Małgorzata Steckiewicz

1. Rozróżnienie między ekonomią pozytywną a ekonomią normatywnąna podstawie M. Blaug, Metodologia ekonomii Małgorzata Steckiewicz

2. Rys historyczny Rozróżnienie między ekonomią pozytywną ekonomią normatywną liczy 150 lat [Senior, Mill] i odpowiada rozróżnieniu między: • „jest” a „powinno się” • fakty a wartości • obiektywnymi zdaniami oznajmującymi o świecie a zalecającymi ocenami stanów tego świata • Wg [Senior, Mill] ekonomista nie może nikomu udzielać rad Lata 30-te XX w.: Nowa EKONOMIA DOBROBYTU jako część ekonomii pozytywnej, wolna od ocen wartościowych

3. Gilotyna Hume’a: pary równoważnych antonimów • Pozytywna • Jest • Fakty • Obiektywne • Opisowe • Nauka • Prawdziwe/fałszywe • Normatywne • Powinno • Wartości • Subiektywne • Zalecające • Sztuka • Dobre/złe

4. Gilotyna Hume’a „Nie da się wyprowadzić logicznie NALEŻY z JEST” [David Hume, Traktat o naturze ludzkiej] • Opinia typu JEST, może być prawdziwa albo fałszywa, jej autor stwierdza coś o stanie świata • Opinia typu NALEŻY wyraża ocenę stanu świata, akceptację lub brak akceptacji, pochwałę lub naganę

5. SĄDY METODOLOGICZNE a SĄDY WARTOŚCIUJĄCE [Nagel, 1961] • charakteryzujące sądy wartościujące (sądy metodologiczne) - dot. wybór przedmiotu badania, metody badawczej oraz kryteriów oceny • oceniające (normatywne) sądy wartościujące - wartościujące twierdzenia o stanach świata Nauka nie jest w stanie funkcjonować bez ocen metodologicznych.

6. Sądy bazowe i sądy niebazowe [Sen, 1970] • bazowe (czyste) – obowiązujące we wszystkich możliwych do wyobrażenia warunkach • niebazowe ( nieczyste) – w odwrotnej sytuacji Większość sądów wartościujących wypowiadanych w kwestiach społecznych to sądy nieczyste.

7. Czy nauki społeczne mogą unikać sądów wartościujących? • Wszystkie twierdzenia o zjawiskach społecznych są przesycone wartościami i brakuje im obiektywności • Możliwość wolnych od wartości nauk społecznych [Max Weber, Wertfreiheit] Możliwość dyskusji o wartościach: 1. analiza wew. spójności zbioru wartości 2. dedukowanie konsekwencji tych wartości 3. ustalanie rzeczowych konsekwencji sposobów realizacji sądów normatywnych

8. Krytycy zasady Wertfreiheit Robert Heilbroner [1973] • nauki społeczne i przyrodnicze różnią się • ekonomiści nie potrafią zmienić tego że są emocjonalnie zaangażowani w sprawy społeczeństwa, nie mogą pozostać bezstronni. Gunnar Myrdal: koncepcja przesyconych wartościami nauk społecznych • W ekonomii nie istnieją neutralne etycznie twierdzenia o faktach • Niemożliwe jest rozróżnienie ekonomii pozytywnej od normatywnej

9. Optimum Pareto • Doskonała konkurencja automatycznie prowadzi do maksymalizacji kolektywnego zadowolenia ekonomicznego w tym sensie, że żadna realokacja zasobów nie byłaby w stanie polepszyć sytuacji jednostki bez jednoczesnego pogorszenia sytuacji innej jednostki. Założenia optimum Pareto: • suwerenność konsumenta • brak paternalizmu • jednomyślność

10. Optimum Pareto jako gałąź ekonomii pozytywnej? [Archibald, Hennipman] • Stanowisko popierane przez Archibalda: • paretowska ekonomia dobrobytu bada efektywność alternatywnych sposobów zaspokajania danych potrzeb; • odwołuje się do informacji o wyborach, dokonywanych samodzielnie przez kierujące się własnym interesem jednostki • Sądy wartościujące wówczas gdy sformułowane zostaje zalecenie, gdy brak zaleceń możliwe obalenie w oparciu o fakty empiryczne.

