1 / 43

Astronomske Nobelove nagrad e: Adekvatno predstavljanje najstarije nauke ?

Astronomske Nobelove nagrad e: Adekvatno predstavljanje najstarije nauke ?. Milan M. Ćirković Astronomska opservatorija Beograd Prirodno -mate matički fakultet Univerziteta u Novom Sadu Future of Humanity Institute, Oxford University e-mail: mcirkovic @aob.rs 17 . V 2012.

erasmus-karsten
Download Presentation

Astronomske Nobelove nagrad e: Adekvatno predstavljanje najstarije nauke ?

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. AstronomskeNobelovenagrade:Adekvatno predstavljanje najstarije nauke? Milan M. Ćirković Astronomskaopservatorija Beograd Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Novom Sadu Future of Humanity Institute, Oxford University e-mail: mcirkovic@aob.rs 17. V 2012.

  2. Astronomija i astronomske nauke • Dve grupe srodnih disciplina: • „Tradicionalni“ partneri: meteorologija, klimatologija, geodezija, geofizika, spektroskopija, matematička kosmologija... • Interdisciplinarne oblasti: nuklearna astrofizika, astrohemija, astrobiologija, planetarna geologija... • Istinska istorija nauke ne priznaje disciplinarne granice • Specifična epistemologija i metodologija • Organizaciono klasifikovana u fizičke ili matematičko-fizičke oblasti

  3. Nobelove nagrade • Alfred Nobel (1833-1896) • Originalnenagrade: fizika, hemija, medicina, književnost, mir • Prve dodeljene 1901: Vilhelm Rendgen, Jakobus van‘t Hof, Emil fon Bering, Sili Pridom, Anri Dinan • Propozicije: najviše 3 dobitnika, po najviše 2 osnova, ne dodeljuje se posthumno • Novčana nagrada jako varira (poslednjih godina oko 10 miliona kruna ≈ 1 miliona evra) • Pozitivna diskriminacija empirijske nauke • Brojne predrasude...

  4. 1936: Kosmički zraci • Victor Franc Hess (1883-1964): “zaotkriće kosmičkog zračenja“ • Ključna otkrića između 1911 i 1913 • Usavršeni instrumenti za detekciju zračenja • Letovi u balonu do 5,3 km visine (često i noću, uz veliki rizik) • Rešenje misterije porekla jonizujućeg zračenja! • Miliken: „kosmički zraci“ • Nakon Anschluss-a 1938, Hess emigrira u SAD gde do kraja života radi na Fordham univerzitetu

  5. 1967: izvorenergijezvezda • Hans Albrecht Bethe (1906-2005): “za doprinos teoriji nuklearnih reakcija, a posebno za razjašnjenje stvaranja energije u zvezdama” • Rođen u Strazburu, u nemačkoj jevrejskoj porodici • Učenik Arnolda Zomerfelda u Minhenu • 1933. emigrira najpre u V. Britaniju, a potom u SAD • Na univerzitetu Cornell predavao skoro 70 godina (!) • Nuklearna astrofizika, teorija polja, „Beteova biblija“, αβγ... • SN1987A • Analiza nesreće u Černobilju... • Brojne parodije, popularni članci...

  6. Beteov (cno) ciklus

  7. 1974: radio astronomija • Martin Ryle(1918-1984) i Antony Hewish (1924-): „za njihov pionirski rad u radio astronomiji: Rajl za izum tehnike aperturne sinteze, a Hjuiš za odlučujuću ulogu u otkriću pulsara“ • Aperturna sinteza omogućava korišćenje velikih interferometara (od 1950-tih radio, a od 2000-tih i optičkih) • Jedan od velikih skandala u istoriji nagrade...

  8. Optička aperturna sinteza

  9. kontroverza • Otkriće pulsara učinila je zapravo Džozelin Bel (Jocelyn Bell Burnell) • Ser Fred Hojl (i drugi): nagrada Hjuišu je skandalozni No-Bell... • Hjuiš čak nije ni verovao da je signal autentičan! • Objavljeni rad ima 5 autora, Hjuiš bio prvi, a Belova drugi autor • Primer zloupotrebe rukovođenja i mentorisanja, diskriminacije prema ženama u nauci

  10. 1978: Kosmička mikrotalasna pozadina • Arno Allan Penzias(1933) i Robert Woodrow Wilson (1936) za „otkriće kosmičkog mikrotalasnog pozadinskog zračenja“ • Kontroverza: slučajno otkriće bez adekvatne interpretacije? • Diki i Pibls 1965. objašnjavaju stvar • Svako može da čuje mikrotalasno pozadinsko zračenje! • Ostatak epohe rekombinacije, oko 380 hiljada godina nakon Velikog praska... • Gamov? Diki i Pibls?

