Çevre ve İş Güvenliği BİLİNCİ

1. Çevre ve İş Güvenliği BİLİNCİ Prof. Dr. Ali ŞEN

2. Terimler Çevre: İnsanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır. Bir başka ifade ile çevre, bir organizmanın var olduğu ortam yada şartlardır.

3. Ekosistem: Dünyada mevcut tüm canlı toplulukları ve bunların içinde yaşadıkları fizikokimyasal ortamı kapsayan bütün. Çevre ekosistemler bütünüdür

4. Çevre Sağlığı : Ekolojik dengenin bozulmaması, hava, su ve toprakta insan sağlığını tehlikeye sokacak kirlilik ve bozulmaların olmaması halidir.

5. ÇevreKirliliği: İnsanı ve diğer canlıları olumsuz yönde etkileyecek, yok edecek çevre koşullarıdır. Cansız Çevre: Doğadaki fiziksel ve cansız unsurlardır.

6. Çevre Koruma:Potansiyel olarak tehlikeli atık maddelerin çevreye boşaltılmasının asgariye indirilmesi ya da önlenmesi amacıyla kaynakların yönetimidir. Doğal Kaynak:Çevrede doğal olarak gerçekleşen su, hava ve gaz gibi kaynaklardır.

7. Arıtma: Atıkların fiziksel, biyolojik ya da kimyasal olarak daha az tehlikeli hale getirilmesi Geri Dönüşüm: Atık içindeki kullanılabilir maddenin geri kazanımı ya da tekrar kullanımı

8. Bertaraf: Meydana gelen atıkların ayrı ayrı toplanması, geçici süre depolanması, taşınması, çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde nihai olarak yakılması, düzenli depolanması ile ilgili tüm işlemler. Patron biraz daha kirlilik ekleyin diyor!

9. Atık: Herhangi bir faaliyet sonucunda çevreye atılan veya bırakılan zararlı maddelerdir.

10. Fiziksel Kirlenme Çevreyi meydana getiren toprak, su ve havanın fiziksel özelliklerinin tamamının veya bir kısmının insan, hayvan ve bitki sağlığını tehdit edecek, olumsuz yönde etkileyecek biçimde bozulması ve değişmesi olayı

11. Kimyasal KirlenmeDoğal çevreyi oluşturan toprak, su ve havanın kimyasal özelliklerinin canlıların hayati faaliyetlerini ve aktivitelerini olumsuz yönde etkileyecek biçimde bozulması

12. Biyolojik KirlenmeDoğal ortamı oluşturan toprak, hava ve suyun çeşitli mikroorganizmalarla kirlenmesi ve dolayısıyla mikrobiyolojik yapının bozulması mikrobiyal kirlenmeyi, aynı ortamların mikroorganizmalarla kirlenmesi ise biyolojik kirlenmeyi tanımlar.

13. 1.Hava Kirliliği Atmosferde toz, duman, gaz, koku ve saf olmayan su buharı şeklinde bulunabilecek kirleticilerin, insanlar ve diğer canlılara zarar verebilecek miktarlara yükselmesi

14. Türkiye’de hava kirliliği ölçüm çalışmaları 2 Kasım 1986’da yürürlüğe giren “Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğine” göre SO2 ve partikül ölçümleri ile yapılmaktadır.

15. Hava Kirliliğinin Etkileri Solunum yolu hastalıkları Kurşun birikimi sağlığı olumsuz yönde etkiler Karbonmonoksit kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksatır. Kükürtdioksit üst solunum yollarında tahriş edici etki yaratır. Duman, akciğerlerden alveollere kadar girer. Kükürtdioksit ve ozon bitkilere zarar verir.

16. Sera Etkisi ve Küresel Isınma Atmosferin ışığı geçirme ve ısıyı tutma özelliği vardır. Atmosferdeki gazlar yeryüzündeki ısının bir kısmını tutarak ısı kaybına engel olmaktadır. Atmosferin bu özelliği sayesinde suların sıcaklığı dengede kalmakta, akarsuların ve okyanusların donması engellenmektedir. Atmosferin bu etkisine sera etkisi denir.

17. Karbondioksit: %80–85 fosil yakıtlar, %15-20 canlıların solunumundan ve mikroskobik canlıların organik maddeleri ayrıştırmasından oluşur.

18. Metan: Organik artıkların oksijensiz ortamda ayrışması sonucunda oluşur. Pirinç tarlaları, çiftlik gübreleri, çöp yığınları ve bataklıklar Küresel ısınmadaki etki payı % 13 kadardır. Azot Oksitleri Egzoz gazları, fosil yakıtlar ve organik maddeler. Küresel ısınmadaki payı % 5’dir.

