Dziewczynki i chłopcy w przedszkolu

1. Dziewczynki i chłopcy w przedszkolu • ZEP, wykład 2, 18.12.2010

2. Socjalizacja do ról płciowych • dzieci uczą się swoich ról przez obserwację i naśladownictwo • dziecko bierne, nie kształtuje rzeczywistości, ale ją przyjmuje; osoba socjalizująca aktywna • myślenie w kategoriach przyczynowo-skutkowych • oparcie na potocznych wyobrażeniach dziecka i dorosłego • problemy z takim podejściem (niejednoznaczność przekazów, opór dzieci)

3. Socjalizacja do ról płciowych • argumenty biologiczne (genitalia, chromosomy, hormony) • reprodukcja • problemy z argumentami biologicznymi

4. Socjalizacja do ról płciowych • Płaszczyzna edukacyjna: nauczyć dzieci funkcjonowania w sposób nieseksistowski (socjalizacja na nowo) - dobre wzory, program nauczania • podejście mało skuteczne

5. Podejście dyskursywno-konstruktywistyczne • kobiecość i męskość jako wytwory interakcji; konstruowane w kontekście określonych dyskursów płci oraz jednocześnie element struktury społecznej • kobiecość i męskość - kategorie relacyjne • struktury społeczne mogą być zmieniane, ale też stanowią ograniczenie (jak dyskurs) • dzieci konstruują płeć, a nie ją przyswajają

6. Podejście dyskursywno-konstruktywistyczne • sytuowanie się jako dziewczynka lub chłopiec • fizyczne/cielesne wymiary tego procesu • społeczny przymus bycia dziewczynką lub chłopcem w odpowiedni sposób oraz emocjonalne zaagażowanie w ten proces • konsekwencje dla edukacji: nie wystarczy usunąć formalne bariery uniemożliwiające edukację równościową

7. Odrębne kultury dziewczynek i chłopców • Lois Gould: • W szkole było jeszcze więcej zasad dla chłopców i dziewczynek, ale nie było żadnych zasad dla Dzieci X. Nauczyciele będą kazali stawać w jednym szeregu chłopcom, a w drugim dziewczynkom. Będą gry dla chłopców i gry dla dziewczynek oraz sekrety chłopców i sekrety dziewczynek. W szkolnej bibliotece będzie lista zalecanych książek dla dziewczynek i osobna lista dla chłopców. I będzie nawet toaleta z napisem CHŁOPCY na drzwiach i druga z napisem DZIEWCZYNKI. Po krótkim czasie chłopcy i dziewczynki już prawie nie będą ze sobą rozmawiać.

8. Odrębne kultury dziewczynek i chłopców • Barrie Thorne: tendencja do postrzegania dziewczynek i chłopców jako należących do odmiennych kultur • grupy jednopłciowe o odmiennej strukturze • odmienne zajęcia • piętnowanie osób przekraczających granice • przykład: podręczniki

9. Odrębne kultury dziewczynek i chłopców • Thorne: problem z takim podejściem • koncentracja na różnicy i separacji, pomijanie podobieństw i współdziałania • płeć jako kategoria różnicująca czasem bardziej, czasem mniej • “podgrzewanie” lub “chłodzenie” płci • praca na granicach (“borderwork”)

10. Różnicowanie jako norma i kontekst działania • Różnicowanie w przedszkolu • podziały instytucjonalne (toalety) • codzienne praktyki (prezenty, identyfikatory, płeć jako kategoria porządkująca) • podziały → rywalizacja (motywowanie - konflikty, poczucie żalu, niesprawiedliwości) • grupy mieszane, tworzenie warunków do współpracy dziewczynek i chłopców jako narzędzie do radzenia sobie z konfliktami

11. Definiowanie znaczenia kategorii płci • wykluczanie lub marginalizowanie dziewczynek (czas, uwaga, rodzaj interakcji, dobór zajęć) • przekazywanie stereotypowych wyobrażeń dotyczących płci • Foucault: reżimy prawdy - normalizacja

