ANTİNÜKLEER ANTİKORLAR (ANA) VE ENA Uz.Dr.Bahar Artım Esen İTF İç Hastalıkları, Romatoloji BD

1. ANTİNÜKLEER ANTİKORLAR (ANA) VE ENA Uz.Dr.Bahar Artım Esen İTF İç Hastalıkları, Romatoloji BD

2. Antinükleer antikor (ANA) • Hücre içi yapılara karşı gelişen IgG sınıfı antikorlar • Hedef antijenin biyolojik fonksiyonunu engelleyerek etki gösterir: DNA sentezi, mRNA transkripsiyonu, translasyon, hücre siklüsünün çeşitli aşamaları vs. • Çekirdek yapıları yanı sıra sitoplazmik hücre yapılarını tanıyan antikorları da içerir.

3. Tanı kriteri • Tanıyı destekleyici • Erken hastalık göstergesi • Hastalık alt gruplarının belirlenmesi • Prognostik

4. Normal • (1:40 %20-30, 1:80 %10-12, 1:160 %5, 1:320 %3 ) • Yaşlı • ANA ile ilişkili romatolojik hastalıkları bulunanların birinci derece yakınları

5. ANA’ların saptandığı ilk serolojik test: LE (Lupus Eritematozus) hücresi

6. Genel olarak ANA belirlenmesi için immünfloresan (IF), • Spesifik ANA belirlenmesi için solid faz teknikler (ELISA, RIA vs.)

7. IF ANA • Kullanılan hücreler • Hep-2 (Human epitelial cell tumor line) • Sıçan karaciğer veya böbreği • Hep-2 hücrelerinde antijen ekspresyonu daha iyi, hücre yapıları net, hücre siklüsünün her aşaması görülebilir

8. IF ANA sonucu • Titre • Boyanmanın görüldüğü en son dilüsyon titresi • İmmün boyanma görünümü (“Patern”) • Hedef otoantijen konusunda bilgi verir. • 30’a yakın görünüm (klinik anlam?) Testin negatif/pozitif sınırına (“cut-off”) dikkat edilmesi gerekir.

9. NÜKLEER Homojen/diffüz: DNA-histon kompleksi Periferik (rim): DNA Benekli: Sm, RNP, Ro, La, Scl-70, RNA polimeraz II-III Nükleolar: Nükleolar RNA Sentromerik SİTOPLAZMİK Diffüz/homojen: Genelde nükleolar boyanma da eşlik eder. Anti-ribozomal P, Anti-SRP İnce benekli: Anti Jo-1, Anti-tRNA sentetaz antikorları Mitokondrion benzeri granüler: Anti-M2 IF ANA-BOYANMA PATERNLERİ

11. ANA boyanma patterninin duyarlılık ve özgüllüğü düşük. • Klinik şüphe + ANA boyanma paterni Spesifik antikor istenmeli • Yanlış (-) ANA: • Anti-SSA/Ro ve anti-Jo-1 varlığında, • Hastalığın farklı alt grubu?

12. Anti-ENA • ENA ‘extractable nuclear antigen’ •  ANA titresi  Anti-ENA +’lik olasılığı • SSA(Ro), SSB(La), Sm ve snRNP yanısıra bazı sitoplazmik antijenleri (anti-Jo-1, topoizomeraz I ) içerir.

13. Anti-DNA • Anti-ssDNA Proliferatif nefritlilerde gösterilmiş: Patojenik önem? • Anti-dsDNA SLE için %95 spesifik, %30-70 sensitif Genel hastalık aktivitesi Lupus nefriti patogenezi Lupus nefriti aktivitesi ile ilişki ***Anti-DNA dışındaki anti-nükleer antikorların tanı sonrası takipte klinik yararları yok.

14. Farr (RIA) (yüksek afiniteli antikorlar)ELISA (düşük afiniteli antikorlar  yanlış pozitiflik ! )Crithidia luciliae (orta-yüksek afiniteli antikorlar)

15. Anti-histon antikorlar • Çekirdekte yerleşmiş bazik proteinler • 5 majör sınıf: H1, H2A, H2B, H3, H4 ve alt gruplar • İlaçla indüklenen lupus olgularının %95’inde, idyopatik lupusluların %80’inde antihiston antikorlar

16. İlaç kullananların az bir kısmında ilaca bağlı lupus • Prokainamid, hidralazin, izoniazid, klorpromazin, kinidin EN SIK • İlacın kesilmesiyle klinik tablo hızla düzelir. Antikor pozitifliği devam edebilir. • Semptom yoksa ilacın kesilmesi gerekmez

17. Anti-Sm ve RNP • B, B’, D, E, F ve G proteinleri – küçük nükleer RNA (U1, U2, U4-6, U5) kompleksi Anti-Sm’in hedefi • Anti-RNP sadece U1-RNA içeren proteinlere bağlanır. • Anti-Sm geliştirenlerin tamamına yakını zamanla anti-U1-RNP de geliştirir.