  11. 1983: zvezde i nukleosinteza • William Alfred "Willy" Fowler (1911–1995)„za teorijske i eksperimentalne studije nuklearnih reakcija koje dovode do nastanka hemijskih elemenata“ i Subrahmanyan Chandrasekhar(சுப்பிரமணியன் சந்திரசேகர்) (1910–1995) „za teorijske studije fizičkih procesa ključnih za strukturu i evoluciju zvezda“ • Značajna nepravda (Fowler potvrdio): izostavljanje ser Freda Hojla • Čandra(šekar): najuniverzalniji astrofizičar ikada • Čandra vs. Edington • Beli patuljci, hidrodinamika, crne rupe, istorija nauke... • Izvrstan organizator: urednik ApJ20 god. • Karl Segan: „Šta znači istinska elegancija naučio sam od Čandrašekara.“

  12. B2FH teorija

  13. Čandrašekarova granica: ključ za sudbinu zvezda

  14. 1993: binarni pulsar • Joseph Hooton Taylor, Jr.(1941) i Russell Alan Hulse(1950) „za otkriće nove vrste pulsara koje je otvorilo nove mogućnosti za proučavanje gravitacije“ • 1974: PSR B1913+16 • Period 0.05902999792988 sekundi... i raste! • Emisija gravitacionih talasa

  15. 2002: neutrinska i rendgenskaastronomija • Rikardo Đakoni(1931): „za pionirske doprinose astrofizici, koji su doveli do otkrića kosmičkih rendgenskih izvora“ • Masatoši Košiba(小柴 昌俊) (1926) i RejmondDejvis(1914–2006) „za detekciju kosmičkih neutrina„ Neobično uspešni graditelji instrumenata!

  16. Chandra x-ray observatory

  17. Za “otkriće spektra crnog tela i anizotropija kosmičke mikrotalasne pozadine” 2006: COBE Džordž Smut (1945) Džon Mater (1945)

  18. Za “otkriće ubrzanog širenja svemira kroz posmatranja udaljenih supernovih” 2011: tamna energija! Adam Ries (1969) Brajan Šmit (1967) Sol Perlmuter(1959)

  19. “Prošireni” Hablov zakon

  20. Sve u svemu... • 18 astronomskihlaureata iz fizike ( 9,4%) • Posle 2. sv. rata: 11,8% • Poslednjih 25 godina: 16% • U poslednjih par decenijagodina trend od približno 1 u 5 godina. • Manje od ulaganja, više od personala! • Favorizovaniposmatrači (15/18) • Brojni druginobelovci „usput“ doprineli astronomiji: Ajnštajn, Pol Dirak, Lav Landau, Hans Alfven, Stiven Vajnberg...

  21. Nagrade iz hemije relevantne za astronomiju Harold C. Urey (1934): „zaotkriće deuterijuma“ Gerhard Herzberg (1971): „za doprinos spektroskopiji“ Paul Crutzen, Mario Molina i Sherwood Rowland (1995): „za rad u atmosferskoj hemiji, sa naglaskom na formiranje i raspad ozona”

  22. Juri: Pionir planetarnih nauka i astrobiologije • Otac astrohemije i paleoklimatologije • Doprineo razvoju teorija nastanka planeta i satelita • Sudari Zemlje sa kometama i asteroidima? • Sa Milerom prvi sintetisao aminokiseline u simuliranoj primordijalnoj atmosferi Zemlje

  23. Nobelovac za mir značajan za astronomiju • Андрей Дмитриевич Сахаров (1921–1989), laureat 1975 • „za ubedljivu odbranu neotuđivih ljudskih prava kao temelja istinske i trajne međunarodne saradnje“ • „Otac sovjetske hidrogenske bombe“ • 1967-1986 u zatvoru, kućnom pritvoru ili progonstvu • Izumitelj tokamaka • Prva teorija bariogeneze (1967): objašnjenje asimetrije materije i antimaterije

  24. Ko je zasluživao, a nije dobio? • Habl: otkriće galaksija, širenje svemira • Edington: struktura zvezda • Lemetr, Gamov: Veliki prasak • Oort: galaktička dinamika • Zeljdovič, Ostrajker, Pibls: stvaranje strukture • Bekenštajn, Hoking i Penrouz: termodinamika crnih rupa • Gut, Linde: kosmološka inflacija

  25. HVALA NA PAŽNJI!

More Related