih neurotransmitera, neuromodulatora, receptora, sekundarnih glasnika... • Tokom udisaja grče se spoljašnji međurebarni mišići koji povlače grudnu kost unapred, rebra bočno i na gore. Istovremeno se grči dijafragma i, kao klip, spušta ka trbušnoj duplji. Na taj način se grudni koš širi a sa sonom vuče oba lista plućne maramice i za njih vezana pluća. Pluća se šire i kad pritisak vazduha u njima postane manji od atmosferskog pritiska, vazduh ulazi u pluća. Tokom izdisaja dijafragma i međurebarni mišići se opuštaju, što dovodi do skupljanja grudnog koša, čime se pritisak vazduha u plućima povećava i kad premaši atmosferski pritisak vazduh izlazi u spoljašnju sredinu. Disajni putevi se kod čoveka ponavljaju 12 puta u minuti i to pod uticajem impulsa se stvaraju u centru za udisaj u mrežastoj strukturi produžene moždine.

10. S P I R O M E T R I J A • Procena ventilacione sposobnosti pluća, tj. sposobnost pluća da izmenjuju svoj alveolarni vazduh sa atmosferskim vrši se SPIROMETRIJOM. • *Volumen vazduha koji se pri običnom udisanju bez naprezanja unese u pluća, odnosno pri običnom izdisaju istisne iz pluća naziva se RESPIRATORNI VAZDUH. Njegova zapremina iznosi oko 0,5 litara. To je samo deo vazduha koji pluća mogu da prime. • *Ona količina vazduha koja se posle običnog udisaja može udahnuti maximalnim udisajem naziva se REZERVNI INSPIRATORNI VAZDUH i iznosi oko 1,9 L za žene, odnosno 3,3L za muškarce. • *Zapremina vazduha koja se posle običnog izdisaja može izbaciti iz pluća maximalnim izdisajem naziva se REZERVNI EXPIRATORNI VAZDUH i iznosi oko 0,7 L za žene, odnosno 1,2 L za muškarce. Na osnovu ovih volumena procenjuje se funkcionalna sposobnost pluća. • Zbirrespiratornog, rezervnoginspiratornogirezervnogexpiratornogvazduhapredstavlja VITALNI KAPACITET PLUĆA. To je zapreminavazduhakoja se poslenajdubljegudisajamožeizdahnutinajdubljimizdisajem. On iznosioko 3,1L zažene, odnosno 5,8 L zamuškarce. • Kodzdravihosoba on zavisiodvisinetela. Empirijski je utvrđenodaodnosvitalnogkapacitetaizraženog u cm3ivisinetelaizražene u cm iznosi 20 zažene, a 25 zamuškarce. • Pr. 170 cm x 25 = 4250 cm3

11. Razmena gasova u plućima i tkivima • Do pluća vazduh dolazi disajnim putevima, a čine ih: nosna duplja, ždrelo, grkljan i dušnik (koji se grana na dve grane, a svaka zatim na sve manje cevi i cevčice koje se slepo završavaju plućnim mehurićima. • Gasovi se kroz membranu izmenjuju pasivnim transportom – difuzijom. • Difuzija kiseonika odvija se na nivou počev od respiratornih bronhiola naniže. Ipak većina difuzije odvija se u alveolama, koje su praktično okružene krvnim kapilarima. Kada bismo raširili alveole dobili bismo površinu koja pokriva dva teniska terena. • Kiseonik koji difunduje iz vazduha plućnih mehurića u plućne kapilare vezuje se za hemoglobin u eritrocitima i nastaje oksihemoglobin. On otpušta kiseonik koji difunduje u tkiva i ulazi u mitohondrije ćelija, gde se korsti za procese sagorevanja materija i dobijanje energije za rad ćelija.

13. VASKULARIZACIJA RESPIRATORNE ZONE • Plućne arterije dovode dezoxigenisanu (krv bogata ugljendioksidom) krv od srca do pluća. • Plućne arterije se dalje granaju na gustu mrežu kapilara koji u potpunosti okružuju alveole. • O2 i CO2 se razmenjuju između alveolarnog vazduha i krvi na nivou plućnih kapilara. • Krv napušta kapilare putem plućnih vena koje nose oksigenisanu (krv bogata kiseonikom) krv nazad u srce.

14. RAZMENA I TRANSPORT GASOVA • MESTA RAZMENE GASOVA • SPOLJAŠNJA RESPIRACIJA – • CO2 difunduje iz plućnih kapilara u alveole • O2 difunduje iz alveola u plućne kapilare • UNUTRAŠNJA RESPIRACIJA • O2 difunduje iz sistemskih kapilara u ćelije • CO2 difunduje iz ćelija u sistemske kapilare

15. TRANSPORT GASOVA • O2i CO2 se transportujuputemkrvinanekolikorazličitihnačina: • rastvoreni u plazmi • vezaniza Hemoglobin • u oblikurazličitihjedinjenja. • TRANSPORT O2 • 1,5% O2 se prenosirastvoreno u plazmi • 98,5% O2 se prenosivezanoza Hemoglobin • TRANSPORT CO2 • 7% CO2 se transportuje u plazmi, • 93% difunduje u eritrociteodčega • 23% je vezanozaHb, a • 70% se konvertuje u bikarbonatnejone