Samspil meðferðar og vinnustaða

1. Samspil meðferðar og vinnustaða Bjarni Össurarson geðlæknir

2. Skilaboð • Áfengi veldur mestum vanda • Drykkjuvandamál eru “einstaklingsbundin” • Mismunandi leiðir eru farnar í áfengismeðferð og hún þarf að vera “einstaklingsmiðuð”

3. Almennt • Áfengi er okkar aðal vímuefni. 86% íslendinga hafa neytt áfengis á síðustu 12 mánuðum* • Áfengisdrykkja vaxandi á íslandi, neyslan aukist um 45% á síðustu 10 árum (6.52 lítrar af hreinum vínanda per 15 og eldri)** * Áfengis og vímuefnaráð, Gallupkönnun 2001 **Fræðslmiðstöð í fíknivörnum, www.forvarnir.is

4. Almennt • Áfengi veldur okkur einnig mestum skaða • Vesturlönd: snemmbær dauði og fötlun (“disability adjusted life year”): áfengi rúmlega 4x meiri skaða en fíkniefni (10.3% vs 2.3%)* • 65% íslendinga telur að ólögleg vímuefnaneysla sé meira þjóðfélagslegt vandamál en áfengisneysla** *Murray CJL, Lopez AD: Lancet 1997 **Áfengis og vímuefnaráð, Gallupkönnun 2001

5. Almennt • Ekki nóg með að við séum með “tvísýni” á áfengi......... • Vandamálin ólík – “spektrum” • Vandamálin hafa ólíka þýðingu fyrir fólk

6. “Spectrum” Misnotkun án mikillar neyslu Drekka of mikið Misnotkun Ánauð án félagsvanda Ánauð

7. .......sem sagt ekki hægt að skipta Íslendingum í alkóhólista og ekki alkóhólista - þarf að meta vanda hvers einstaklings........

8. Mat á áfengisvanda • Saga • Neyslusaga • Meðferðarsaga • Félagsvandi: maki, börn, vinna, afbrot • Sálræn eink: þunglyndi, kvíði, svefntruflanir Líkamskoðun Rannsóknir: blóðpróf ofl.

9. ........tekið tillit til allra þessara þátta og óska sjúklingsins þegar ákveðið er hvaða meðferð hentar og í hve miklu magni.......

10. Meðferð • Íslendingar virðast hafa litla fordóma út í áfengismeðferð • Áætlað að 1998 hafi 6.3% íslendinga yfir 15 ára farið í inniliggjandi áfengismeðferð* • Mikil meðferð í boði en frekar einsleit • Fyrst Inniliggjandi afeitrun + eftirmeðferð og svo AA samtökin • Er að breytast *Kristinn Tómasson 1998

11. Meðferð • Mismunandi hve mikil meðferð er við hæfi • “Bati án meðferðar” • Stutt meðferð: nokkur viðtöl, “feedback”, ábyrgð, ráð, auka trú • Göngudeildarmeðferð: t.d. lyfjagjöf, einkaviðtöl, hópvinna

12. Meðferð • Dagdeildarmeðferð: hópar, hluti úr degi eða allur dagur, kvöldmeðferð t.d. í sex vikur +/- eftirmeðferð • Innlagnir: á spítala eða aðrar stofnanir, 1-24 vikur

13. Meðferð • Mismunandi hvers konar meðferð er líkleg til árangurs • “Meðferðarmatseðill” • AA – sporavinna • Lyf • Sálfræðileg nálgun

14. Samband við vinnumarkaðinn • Ekki eru neinar formlegar reglur/leiðir milli Landspítala og atvinnurekenda • Margir koma í meðferð að eigin sögn fyrir þrýsting frá vinnuveitanda • Almennt mjög góður skilningur fyrir þessum vanda hjá íslenskum atvinnurekendum • Yfirleitt auðsótt að fá tíma til meðferðar • Reynt að finna jafnvægi milli þarfar á ákveðinni meðferð og sveigjanleika hvað varðar vinnu

15. Samband við vinnumarkaðinn • Eftir mat er gert meðferðarplan sem allir aðilar geta sætt sig við • Mikilvægt að ljóst sé að meðferð getur verið mjög mismunandi (t.d. kvöldmeðferð) • Oftast ákveðin eftirfylgni, þarf ekki að vera á stofnun • Engar fastar reglur um hve lengi eða hve stíft slíkt eftirlit ber að vera

16. Samband við vinnumarkaðinn • Yfirleitt gengur mjög vel og ekki nein sérstök vandamál • Trúnaður við sjúklinginn • Leyfi sjúklings til að gefa upplýsingar • Skylda okkar gagnvart öðru fólki • Gæsluhlutverk

17. Sjóðstjórinn • 32 ára, sjóðstjóri hjá Íslandsbanka, sambúð, engin börn • Hefð í deildinni að halda uppá sigra og slaka á spennu með vinnufélögunum • Síðasta ár áfengisdrykkja hverja helgi, farinn að lenda í blackout, keyrði fullur • Yfirmanni borist þrjár kvartanir frá viðskiptavinum um “trúnaðarbrest á Rex bar” og stór kúnni farinn yfir í KB • “ég man ekki neitt, ég verð að gera eitthvað í þessu” • meðferð?

18. Meðferðarplan: • Hitta lækni x 3, blóðprufur og fræðsla • Hitta áfengisráðgjafa x 6 • Skoða kosti og galla þess að hætta/halda áfram að drekka • Praktískar fallvarnir • Skoða aðrar leiðir til að slaka á og halda upp á

19. Prófessorinn • 53 ára háskólaprófessor, fráskilinn • Vaxandi drykkja sl 10 ár, nú öll kvöld, mikil veikindafrí, missti prófið, slæmur af psoriasis • Tvær meðferðir á Freeport, ekki mikill árangur • Kallaður á teppið eftir árshátíðina og sendur í sjúkraleyfi, skilaboð um að fara í meðferð eða missa vinnuna ella • “kem ekki nálægt AA eða þessum sporum, hef reynt það, eintómt trúarrugl, virkar ekki” • Meðferð?

20. Meðferðarplan: • Sálfræðileg nálgun í hópmeðferð • 4 vikur í dagdeildarmeðferð • Vikulegur stuðningshópur í 12 vikur á eftir • Mánaðarleg viðtöl við heimilislækninn

21. Húsamálarinn • 50 ára húsamálari, giftur, eigin húsnæði, uppkomin börn • Túramaður, farið á AA fundi og verið edrú í 2 ár en undanfarna 2 mánuði drukkið illa og nú daglega í 3 vikur, rétt að við það að missa vinnuna • “ég er búinn að fá nóg” • meðferð?

22. Meðferðarplan: • Innlögn á Vog í 14 daga • AA samtökin