Lënda: Mikroekonomia I Ligjerata.Info

1. Lënda: Mikroekonomia Iwww.Ligjerata.Info OLIGOPOLI

2. Definimi: • Oligopoli përfaqëson atë lloj tregu ku sundojnë një numër I vogël firmash, vendimet e të cilave janë të ndërvarura.

3. Format e tregut / Oligopoli Karakteristikat Konkurrenca e plotë Monopoli Konkurrenca monopolistike Oligopoli Numri i firmave Shumë Një Shumë Disa Llojet e produkteve Homogjene Të diferencuar Të diferencuar Të dif & jo të difer. Kushtet e hyrjes në degë E lehtë E pamundur Relativisht e lehtë E vështirë Kurba e kërkesës së firmës Horizontale E pjerrtë E pjerrtë E pjerrtë Profiti afatgjatë Zero Po Zero varësisht

4. Tiparet e oligopolit 1. Ekzistimi i një numri të vogël të frimave • Ndërvarësia e firmave 2. Standartizimi ose diferencimi i produkteve • Oligopolet ku ofrohen produktet e njejta ose pothuajse të njejta (shumica e pordukteve metalike si çelik, bakër, zink dhe produkte të tilla si çimento, mëndafsh artificial, disa materiale ndërtimi etj.) • Oligopolet ku ofrohen produktet të diferencuara (industrinë automobilistike , ate të naftës, kompjuterëve,degët e prodhimit të mallrave të konsumit, etj.)

5. 3. Ndërvarësia në kontrollin e çmimeve 4. Konkurrenca përmes reklamës dhe cilësisë (sidomos te oligopolet që prodhojnë pordukte të diferencuara) 5. Hyrja me vështirësi në degë • Ekonomizimi i shkallës • Kosto e diferencimit të produktit • Pengesa të tjera si liçencat, kontrolli mbi inputin bazë (rasti i degëve të përpunimit të mineraleve, lëndës së drurit), etj.

6. Firmat në oligopol mund të kenë: • sjellje kooperative (Marrëveshja) • sjellje jokooperative (Konkurrenca) Kur anëtarët e Oligopolit bëjnë marrëveshje për vëllimin, për kuotën e ofertës, për lartësin e çmimeve, atëherë ajo gjendje në treg i ngjan MONOPOLIT. Rasti tjetër është kur pjesëtarët e Oligopolit bëjnë gara në mes veti në mënyrë që njëra firmë ta përvetëson një pjesë të tregut nga një firmë tjetër. Kjo do të arrihet nëse firma e cila dëshiron ta përvetson një pjesë të tregut nga firma tjetër ndërmerr ndonjërën nga këto veprime : • Të rrit cilësinë e prodhimeve • Të rrit cilësinë e shërbimeve • Të ofroj në treg produkte të reja • Të zbaton reklama më agresive.

7. Shembulli i duopolit • Duopoli është oligopoli me vetëm dy anëtarë. Është forma më e thjeshtë e oligopolit.

8. Modele të oligopolit • Kurba e kërkesës me kënd • Marrëveshjet e fshehta (kartelet) • Modeli i firmës sunduese

9. 1. Kurba e kërkesës me kënd • Kur një firmë ulë çmimin e produkteve të ofruara, firmat e tjera në degë do të veprojnë në të njëjtën mënyrë për të shmangur humbjet e klientëve , ndërsa kur firma rrit çmimin për produktet e ofruara atëherë firmat e tjera nuk e ndjekin , duke shpresuar që të tërheqin klientët e saj.

10. Paraqitja grafike - Kurba e kërkesës me kënd Kurba DD – kur rivalët nuk do të pasojnë ndryshimin në çmim (elastike). P P D’ D E E P0 Kurba D’D’ – kur rivalët do të pasojnë ndryshimin në çmim (më pak elastike) D a D’ b MR MR’ Q Kurba DED’ – kurba e kërkesës me kënd. Q0 Q

11. Paraqitja grafike – Modeli i kurbës së kërkesës me kënd (MR=MC)

12. 2. Marrëveshja e fshehtë (karteli) Karteli është një marrëveshje midis firmave të pavarura për të koordinuar vendimet lidhur me sasinë e prodhimit dhe çmimit. Karteli sillet si monopolist dhe maksimizimi I fitimit për kartelin arrihet njëlloj si për firmat monopoliste, sipas rregullit MR=MC. Vështirësia qëndron në përcaktimin e kurbës MC, sepse ajo është kurbë agregate e kurbave MC të firmave të veçanta (shiko grafin në vijim).

