JURIDISCHE ASPECTEN IN VERBAND MET WITWASSEN EN WITWAS-TECHNIEKEN

1. JURIDISCHE ASPECTEN IN VERBAND MET WITWASSEN EN WITWAS-TECHNIEKEN Peter Coox KPMG Financial Sector Advisory Services

2. INHOUD PRESENTATIE 1. Inleiding 2. Wettelijk regime i.v.m. het witwassen van gelden 3. Voorbeelden en het herkennen van verdachte transacties 4. Rol en Werking van de Cel voor Financiële Informatieverwerking

3. INHOUD PRESENTATIE (vervolg) 5. Taak van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen en de erkende revisor 6.Taak van de bedrijfsrevisor 7.Fiscale fraude 8. Verhoogd risico bij afstandsrelaties 9.Algemeen besluit

4. 1. Inleiding Bedoeling van het seminarie • Wettelijke regime en toepassingsgebied (uitbreiding bij wet van 10 augustus 1998) • Praktijkvoorbeelden • Toepasbaarheid op fiscale fraude en het begrip bijzondere mechanismen • Aspecten i.v.m. kredietinstellingen en rol CBF • Rol van de revisor

5. 2 Wettelijk regime i.v.m. het witwassen van gelden Van toepassing zijnde wetgeving: • Administratieve wet (meldingsplicht) • Definitie van witwassen • Vormen van criminaliteit • Toepassingsgebied van de wetgeving • Verplichtingen • Sancties • Uitbreiding van het toepassingsgebied van de wetgeving

6. 2 Wettelijk regime i.v.m. het witwassen van gelden • Strafwet (strafbaar stellen) • Artikel 505 strafrecht • Artikel 42 strafrecht

7. 2 Wettelijk regime i.v.m. het witwassen van gelden • Doel wetgever: • Richtlijn 91/308/EEG van 10 juni 1991 omzetten in Belgisch recht • Repressieve benadering van witwassen (strafwet) vervolledigen met preventieve maatregelen (administratief beteugeld) • Verplichting tot samenwerking in hoofde van financiële ondernemingen voor opsporing en kennisgeving (Cel)

8. 2.1 Administratieve Wet (Wet Van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld, gewijzigd door wetten Van 11 juli 1994, 7 April 1995, 10 Augustus 1998 en de KB’s Van 22 April 1994 en 24 maart 1995) • Definitie van witwassen (art. 3 § 1) • Omzetting of overdracht van geld of activa met de bedoeling de illegale herkomst ervan te verbergen of te verdoezelen of een persoon die betrokken is bij een misdrijf waaruit dit geld of deze activa voorkomen, te helpen ontkomen aan de rechtsgevolgen van zijn daden

9. 2.1 Administratieve Wet2.1.1 Definitie van witwassen (art. 3§1) • Verhelen of verhullen van de aard, oorsprong, vindplaats, vervreemding, verplaatsing of eigendom van geld of activa waarvan men de illegale herkomst kent • Verwerving, bezit of gebruik van geld of activa waarvan men de illegale herkomst kent • Deelneming aan, medeplichtigheid tot, poging tot, de hulp aan, het aanzetten tot, het vergemakkelijken van of het geven van raad betreffende één van de in de drie voorgaande punten bedoelde daden

10. 2.1.2 Vormen van criminaliteit (art. 3 § 2) • Een misdrijf dat in verband staat met : • terrorisme; • georganiseerde misdaad; • illegale drugshandel; • illegale handel in wapens, goederen en koopwaren; • handel in clandestiene werkkrachten; • mensenhandel; • exploitatie van de prostitutie; • illegaal gebruik bij dieren van stoffen met hormonale ... werking of het illegaal verhandelen van dergelijke stoffen;

11. 2.1.2 Vormen van criminaliteit (art. 3 § 2) • Een misdrijf dat in verband staat met (vervolg): • illegale handel in menselijke organen of weefsels; • fraude ten nadele van de financiële belangen van de Europese Unie; • ernstige en georganiseerde fiscale fraude waarbij bijzonder ingewikkelde mechanismen of procédés van internationale omvang worden aangewend; • omkoping van openbare ambtenaren.

