Trinaesta nedelja Budžetski prihodi, javni prihodi, poreski prihodi

1. Trinaesta nedeljaBudžetski prihodi, javni prihodi, poreski prihodi

2. Budžetski prihodi • transakcije koje povećavaju neto imovinu države: • transakcije koje izviru iz fiskalnog suvereniteta države i naplaćuju se prinudom; • transakcije koje proističu iz državnog vlasništva ili delatnosti; • transakcije kojima se formira javni dug; • svrstavaju se u javne prihode i primanja;

3. Budžetski prihodifiskalni vs. nefiskalni • fiskalni - država ih naplaćuje po osnovu svog fiskalnog suvereniteta; • nefiskalni - država ih stiče kao i bilo koji drugi subjekt na tržištu: prodajom finansijske, prodajom nefinansijske imovine, zaduživanjem; (npr. domenski prihodi - prihodi koje država stiče po osnovu imovine koja daje prihod);

4. Javni prihodi • su budžetski prihodi ostvareni od : • obaveznog plaćanja pravnih i fizičkih lica koja koriste određeno javno dobro ili javnu uslugu; • i drugi prihodi direktnih i indirektnih korinika budžeta i organizacija za obavezno socijalno osiguranje; • Vrste: • porezi; • doprinosi za obavezno socijalno osiguranje; • neporeski prihodi u koje se svrstavaju: takse, naknade, kazne i prihodi nastali upotrebom javnih sredstava; • samodoprinos; • donacije, transferi i finansijska pomoć EU;

5. Javna primanja • primanja od prodaje nefinansijske imovine: osnovnih sredstava, robnih zaliha, dragocenosti, prirodne imovine; • primanja od zaduživanja na domaćem i inostranom tržištu; • primanja od prodaje finansijske imovine na domaćem i inostranom tržištu;

6. Vrste javnih prihoda - porez • najvažniji javni prihod; • javni prihod bez direktne protivusluge; • karakteristike: obaveznost i prinudnost; • podela: direktni i indirektni u zavisnosti da li poresku moć oporezuju direktno ili indirektno (imaš – znači bogat si vs. trošiš znači bogat si); - najstarijiporezi- porezinaimovinu, razvoj ostalih poreskih oblika prati razvojpodeleradaitržišta; • prvioblikporezanapotrošnju- akciza - porez na pojedinačna dobra i usluge;

7. Vrste javnih poreza - doprinos • javni prihodi namenskog karaktera; • po pravilu ne svrstava se na prihodnu stranu budžeta nego finansijskih planova organizacija za obavezno socijalno osiguranje: • Fonda za penziono-invalidsko osiguranje; • Zavoda za zdravstveno osiguranje; • Nacionalne službe za zapošljavanje;

8. Vrste javnih prihoda - taksa • javni prihod koji služi podmirenju samo troškova ( ne opštih državnih rashoda) koji su prouzrokovani radnjom javnih organa prilikom pružanja konkretnih usluga; • podela prema vrsti organa koja vrši zahtevanu uslugu: administrativna, boravišna, sudska i komunalna; • administrativne t. nastaju po osnovu podnetih zahteva, izdatih rešenja, dozvola i drugih isprava i za upravne radnje; - prema nivou vlasti koja je uvodi: lokalna, republička;

9. Vrste javnih prihoda - naknada • javni prihod koji se naplaćuje od fizičkog ili pravnog lica kao “cena “za korišćenje javnog dobra; • korišćenje j.d. podrazumeva: ili da se koristi neposredno ili da poreski obveznik svojim činjenjem ili nečinjenjem utiče na njegovu raspoloživost, kvalitet ili neku osobinu; • može se naplaćivati za: vodu, životnu sredinu, promenu namene poljop. zemljišta, geološka istr., koriščenje šuma i šumskog zemljišta, lovostajem zaštićenih vrsta divljači, mineralnih sirovina i geotermalnih resursa, radiodifuznog prostora, elektr. komunikacionih mreža, luka i pristaništa, vodenih puteva, želj. infrastrukture;

10. Poreski sistem • skup poreskih oblika koji se primenjuju na teritoriji jedne države; • podela na osnovu broja poreskih oblika u poreskom sistemu: • poreski monizam – p.s. sa jednim poreskim oblikom; - ideja fiziokrata nikada nije primenjena u praksi; • poreski pluralizam - p.s. sa više poreskih oblika;

11. Prednosti /nedostaci poreskog pluralizma prednosti • izdašniji; • potpunije obuhvata ekonomsku snagu poreskog obveznika; • potrebni prihodi obezbeđuju se po nižoj poreskoj stopi; • sklonost ka utaji poreza je manja; • preko poreke politike moguće je uticati na ostvarenje ekonomskih i socijalnih ciljeva; nedostaci: netransparentan sa visokim troškovima naplate i plaćanja poreza kada se uvede preterano veliki broj poreskih oblika;