18. Anti-Sm: SLE’de diagnostik (SLE’de %10-40) SLE’de hastalık aktivitesi ile ilişkili ? SLE’de santral sinir sistemi tutulumu ilişkisi? • Anti-RNP: SLE %40-60 Mikst bağ dokusu hastalığı, Romatoid artrit, Skleroderma, Raynaud fenomeni

19. Anti-SSA/Ro ve SSB/La • Transkripsiyon ve translasyonda rolü olan ribonükleoproteinlerdir. • 3 farklı protein (52 kDa Ro, 60 kDa Ro ve La) ve 4 küçük RNA partikülünden oluşan heterojen antijen kompleksini oluştururlar.

20. Anti SSA/Ro • SLE’lilerin %50’sinde • Fotosensitivite • Subakut kutanöz lupus • Kutanöz vaskülit • İnterstisyel akciğer hastalığı • Neonatal lupus • Konjenital kalp bloğu • Trombositopeni

21. Anti SSA/Ro • Sjögren sendromu • Primer %75, Sekonder %10-15 • Prognostik: Ekstraglandüler tutulumu gösterebilir. • Fotosensitivite dermatiti • Skleroderma • Polimiyozit • MBDH • Sağlıklı % 0.1-0.5  UV ışığa hassasiyet

22. Anti SSB/La • Anti-Ro (+) SLE’li %50 • Sjögren %50 • İzole La pozitifliği • Primer biliyer siroz • Otoimmün hepatit

23. Anti-Ro ve La ne zaman istenmeli? • SLE’li gebe/gebelik planı yapan hasta • Konjenital kalp bloklu veya miyokarditli çocuk doğuran kadın • Fotosensitif deri erupsiyonu • SLE şüphesi yüksek ancak ANA (–) • Kserostomi, keratokonjonktivitis sikka ve/veya tükrük/gözyaşı bezi büyümesi

24. Anti-sentromer antikor • Sentromerik kinetokorlara • (CENP A,B ve C proteinleri) karşı antikor. • Limited skleroderma (CREST) %57’inde • Raynaud fenomeni

25. Anti-Scl 70 (topoizomeraz I) • Benekli nükleolar + nükleoplazmik boyanma • Spesifik. • Sklerodermalıların %15-20’inde. • Diffüz deri tutulumu ile ilişki • Pulmoner fibroz riski yüksek.

26. Anti-nükleolar antikorlar • Farklı skleroderma fenotipleri ile ilişkili antikorlar • Spektrumu heterojen • Anti-PM/Scl, anti-RNA polimeraz I-III, anti-U3-RNP (antifibrillarin) ve anti-Th/To en sık

27. Anti-ribozomal P • Sitoplazmik • Ribozomların 60S alt ünitesindeki fosfoproteinlere (P proteinleri) karşı gelişen antikorlar. • Spesifik; SLE %10-20 • Lupusla ilişkili psikozda • Bazı küçük çalışmalarda depresyon ve böbrek-karaciğer tutulumu ile de ilişkisi olabileceği gösterilmiş.

28. Anti-aminoasil-tRNA sentetaz • Polimiyozit ve dermatomiyozitlilerde • En sık anti-Jo-1 (anti-histidil-tRNA sentetaz) • Anti-sentetaz sendromu (miyozit + interstisyel akciğer hastalığı)

29. Anti-SRP (‘signal recognition particle’) • Kalp kasını tutmaya eğilimli küçük bir miyozitli grupta • Ağır kas atrofisi saptanan polimiyozitli olguların %10-15’inde

30. Klinik ön tanı IF ANA Pozitif Negatif Anti-Ro? Anti-Jo-1? Özgül ANA testi SLE? Sjögren? PM/DM? Skleroderma? İlaç lupusu? MBDH? Anti-dsDNA Anti-Sm Anti-Ro Anti-La Anti-Jo-1 Anti-Scl-70 İleri test gerekmez Anti-RNP