12. 2.1.2 Vormen van criminaliteit (art. 3 § 2) • Een beursmisdrijf of een onwettig openbaar aantrekken van spaargelden • Een financiële oplichting, een gijzeling, een diefstal of afpersing met geweld of bedreiging, of een bedrieglijke bankbreuk

13. 2.1.3 Toepassingsgebied van de wetgeving(oorspronkelijk financiële ondernemingenen tussenpersonen) • Art. 2 (Bepalingen wet zijn van toepassing) • Nationale Bank • Kredietinstellingen (wet 22 maart 1993) • Beleggingsondernemingen (wet 6 april 1995) • Verzekeringsondernemingen (wet 9 juli 1975) • De Post

14. 2.1.3 Toepassingsgebied van de wetgeving(oorspronkelijk financiële ondernemingenen tussenpersonen) • Art. 2 (Bepalingen wet zijn van toepassing)(vervolg) • Makelaars in financiële instrumenten (wet 6 april 1995) • Deposito- en Consignatiekas • Vennootschappen voor vermogensbeheer • Beroepshalve verrichtingen voor contante aankoop of verkoop van deviezen (contanten, cheques of kredietkaart)

15. 2.1.3 Toepassingsgebied van de wetgeving(oorspronkelijk financiële ondernemingenen tussenpersonen) • Art. 2 (Bepalingen wet zijn van toepassing)(vervolg) • Vennootschappen voor beleggingsadvies Hypothecaire ondernemingen (wet 4 augustus 1992) • Consumentenkrediet (wet 12 juni 1991) • Uitgeven of beheren kredietkaarten • Leasingondernemingen (KB 10 november 1967)

16. 2.1.3 Toepassingsgebied van de wetgeving(oorspronkelijk financiële ondernemingenen tussenpersonen) • Art. 2 (Bepalingen wet zijn van toepassing)(vervolg) • Bijkantoren van beleggingsondernemingen • Vastgoedmakelaars • Bewakingsondernemingen

17. 2.1.3 Toepassingsgebied van de wetgeving • Art. 2 bis (bepalingen van wet zijn van toepassing voor zover uitdrukkelijk voorzien) • Notarissen • Gerechtsdeurwaarders • Revisoren • Accountants • Uitbaters Casinospelen

18. 2.1.4 Verplichtingen • Vereenzelvigen van de cliënten (art. 4) • Bewijstukken vereenzelviging tenzij cliënt zelf financiële onderneming is (afschrift te nemen); • Gelegenheidscliënten voor transacties van meer dan 10.000 EURO of altijd indien vermoeden; • Vereenzelviging: naam, voornaam, adres; voor rechtspersonen de firma, adres of maatschappelijke zetel; • Alle redelijke maatregelen nemen om ware identiteit te achterhalen van economisch rechthebbende.

19. 2.1.4 Verplichtingen (vervolg) • Bewaring van de documenten (identificatie en samenstellen van transacties) (art. 7) • Tenminste 5 jaar na beëindigen relatie en na datum operatie. • Plicht tot waakzaamheid (art. 8 en 9) • Vorming van personeel en interne procedures • personeel opleiden (inhoud wet en witwas-technieken); • verantwoordelijke aanduiden (niet voor revisoren). • Schriftelijk verslag over elke dubieuze verrichting (niet voor revisoren) • gericht aan verantwoordelijke en 5 jaar bewaard.

20. 2.1.4 Verplichtingen (vervolg) • Melding van verdachte verrichtingen (art. 12 en 14bis) • Voor financiële organismen (art. 2) • Bij vermoeden of zekerheid: • liefst voor uitvoeren van verrichting; • termijn meedelen uitvoering; • mag telefonisch, te bevestigen per fax; • Cel bevestigt ontvangst; • Cel kan zich verzetten tegen uitvoering (max. 24 uur); • Cel kan procureur des Konings te Brussel verlenging termijn vragen; • Indien verrichting niet uit te stellen: reden opgeven