19. Kloroflourkarbon Gazları Doğal bir kaynağı yoktur. Spreylerdeki püskürtücü gazlar, soğutucu aletlerde kullanılan gazlar, bilgisayar temizleyiciler Küresel ısınmadaki payları % 22 oranındadır Ozon Başlıca kaynağı, egzoz gazlarıdır. Küresel ısınmadaki sera etkisi % 7 kadardır.

20. Su Buharı Küresel ısınmada sera etkisi bakımından en başta gelir. Bol miktarda bulunduğu atmosfer katmanı genellikle bulutların oluştuğu yükseklerdeki atmosfer tabakalarındadır. O nedenle daha çok güneşten gelen ışınları tutmada ve yükseklere yansıtmada etkilidir.

21. Karbondioksit ve ısıyı tutan diğer gazların miktarındaki artış, küresel ısınma olarak ifade edilen atmosferin ısısının artmasına sebep olmaktadır.

22. 1991, 1994, 1995 ve 1998 yıllarına ait sıcaklıklar meteoroloji ölçmelerinin yapıldığı 1860 – 1996 yılları arasında ölçülen sıcaklıkların en yüksek değerlerine sahiptir.

23. 1998 yılında, son 1400 yılın en SICAK yılı yaşanmıştır!!

24. Küresel Isınmanın Ekolojik Sonuçları 1) Toprak kuruması 2) Buzulların erimesi 3) Şiddetli kasırgaların oluşması

25. Asit Yağmurları Atmosferde 2 ile 7 gün arasında asılı kalabilen egzoz, kükürtdioksit, hidrokarbon gazları partikül madde yaymaktadır. Bu kirleticiler, su partikülleri ile tepkimeye girerek asit meydana getirmekte ve yağmurla asit yağmurları olarak yeryüzüne inmektedir.

26. Asit yağmurları; göl ve akarsularda asit dengesini bozarak, tüm canlıları etkilemekte, bazı türlerin ölümüne yol açmakta, ağaçların yapraklarındaki büyüme ve gelişmeyi engelleyerek ormanlara büyük zarar vermekte, yeryüzünde suya ve toprağa geçmekte ve bunların yapılarını değiştirerek toprak ve suyla ilişkide olan tüm canlıların zarar görmesine neden olmaktadır.

27. Ozon Tabakasının Delinmesi • Bu tabaka güneşten çıkan zararlı ultraviyole ışınlarını absorbe ederek, yeryüzüne gelen miktarını azaltır.

28. Eğer ozon tabakasındaki ozon molekülü kaybı %50’den çoksa, “ozon tabakasının delinmesi” sürecinden ve “ozon deliği” nden söz edilir. Eğer sayısal bir değer verilmemişse veya tahribat %50’den az ise “ozon tabakasının incelmesi” ifadesi kullanılır.

29. İnsanlarda cilt kanseri, katarakt hastalıkları ve bunlara bağlı ölüm Bağışıklık sisteminde tahrip Tarlalarda tarımsal ürünlerde zarar Denizlerdeki alglerde ve planktonlarda zarar

30. Hava Kirleticilerin Zararlı Etkileri Ve Ekolojik Sonuçlar Hava kirliliği insan, hayvan ve bitkilerin yaşam ve sağlığını olumsuz yönde etkilemekte, yoğunluk ve etkilenme süresine göre, toplu ölümlere kadar akut etkileri bulunmaktadır.

31. Hava Kirliliğinin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Tedbirler Yerleşik kaynaklarda alınabilecek önlemler : Yapıların bacalarına süzgeç takmak, Bacalardan çıkan kükürtdioksit gibi çok zararlı gazları, fabrikaların yanında kurulan sülfirikasit ünitelerine vermek Kontrollü ve tasarruflu yakma uygulamasını kullanmak

32. Trafik araçlarıyla ilgili alınabilecek önlemler : Egzoz gazlarını tutabilecek, katalizatörlü araçların kullanımını sağlamak, Araçların motor sistemini değiştirmek, örneğin buharlı, elektrikli motorlar yapmak, Raylı toplu taşıt sistemlerinden yararlanmak, kurşunsuz benzin kullanmak

33. Su Kirliliği Suyun yararlı kullanımını etkileyecek miktarda kimyasal, fiziksel yada biyolojik maddelerin katılmasıyla kalitesinin bozulmasıdır.

