سازمان ها و مراکز فرهنگی

1. سازمان ها و مراکز فرهنگی محمد حسن مبینی زاده مهرماه 1392

2. سازمان چیست؟ فصل اول:

3. تعریف سازمان: سازمان ها را از جهت مفهومی، به گونه های مختلفی تعریف کرده اند، برخی از این تعاریف را که بیشتر متداولند، ذیلاً برمی شماریم: • پدیده های عقلانی که اهدافی را دنبال می کنند. • ائتلاف ذینفع های قدرتمند. • سیستم های باز: سازمان ها، سیستم های تبدیل داده ها به ستاده هایند که برای بقای خود به محیطشان متکی اند. • نظام های تولید کننده معناساز: سازمان ها پدیده هایی هستند که به صورت مصنوعی ایجاد شده اند. اهداف بلند مدت و مقاصدشان به صورت نمادین ایجاد شده و بوسیله مدیریت حصول می شود. • سیستم های بهم پیوسته منعطف: سازمان ها از واحدهای نسبتاً مستقل تشکیل شده اند که می توانند اهدافی مشابه و حتی متضاد را دنبال کنند. • سیستم های سیاسی: سازمان ها مرکب از جناح های قدرتمند داخلی اند که هر کدام کنترل بر فرایند تصمیم گیری را به منظور افزایش منافع خود خواهانند و پیگیر آنند. • ابزار تسلط یا حاکمیت • واحدهای پردازش اطلاعات • زندان های روح • قراردادهای اجتماعی (رابینز؛ 1388، 27)

4. سازمان، هماهنگی معقول تعدادی از افراد است که برای تحقق هدف یا منظوری مشترک، از راه وظایف و ساختن پیوندهای منظم و منطقی، به گونه ای پیوسته، فعالیت می کنند. (نائینی؛ 1389، 3) سازمان را سیستمی از فرایندهای نظام یافته دانسته اند که جوهره و رکن اصلی آن، منابع انسانی و پیوندهای متقابل آنان، برای دست یافتن به هدف های مشخص است. (نائینی؛ 1389، 4) سازمان، یک نهاد اجتماعی است که مبتنی بر هدف می باشد، ساختار آن به صورتی آگاهانه طرح ریزی شده است و دارای سیستم های فعال و هماهنگ است، و با محیط خارجی ارتباط دارد. (دفت؛1388، 19) سازمان به مفهوم کلی عبارتست از: روابط منظم افرادی که تحت سلسله مراتب مختلف، دارای وظایف مختلف ولی دارای هدف یا اهداف مشترک اند و برای نیل به آنها همکاری می کنند. (ابراهیمی؛1392، 17)

5. تعریف منتخب سازمان: سازمان؛ پدیده ای اجتماعی است که به طور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود و ثغور نسبتاً مشخصی بوده و برای تحقق هدف یا اهدافی، بر اساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می کند.(رابینز؛1388، 21)

6. اهمیت سازمان: الف) برای دستیابی به هدف ها و نتیجه های مورد نظر، منابع لازم را تهیه و تأمین کند. ب) کالاها و خدمات را به صورتی کارا و با راندمانی بالا تولید و ارائه کند. ج) نوآوری را تشویق و تسهیل نماید. د ) از کامپیوتر و تکنولوژی های نوین استفاده کند. هـ) خود را با عوامل محیطی در حال تغییر وفق دهد و بر آنها اعمال نفوذ کند. و) به آنچه مورد نظر مالکان، مشتریان و کارکنان شرکت است ارج نهد و بر ارزش آنها بیفزاید. ز) بکوشد تا با چالش های حاصل از ناهمگونی نیروی کار دست و پنجه نرم کند، مسائل اخلاقی را رعایت نماید و موجب انگیزش، تشویق و هماهنگی کارکنان شود. (دفت؛ 1388، 20)