21. 2.1.4 Verplichtingen (vervolg) • Melding van verdachte verrichtingen (art. 12 en 14bis) (vervolg) • Ook feiten die zouden kunnen wijzen op • Niet betrokken cliënt of derde inlichten; • Geen enkele vordering of professionele sanctie mogelijk wegens te goeder trouw verstrekte melding. • Voor revisoren (art. 2 bis) • Feiten waarvan men weet dat ze verband houden; • Feiten die bewijsmateriaal kunnen vormen. • Dienen niet gemeld door revisoren: • Verdenking zonder enige vaststelling van feit • Feit dat geen bewijselement vormt • Feit dat geen verband houdt met art. 3 § 2

22. 2.1.5 Sancties • Cel mag controle- of toezichthoudende overheden op de hoogte brengen • Deze overheden kunnen : • beslissingen of maatregelen openbaar maken; • administratieve geldboete opleggen (10.000 BEF tot 50 miljoen BEF); • andere administratieve sancties op basis van controlewetgeving opleggen.

23. 2.1.6 Uitbreiding van het toepassingsgebied van de wetgeving • Achtergrond • Internationale context • Uitbreiding • Karakteristieken eigen aan niet-financiële beroepen • Standpunt Raad Wetsontwerp uitbreiding toepassingsgebied tot revisoren(art. 12 richtlijn EEG nr. 91/308 van 10 juni 1991) Vroeger : alleen financiële ondernemingen

24. 2.1.6.1 Achtergrond uitbreiding toepassingsgebied • Actieplan tegen georganiseerde misdaad van ministerraad (28 juni 1996) - efficiëntere bestrijding; • 20 december 1996 wetsontwerp goedgekeurd door ministerraad, op 15 oktober 1998 gepubliceerd in Staatsblad.

25. 2.1.6.2 Internationale context • Europees (artikel 12 van de richtlijnen) • GAFI (belang van derden rekeningen, onroerend goed, schermvennootschappen, smokkel)

26. 2.1.6.3 Uitbreiding • Immobiliënmakelaars; • Geldtransporteurs; • Notarissen; • Deurwaarders; • Bedrijfsrevisoren; • Casino’s; • Accountants; • Advocaten (specifieke wet);

27. 2.1.6.3 Uitbreiding (vervolg) • Recent : fiscale raadgevers (wet 22 april 1999 “betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen”): • externe belastingconsulenten; • erkende boekhouders; • erkende boekhouders-fiscalisten.

28. 2.1.6.4 Karakteristieken eigen aan niet-financiële beroepen • Beroepsgeheim (tenzij verplicht door de wet) art. 458 SW niet van toepassing: • in rechte getuigenis afleggen; • wettelijke bepaling legt verplichting op; en • voor mededeling attest of bevestiging met schriftelijke toestemming. • Vertrouwensklimaat; • Identificatie; • Bewaring documenten; • Infrastructuur beroepen.

29. 2.16.5 Standpunt Raad • Raad van IBR: gunstig advies want : • Reeds ingevoerd in verscheidene buurlanden zoals Frankrijk en Verenigd Koninkrijk; • Bescherming tegen aansprakelijkheidsvorderingen we­gens melding. • Opmerkingen van Raad in zijn advies: • Niet medeplichtig aan heling (verschil met financiële instellingen) wegens controlefunctie; • Wet op witwassen kan niet resulteren in bijkomende controles; • Wel overleg met cel na stemming;

30. 2.1.6.5 Standpunt Raad (vervolg) • Opmerkingen van Raad in zijn advies (vervolg): • Artikel 3 van wet is niet duidelijk over uitoefening controle-opdracht (“feiten vaststellen die bewijsmateriaal voor het witwassen van geld kunnen vormen”). • Bijdragen tot financiering van de Cel? • Antiwitwaswet is geen strafwet, tuchtoverheid kan wel worden geïnformeerd.