13. Maksimizimi i fitimit te karteli Karteli vepron si monopol nëse është i qëndrueshëm mes anëtarëve. MC e firmës 1 MC e firmës 2 Çmimi fitim maksimizues. Çmimi fitim maksimizues. 6.25$ MC e kartelit MC e përbashkët MR=MC D MR 1,25 2.5 3.75 Niveli i prodhimit fitim maksimizues Q (1) (2)

14. 3. Modeli i firmës sunduese Firma sunduese përcakton çmimin (është çmim-përcaktuese) dhe firmat e tjera e pranojnë atë, pra veprojnë si çmimpranuese. Ky model jep shpjegim të mjaftueshëm për situata afatshkurta, ndërsa për situata afatgjata, ku ekziston mundësia e hyrjes së fimave të reja, firma sunduese mund të humb pozicionin e saj.

15. Paraqitja grafike - Modeli i firmës sunduese P P D S=∑MC MC Po E P1 P1 E ED D MR Q2 Q1 Q Q* Q Q*=Q1+Q2

16. Zgjedhja e një strategjie Udhëheqja e sasisë (modeli Strackelberg) Udhëheqja e çmimit Përcaktimi i njëkohshëm i sasisë (modeli Cournot) Përcaktimi i njëkohshëm i çmimit (modeli Bertrand)

17. Koncepti i ekuilibrit Nash Ekuilibri Nash ngjan kur secili lojtar zgjedh strategjinë që i ofron përfitim më të madh nën kushtet e strategjive të dhëna të lojtarëve të tjerë në lojë.

18. Dilema e të burgosurit Ekuilibri Nash nuk përputhet me rezultatin që maksimizon interesin e përbashkët të lojtarëve . Individi A Pranon Mohon Individi B - 5 - 10 Pranon - 5, 0, - 1 Mohon - 10,0 1, -

19. Situatat janë: • Nëse Individi A pranon fajin atëherë individi B do të denohet me 5 vjet burg nëse e pranon fajin dhe me 10 vjet burg nëse mohon fajin. • Nëse Individi B pranon fajin atëherë individi A do të denohet me 5 vjet burg nëse e pranon fajin dhe me 10 vjet burg nëse mohon fajin. Ekuilibri Nash: strategjia pranim-pranim. Pareto Efiçiente: strategjia mohim-mohim.

20. Dilema e të burgosurit ilustron konfliktin mes interesit individual dhe interesit të përbashkët të lojtarëve. Në ekuilibrin Nash të lojës “dilema e të burgosurit”çdo lojtar zgjedh veprimin “mosbashkëpunim” edhe pse është në interes të përbashkët të lojtarëve për të bashkëpunuar. Mësimi kryesor nga dilema e të burgosurit është se prirja individuale për maksimizimin e fitimit nuk do të rezultojë domodo në maksimizimin e fitimit të përbashkët të grupit të lojtarëve. Nëse loja përsëritet, rezultatet do të ndryshojnë.

21. “Dilema e të burgosurit” e përsëritur Nëse loja përsëritet disa herë, ekuilibri Nash do të jetë për të dy lojtarët “bashkëpunim”. Si arrihet kjo? Lojtari 1 Mashtrim Mashtrim Bashkëpunim Lojtari 2 Mashtrim Bashkëpunim 14, 1 5, 5 1, 14 10, 10 Të merret një shembull për aplikimin praktik të dilemës së të burgosurit në ekonomi (shembulli i reklamave).

22. Mundësia “bashkëpunim” në lojën e përsëritur të dilemës së të burgosurit arrihet në këto situata: • Lojtarët janë të durueshëm, • Bashkëpunimi mes lojtarëve është i shpeshtë, • Mashtrimi zbulohet lehtë, • Përfitimi nga një mashtrim është relativisht i vogël. Situatat e kundërta do të zvogëlojnë mundësinë e arritjes së bashkëpunimit në mes të lojtarëve.

23. Mësimet e nxjerra nga dilema e të burgosurit • Në strategjinë konkurruese firma duhet të parashikojë reagimet e konkurrentëve; • Nese firma është në bashkëveprim me grupin e njejtë të konkurrentëve duhet të parashikojë edhe reagimin e të tjerëve ndaj sjelljes së saj (“mashtrim”, ulja e çmimeve); • Duke injoruar mundësinë e reagimit të konkurrentëve, firma ndjek rrezikun e mbivlerësimit të përfitimit të mundshëm nga format e ndryshme të mosbashkëpunimit.