7. مشخصه های سازمان (از نظر استونر): الف) سازمان ها (رسمی یا غیررسمی)، از افرادی تشکیل می شوند که گرد هم می آیند و گروه تشکیل می دهند، زیرا آنها، منافع خود را در این می بینند که همکاری کنند و در جهت یک هدف مشترک، به پیش بروند. ب) هدف(Goal) یا مقصود، یکی از ارکان رسمی هر سازمانی است ... هیچ سازمانی بدون داشتن هدف، نمی تواند دلیلی برای وجود و ادامه حیات داشته باشد. ج) هر سازمان برای تأمین هدف های خود دارای یک روش است که آن را برنامه (Plan) می نامند. د) سازمان باید منابع لازم برای رسیدن به هدف ها را تأمین کند و آن ها را تخصیص دهد. (استونر؛ 1387 ،6)

8. ویژگی های مشترک سازمان ها (مینتسبرگ): هنری مینتسبرگ ... پنج ویژگی اساسی کشف کرد که کم و بیش در هر سازمانی تحقق می یابد: الف) مدیریت ارشد ب) خط میانی: مدیران سطح میانی، بین کارمندان عالی و اجرایی ج) هسته عملیاتی: کارمندان اجرایی حرفه ای د) ساختار فنی: اعضای ستاد که اجرای استانداردسازی کار را تضمین می کنند. هـ) ستاد پشتیبانی: اعضای ستاد که از مدیران و کارمندان اجرایی حمایت می کنند. (هاگورت؛1390، 248)

9. انواع سازمان ها: برای سازمان ها، دسته بندی هایی هم گفته شده، از جمله دسته بندی سازمان ها به: رسمی: سازمان رسمی را مسئولین به طور قانونی، بنیان گذاری و تصویب می کنند و در آن تعداد مشاغل، حدود وظایف و اختیارات و چگونگی انجام ان مشخص می شود. پس از آن که ساختار رسمی درست می شود، غیررسمی: معمولاً سازمان غیررسمی به گونه ای طبیعی در چارچوب آن پدیدار می گردد. این سازمان غیررسمی حاصل تعامل اجتماعی مداوم است و ساختار رسمی را تعدیل، تحکیم یا گسترش می دهد. (نائینی؛ 1389، 4)

10. عناصر مهم سازمان های رسمی: هدف ساختار و تشکیلات فرایند انجام کار منابع مادی منابع انسانی (ابراهیمی؛ 1392، 19)

11. علل ایجاد سازمان های غیررسمی: ارضای نیاز اجتماعی افراد احساس وابستگی و کسب هویت همدردی و همدلی با دیگران کمک برای دستیابی به اهداف ایجاد فرصت برای نفوذ و خلاقیت استمرار بخشیدن به ارزش های فرهنگی گروه ایجاد ارتباط و کسب اطلاعات (ابراهیمی؛ 1392، 27)

12. ابعاد سازمانی: • الف) ساختاری: بیان کننده ویژگی های درونی یک سازمان هستند. آنها مبنایی به دست می دهند که می توان بدان وسیله سازمان ها را اندازه گیری و با هم مقایسه کرد. ابعاد ساختاری سازمان عبارتند از: • رسمی بودن: به اسناد و مدارکی اطلاق می شود که در سازمان وجود دارد. در این اسناد، روش ها، شرح وظایف، مقررات و سیاست هایی را که سازمان باید رعایت و اجرا نماید، نوشته شده است. • تخصصی بودن: یعنی اینکه سازمان مزبور تا چه اندازه یا تا چه درجه ای کارها و فعالیت های خود را به وظایف جداگانه و تخصصی تقسیم کرده باشد. • داشتن استاندارد: داشتن استاندارد به موردی اطلاق می شود که بسیاری از کارهای مشابه به روشی یکسان و همانند انجام شوند. • سلسله مراتب اختیارات: مشخص کردن این موضوع است که هر یک از افراد باید گزارش کار خود را به چه کسی بدهد؛ همچنین حیطه کنترل (نظارت) هر یک از مدیران مشخص می شود. • پیچیدگی: مقصود از پیچیدگی، تعداد کارها یا سیستم های فرعی است که در درون یک سازمان انجام می شود یا وجود دارد. • متمرکز بودن: در سلسله مراتب اختیارات، متمرکز بودن به آن سطح از اختیارات گفته می شود که قدرت تصمیم گیری دارد. هنگامی که تصمیم در سطح بالای سازمانی گرفته شود، آن سازمان را متمرکز می نامند. • حرفه ای بودن: به سطح تحصیلات رسمی و آموزشی کارکنان اطلاق می شود. • نسبت های پرسنلی: این نسبت بیان کننده به کار گیری افرادی است که برای وظایف مختلف و دوایر گوناگون به استخدام سازمان درمی آیند. (دفت؛1388، 28)