31. 2.1.7 Wijzigingen in de loop van 1999/2000 • Marktoverheden Belgische gereglementeerde markten en tuchtcommissie kunnen rechtstreeks melden (wet van 10 maart 1999) • Uitbreiding toepassingsgebied tot extrene belastingsconsulenten, boekhouders, boekhouders-fiscalisten

32. 2.1.7 Wijzigingen in de loop van 1999/2000 (vervolg) • lijst van objectieve criteria voor melding door casino’s • EU wenst uit te breiden tot alle criminele feiten / advocaten en handelaars in waardevolle goederen

33. 2.2 Strafwet:Artikels 505 en 42 van het Strafwetboek • 2.2.1 Artikel 505 strafrecht  (repressieve luik van de wet - opzettelijke inbreuk) • elke persoon die deelneemt aan één van de beschreven gedragingen, kan worden beschouwd als de auteur van een misdrijf: - heling • zaken bedoeld in art. 42.3° hebben gekocht, in ruil of om niet hebben ontvangen, bezit, bewaring, beheer, ... • omzetten of overdragen met bedoeling illegale herkomst te verbergen of verdoezelen, ... • aard, oorsprong, ... verhelen of verhullen.

34. 2.2 Strafwet:Artikels 505 en 42 van het Strafwetboek (vervolg) • elke poging is strafbaar; • zowel fysische als rechtspersonen.

35. 2.2.2 Artikel 42 strafrecht (bijzondere verbeurdverklaring) Preciseert het voorwerp van de inbreuk in art. 505: • vermogensvoordelen die rechtstreeks uit het misdrijf zijn verkregen, de goederen en waarden die in de plaats ervan zijn gesteld en de inkomsten uit de belegde voordelen (art. 42.3°); • zaken die het voorwerp van het misdrijf uitmaken • zaken die uit het misdrijf voortkomen. Efficiënte straf in de strijd tegen het witwassen.

36. 3 Praktijkvoorbeelden • 3.1 Typologieën • Drie stadia met als hoofdzakelijke bedoeling criminele oorsprong geld te verbergen (transport, beveiliging, investeren) • 3.2 Tendensen en cijfermateriaal • 3.3 Praktijkvoorbeelden

37. 3.1 Typologieën • 3.1.1 Inbrengstadium of voorwas • Fondsen voor het eerst in het financiële circuit brengen. • 3.1.2 Circulatiestadium of hoofdwas • Een opeenvolging van financiële verrichtingen met als doel elke binding tussen kapitalen en ongeoorloofde oorsprong uit te wissen. • 3.1.3 Investering of recyclage • Activa van criminele oorsprong beleggen in het wettige economische en financiële circuit (onroerend goed, participaties,...).

38. 3.1.1 Inbrengstadium of voorwas Fondsen voor het eerst in het financiële circuitbrengen. • Contante aan- en verkoop van munten in het kader van een drughandel • omwisseling in korte tijdsspanne in grote hoeveelheden van kleine coupures naar NLG; • splitsing van verrichtingen; • beroep op koeriers die voor rekening van verschillende opdrachtgevers werken; • afwezigheid van economisch of financieel belang om verrichtingen in België uit te voeren;

39. 3.1.1 Inbrengstadium of voorwas (vervolg) • Contante aan- en verkoop van munten in het kader van een drughandel • wanverhouding gewisselde bedragen en aanvaardbare inkom­sten beroepsactiviteit; • gebruik van valse namen, fictief adres, vals identiteitsbewijs, vervallen reispas; • onduidelijke of onbestaande verantwoording van verrichting; • transactie vreemde munten voor rekening van niet-erkend Nederlands wisselkantoor.

40. 3.1.1 Inbrengstadium of voorwas (vervolg) • Manuele wisselverrichtingen in verband met andere vormen van misdaad • georganiseerde misdaad, exploitatie van prostitutie, BTW-carrousels; • omwisseling van BEF naar VM of omgekeerd, in samenhang met andere verrichtingen zoals uitgifte van cheques of opening en gebruik van nieuwe bankrekeningen; • betrokkenen hebben geen gekende beroepsactiviteit in België; • opeenvolgende vennootschapsstructuren om opening bankrekening te verantwoorden.