12. Pani: “Gajowy, inaczej leśniczy. Czy kobiety mogą być gajowymi?” Dzieci: „Nieeee”. Pani: „Raczej nie. To jest taki typowo męski zawód. Gajowi pilnują porządku w lesie, dbają o to, żeby zwierzęta nie wpadły w potrzask, żeby nie były głodne, uganiają się za kłusownikami. No a kobieta czułaby się zagrożona”. Na następnym rysunku jest rybak. Pani: „Jest to męski zawód”. Dzieci wołają: „Męski, męski”. Pani: „Typowo męski, bo to też ciężka praca, trzeba wypływać na morze”; ktoś mówi: „Rzucać sieci”; Pani: „Jakby tak mamy wypływały w morze, na przykład na statkach takich długo żeglujących, to kto by się dziećmi opiekował?” Jakiś chłopiec odpowiada: „Tato”, inny: „Ojciec”. Pani: „No, nie wszyscy ojcowie potrafią się tak dobrze zajmować dziećmi. Nie mieliby czasu. Nie mogliby. A kobiety nie miałyby czasu jakby pływały po morzu”. Kacper: „A kobiety mogłyby rodzić na statku”. Pani: „O, nie miałyby potem warunków do wychowywania tych dzieci”.

13. Co mogą robić nauczycielki? • przekraczanie granic płci piętnowane przez inne dzieci - wspieranie dzieci przekraczających granice • unikanie rozwiązań wzmacniających podziały ze względu na płeć • aktywne reagowanie na dyskryminację i przemoc ze względu na płeć • przemoc fizyczna - reagowanie • problem z edukacją opartą na swobodnym wyborze

14. Co mogą zrobić nauczycielki? • Prawdziwej wolności dla dzieci nie uzyskamy poprzez zwyczajne usunięcie ograniczeń. Dzieci muszą mieć dostęp do alternatywnego dyskursu dotyczącego płci, który da im język i spostrzeżenia, umożliwiające im zastanowienie się nad tym, dlaczego myślą w taki sposób, w jaki myślą, zachowują się tak, jak się zachowują, i reagują w określony sposób – dostrzeżenie wplecionego w to porządku płci i relacji władzy. • (M. Clark, 1989)

15. Wspieranie dzieci w wychodzeniu poza granice płci • przyglądanie się praktykom przedszkolnym z perspektywy płci • wiedza i świadomość nauczycielek • kwestionowanie zastanej wiedzy dotyczącej dzieci i ich edukacji • dyskusje z innymi • refleksja • wybór alternatywnych rozwiązań

16. Wspieranie dzieci w wychodzeniu poza granice płci • strategie zorientowane na równość płci (poza modelowanie i zachęcanie) • kwestionowanie relacji władzy opartej na płci • wykorzystywanie pozycji osoby dorosłej dla wspierania dziewczynek • przeciwstawianie się seksizmowi wśród dzieci • wzbogacanie repertuaru zachowań związanych z płcią wśród dzieci • interwencja w zabawy dzieci (alternatywne historie)

17. Wspieranie dzieci w wychodzeniu poza granice płci • Strategie zorientowane na równość płci - cd • zrozumieć dlaczego dzieci wybierają tradycyjne zachowania płciowe i jakie ryzyko wiąże się z zachowaniami niestereotypowymi • pomóc dzieciom zrozumieć, jak płeć wpływa na ich postępowanie, pragnienia, sposób rozumienia i jakie to ma konsekwencje - sprawiedliwe czy nie?

18. Sugestie dzieci • MacNaughton, badanie w Australii • ważne poczucie bezpieczeństwa • wsparcie ze strony nauczycieli • znajomość strategii przeciwdziałania atakom (ze strony chłopców) • jasne, wyrażone wprost zasady