34. Dünya nüfusunun hızla artması, buna karşılık su kaynaklarının sabit kalması sebebiyle, su ihtiyacı her geçen gün biraz daha artmaktadır. Halen, dünya nüfusunun %40’ının yaşadığı 80 ülkede şimdiden su sıkıntısı çekilmektedir.

35. Su Kirliliği Çeşitleri Yer altı Suları Kirliliği Hayvansal ve bitkisel atıklar, doğal ve suni gübreler, pestisitler ve mikroorganizmalar su ile yeraltına doğru taşınarak yer altı suları kirliliğini oluşturur.

36. Yerüstü Suları Kirliliği :Akarsuların çeşitli etkenlerle kirlenmesi sonucu akarsularda mevcut olan ekolojik denge bozulmakta, bitkiler ve hayvanlar olumsuz etkilenmektedir.

37. Sulardaki kirletici maddeler, kolera, tifo, dizanteri gibi bulaşıcı ve salgın hastalıklara, kitle halinde zehirlenmelere neden olabilir, Özellikle deterjanlı sular ve yer altı sularına karışan gübre çözeltileri, göl ve akarsuları yaşam ortamı olmaktan çıkarır.

38. Kirli sular tarımsal sulamada, kullanılınca, toprağın niteliğini bozar ve ürün verimini azaltır.

39. Toprak Kirliliği Toprağın verim gücünü düşürecek, optimum toprak özelliklerini bozacak her türlü teknik ve ekolojik baskılar ve olaylar, toprak kirliliği veya toprak kirlenmesi olarak nitelenir.

40. Örneğin; kükürtdioksit oranı yüksek olan bir atmosfer tabakasından geçen yağmur damlacıkları “asit yağışları” halinde toprağa gelir. Toprak içine giren bu asitli sular ağaç köklerini, bitkisel ve hayvansal toprak canlılarını zarara uğratır. Toprağın reaksiyonunu etkileyerek besin maddesi dengesini bozar, taban sularını içilmez hale getirir. • Bitki örtüsünün kalkması · Arazilerin yanlış kullanıma açılması · Ararsal yayılmalarının hızlanması · Erozyonun hızlanması · Flora ve faunada hızlı değişimler

41. Radyoaktif Kirlenme Nükleer enerji santralleri, nükleer silâh üreten fabrikalar , radyoaktif madde artıkları Radyoaktif maddeler yaymış oldukları elektronla hava, su, toprak ve bitkilere zarar verir.

42. Gürültü Kirliliği “insanlarda sağlık bakımından geçici bir zaman için veya sürekli olarak zarar meydana getiren sesler” Ulaşım araçları, sanayi kuruluşları, sosyal donatım, eğlence araçları.

43. Gürültü kirliliği yaratan önemli etmenler: Sanayileşme Plansız kentleşme Hızlı nüfus artışı Ekonomik yetersizlikler Eğitim eksikliğidir.

44. İnsan üzerideki olumsuz etkileri İşitme duyarlılığında geçici kayıplar ve işitme kaybı Kalp atışlarında, tansiyonda, solunumda hızlanma Stres, uykusuzluk, migren Görmede bozulma İş performansının düşmesi Öğrenme ve sağlıklı düşünmede zayıflama

45. Fiziksel özelliklerine göre; - evsel atıklar - belediye atıkları - endüstriyel atıklar - inşaat ve enkaz atıkları - tıbbi atıklar - ambalaj atıkları - arıtma çamuru

46. Kaynağına göre; Tehlikeli – atık yağlar – kontamine olmuş materyaller – tıbbi atıklar – atık pil ve aküler • Tehlikesiz – evsel atıklar – arıtma çamuru – inşaat ve enkaz atıkları – endüstriyel atık

47. Maddeye göre; - katı - çamurumsu - toz - sıvı - gaz - yanabilir - yanamaz

48. Geri kazanımın önemi  Doğal kaynaklarımız korunur.  Enerji tasarrufu sağlanır.  Atık miktarı azalır.  Yeni iş sahaları açılır.

49. Geri dönüştürme işlemi nasıl yapılır? Ayırma: Nitelikli ,geri dönüşebilir atıklar,henüz kaynaktayken ayrıştırılır. Toplama: Ayrıştırılan atıkların toplanma işlemi yapılır. Sınıflama: Atıklar,cam ,plastik,metal ve kağıt olarak ayrı gruplarda sınıflandırılır.

50. İş Sağlığı ve Güvenliği