41. 3.1.1 Inbrengstadiumof voorwas (vervolg) • Andere inbrengverrichtingen: Stortingen en aankopen van roerende en andere waarden • binding met verscheidene vormen van misdaad; • hoofdzakelijk bij beursvennootschappen; • kenmerken: • opening van rekening gespijsd door stortingen VM in baar geld; • titularis heeft geen economische activiteit; • aankoop van reischeques voor belangrijke bedragen;

42. 3.1.1 Inbrengstadium of voorwas (vervolg) • Kenmerken (vervolg): • opening van rekeningen in naam van verschillende ven­nootschappen waarop veelvuldige afhalingen en stortingen (BTW carrousel fraude); • gebruik maken van rekening vennootschap met plaatselijke activiteit; • vragen naar mogelijkheid naamloze rekening; • gebruik van een voorlopige rekening voor inbreng- en cir­culatieverrichtingen die niets te maken hebben met activi­teit in België; • aankoop grote hoeveelheden goudstukken en staven; • toenemende overschrijving van alle gelden van een vennootschap naar rekening van een andere vennootschap. • groeiend belang elektronische geldtransfers.

43. 3.1.2 Circulatiestadium of hoofdwas • Een opeenvolging van financiële verrichtingen met als doel elke binding tussen kapitalen en ongeoorloofde oorsprong uit te wissen. • Belangrijke overschrijvingen van fondsen, onmiddellijk gevolgd door omwisseling op rekening en afname in contanten. • Opening en gebruik van talrijke rekeningen op naam van verscheidene vennootschappen, waarop meerdere verrichtingen worden uitgevoerd.

44. 3.1.2 Circulatiestadium of hoofdwas (vervolg) • Opening en gebruik in België van transitrekeningen op naam van vennootschappen gevestigd in fiscale paradijzen. • Aanwenden van een doorgeefrekening waarop fondsen worden verzameld afkomstig uit het buitenland, gevolgd door overschrijving naar fiskaal paradijs. • Ontvangst van belangrijke sommen komend van buitenlandse rekeningen (vaak geopend in off shore landen), gevolgd door weigering van bank om verrichting uit te voeren, als gevolg van weigering vraagt begunstigde om fondsen terug te sturen.

45. 3.1.2 Circulatiestadium of hoofdwas (vervolg) • Oprichten van vennootschap voor een aantal verrichtingen gevolgd door faillissement. • Gebruik van een voorlopige rekening gecrediteerd door Swift transferten afkomst van het buitenland. • Inning van cheque voor een groot bedrag ten gunste van een vennootschap waarvan de betrokkene niet de gevolmachtigde is.

46. 3.1.3 Investering of recyclage Activa van criminele oorsprong beleggen in het wettige economische en financiële circuit (onroerend goed, participaties,...) Slechts beperkt aantal dossiers : • poging tot investering van fondsen afkomstig van mensenhandel via verzekeringssector; • beleggingen in onroerend goed door georganiseerde misdaad in Centraal- en Oost-Europese landen; • aflossing hypothecaire lening gespijsd door speciën;

47. 3.1.3 Investering of recyclage(vervolg) • belegging in SICAV’s na opeenvolgende verrichtingen; • aankoop kunstwerken met baar geld; • vervroegde terugbetaling kredieten opgenomen ter financiering aankoop onroerende goederen; • Casino’s.

48. 3.2 Tendensen en cijfermateriaal • gebruik van niet-financiële beroepen; • internationale geldtransfers; • nieuwe technologie; • introductie van Euro (januari tot juni 2002). • Kerncijfers • Ontvangen meldingen - spreiding per sector

49. 3.2 Tendensen en cijfermateriaal (vervolg) • Indeling dossiers : • Indeling volgens de aard van de verrichting; • Aantal geseponeerde dossiers; • Aantal open dossiers. • Dossiers overgemaakt aan procureur des konings • Aantal doorgemelde dossiers per semester en per sector; • Bedragen aangegeven in de doorgemelde dossiers; • Verdeling volgens de aard van de verrichting; • Verdeling volgens het witwasstadium; • Verdeling volgens het type criminaliteit.

50. 3.3 Praktijkvoorbeelden • Bank Max Fisher • Shell Corporations • Banque Rivaud • Cross border cash • Advocaten • Colombian Black Market Peso Exchange • Gebruik afgeleide producten