12. Ciljevi oporezivanja • fiskalni - ostvarenje budžetskih prihoda; • nefiskalni - ostvaruju se preko poreskih oslobođenja i olašica; mogu da naruše ekonomske principe poslovanja ukoliko se stave u funkciju ostvarenja velikog broja ekonomskih i socijalnih ciljeva; - ekonomski - favorizovanje pojedinih privrednih grana, stimulacija inostranih ulaganja, brži razvoj nedovoljno razvijenih područja, podsticanje određenih invest. poduhvata ili ciljevi opšte makroekonomske prirode; - socijalni – smanjivanje razlike u materijalnom položaju poreskih obveznika; - ostali – odnose se na zdravstvenu politiku, demografsku politiku, kulturnu politiku, ekološku politiku;

13. Poresko pravni odnos • uspostavlja se između poreske uprave i poreskog obveznika; • uspotavlja se u poreskom postupku u kome: - poreska uprava ima pravo i obavezu da zahteva ispunjenje poreskih obaveza; • poreski obveznik ima pravo i obavezu da ispuni poresku obavezu; • u slučaju neizmirivanja poreske obaveze, poreska uprava pokreće postupak prinudne naplate poreza

14. Poreski postupak • za vođenje zadužena poreska uprava; • uključuje: • utvrđivanje naplate poreza; • poresku kontrolu; • vođenje registra p.o. koji se identifikuju preko PIB - jedinstven i jedini broj fizičkog lica, preduzetnika i pravnog lica za sve javne prihode; • otkrivanje poreskih krivičnih dela i prekršaja i njihovih izvršilaca;

15. Poreski obveznik /poreski dužnik • poreski obveznik ≠poreski dužnik; • poreski obveznik - fizičko ili pravno lice koje je po zakonu dužno da plati porez; • poreski dužnik - fizičko ili pravno lice koje je obavezno da plati porez i može biti: • poreski obveznik; • poreski jemac; • isplatilac prihoda poreskom obvezniku; • poreski posrednik; • ostala pravna i fizička lica koja duguju neku radnju iz poreskog pravnog odnosa;

16. Poreski dužnici 1.poreski obveznik - lice koje je po zakonu dužno da plati porez; 2.poreski jemac - odgovara za plaćanje poreskog duga p.o. u slučaju da on ne plati dug o dospelosti; 3. isplatilac prihoda p.o. – dužan da napravi obračun i po odbitku plati propisani porez na isplaćeni prihod; 4.poreski posrednik – dužan da po nalogu uplati utvrđeni porez, u svoje ime, a za račun p.o.; 5. ostala pravna i fizička lica koja duguju neku radnju iz poreskog pravnog odnosa;

17. Razrez poreza • utvrđivanje poreske obaveze; • poreska obaveza utvrđuje se primenom poreske stope na poresku osnovicu; - poreska osnovica - novčana vrednost poreskog objekta ili iznos na koji se primenjuje poreska stopa; - poreska stopa - procenat ili fiksni iznos od poreske osnovice koji određuje visinu poreske obaveze (proporcionalna, progresivna, regresivna - ne menja se, uvećava ili smanjuje sa povećanjem poreske osnovice);

18. Uticaj poreske politike na ponašanje poreskih obveznika 1. poreska evazija – izbegavanje plaćanje poreza: • može biti zakonita i nezakonita; • posledica: oštećuje državnu kasu; 2. prevaljivanje plaćenog poreza od strane poreskog obveznika na druga lica ; • po pravilu prevaljuju se indirektni porezi; • posledica: preraspodele poreskog tereta između poreskih obveznika i drugih tržišnih učesnika;

19. Poreska evazija - zakonita • odnosi se na radnje koje nisu protivzakonite, ali zbog kojih se poreska obaveza umanjuje ili uopšte ne nastaje; • smanjenje potrošnje; • obezbeđivanje dodatnih sredstava zaduživanjem umesto emisijom akcija; • poreski beg - premeštanje kapitala i pojedinih oblika imovine iz jednog područja ili jedne države gde su porezi veći u drugo područje države ili drugu državu gde su porezi manji;

20. Poreska evazija - nezakonita • krivično delo; - evazija direktnih poreza-defraudacija; - evazija indirektnih poreza – kontrabanda (šverc, krijumčarenje); • nastaje preduzimanjem radnji koje su suprotno zakonu: • neplaćanja poreza; • davanja pogrešnih podataka od značaja za utvrđivanje poreske obaveze; • nepodnošenje poreske prijave;

21. Prevaljivanje poreza • prebacivanja plaćenog poreza, u celosti ili delimično, na druga lica; • ostvaruje se na tržištu promenom cena roba i usluga; • prevaljivanje unapred - povećanje prodajnih cena; • prevaljivanje unatrag - snižavanje nadnica i cena sirovina i usluga dobavljača; • bočno prevaljivanje - povećanje cena drugih roba ili pogoršanje kvaliteta roba, uz zadržavanje ranijih cena;