11. Potencjalny zysk w sensie Pareta W przypadku istnienia PZSP istnieją dobra i usługi, które można rozdzielić, polepszając w ten sposób czyjąś sytuację, bez jednoczesnego pogorszenia sytuacji kogoś innego. Jeśli kryterium to nie zawiera zaleceń ani nie stwierdza, że taki podział jest pożądany, mamy do czynienia z gałęzią ekonomii pozytywnej.

12. Optimum Pareto jako gałąź ekonomii normatywnej? Twierdzenie o niewidzialnej ręcę [Samuelson]: Równoważność warunków zaistnienia optimum Pareta oraz stanu równowagi w gospodarce doskonale konkurencyjnej. Twierdzenia o niewidzialnej ręcę nie da się sfalsyfikować, zatem nie jest ono częścią ekonomii pozytywnej, ale ekonomii normatywnej. Wniosek: Optimum Pareto to element ekonomii normatywnej

13. Ekonomista jako technokratyczny doradca - ideał • Nawiązanie do myśli Robbinsa: ekonomia zajmuje się badaniem rozdziału rzadkich środków pomiędzy konkurujące o nie dane cele. • Ujęcie roli ekonomisty jako technokratycznego doradcy w sprawach polityki gospodarczej: Rządy określają swą wielokryteriową „funkcję celów”, którym podporządkowana powinna zostać działalność gospodarcza; zadaniem ekonomistów jest wskazanie „funkcji możliwości”, czyli kosztów i korzyści związanych z alternatywnymi alokacjami rzadkich środków. Wolne od wartościowania, ekonomiczne doradztwo techniczne

14. Ekonomista jako technokratyczny doradca - weryfikacja Nowy pogląd na podejmowanie decyzji: brak zdefiniowanych preferencji, brak pojedynczego decydenta, nowy sposób patrzenia na proces podejmowania decyzji. • Braybrooke i Lindblom (1963) –Decyzja zostaje wypracowana „po kawałku” dzięki wielu ponawianym próbom, a nie za jednym zamachem) • Brak rozróżnienia pomiędzy środkami i celami, które są ze sobą nierozerwalnie związane Zakres ekonomii pozytywnej jest węższy, zaś zakres ekonomii normatywnej szerszy, niż to ekonomiści często utrzymują.

15. Uprzedzenia przy ocenie faktów empirycznych Wszystkie hipotezy mają aspekty filozoficzne, społeczne a nawet polityczne, które mogą wywoływać uprzedzenia naukowców oceniających świadectwo faktów. • Niemożliwe pozostanie w pełni bezstronnym • Uprzedzenia ekonomistów: założenie o konkurencji doskonałej, mechanizm cenowy jako metoda rozdziału dóbr. • Twierdzenia ekonomii dobrobytu są nieustannie przenoszone z ekonomii normatywnej i stosowane do oceniania faktów z zakresu ekonomii pozytywnej, • Ekonomiści dzielą się chętnie na planistów i wolnorynkowców i zdradzają skłonności do interpretowania faktów empirycznych przemawiających za lub przeciw konkretnej hipotezie.

16. Wnioski końcowe • Pozytywny wpływ wzajemnego oddziaływania faktów i wartości • Konieczne dążenie do maksymalizowania znaczenia faktów i minimalizowania znaczenia wartości. • Absolutny priorytet to tworzenie i testowanie falsyfikowalnych teorii ekonomicznych. • Trzeba polegać na mechanizmie sprawdzania hipotez. • Mekka ekonomistów – metoda naukowa.