13. ادامه: ب) ابعاد محتوایی: معرف کل سازمان هستند ... آنها معرف جایگاه سازمان هستند و بر ابعاد ساختاری اثر می گذارند. ابعاد محتوایی می توانند مبهم باشند، زیرا آنها نشان دهنده سازمان و محیطی هستند که ابعاد ساختاری در درون ان قرار می گیرند. (دفت؛1388، 28) ابعاد محتوایی عبارتند از: اندازه: اندازه سازمان عبارتست از بزرگی آن که به صورت تعداد افراد یا کارکنان مشخص می گردد. تکنولوژی سازمان: عبارتست از ماهیت زیرسیستم تولید، و شامل عملیات و روش های فرایند تولید می شود. محیط: محیط شامل عواملی می شود که در خارج از مرز سازمان وجود دارند. برخی از این عوامل عبارتند از: صنعت، دولت، مشتری و... اهداف و استراتژی سازمان فرهنگ (دفت؛ 1388، 32)

14. سیرتاریخی تئوری های سازمان و مدیریت: رهیافت های سنتی: که بر ارائه اصول جهانشمول برای کاربرد در وضعیت های گوناگون، تأکید دارند. رهیافت های منابع انسانی: که بر تأمین نیازهای انسانی، ایجاد گروه کاری و توجه به نقش عوامل اجتماعی در محیط کار تأکید دارند. رهیافت های کمی (علم مدیریت): که بر اهمیت استفاده از فنون ریاضی برای حل مسائل مدیریتی تأکید دارند. رهیافت های سیستمی و اقتضایی: که بر ضرورت اتخاذ دیدگاه سیستمی و تفکر اقتضایی در تحلیل مسائل مدیریتی تأکید دارند و تعهدات جاری نسبت به کیفیت و عملکرد عالی را مورد توجه قرار می دهند. (رضائیان؛ 1387، 40)

15. نکته 1: در مجموعه رهیافت های سنتی به مدیریت، سه شاخه اصلی مطرح می شوند که عبارتند از: • مدیریت علمی: نظریه پردازان این مکتب «فردریک تیلور» و «گیلبرت ها» می باشند. • اصول علم اداره (فراگرد مدیریت): نظریه پردازان این مکتب «هنری فایول» و «مری پارکر فالت» هستند. • نظریه بوروکراسی: نظریه پرداز این مکت ماکس وبر می باشد. (رضائیان؛ 1387، 41)

16. نکته2: • نظریه روابط انسانی (مطالعات هارثون) • نظریه نیازهای انسانی (آبراهام مزلو) • نظریه X و نظریه Y (داگلاس مک گریگور) • نظریه شخصیت و سازمان (گریس آرجریس) (رضائیان؛ 1387، 50)

17. نکته 3: رهیافت های کمی به مدیریت: تقریباً همزمان با دانشمندانی که بر روی رهیافت های منابع انسانی کار می کردند، برخی دیگر از دانشمندان، امکان استفاده از روش های ریاضی و فنون کمی برای بهبود تصمیم گیری در مدیریت را بررسی می کردند. اسا رهیافت کمی به مدیریت، بر این فرض استوار است که استفاده از روش های ریاضی، به بهبود تصمیم گیری و حل مسائل مدیریتی کمک می کند. (رضائیان؛ 1387، 58)

18. نکته 4: • نظریه سیستمی: نظریه سیستمی، مبتنی بر این تفکر است که باید سازمان را به منزله یک کل نظام یافته درنظر گرفت. بر مبنای این نظریه، از تحلیل داده های برای حل مسائل و اتخاذ تصمیم استفاده می شود. (رضائیان؛ 1387، 62). سیستم، مجموعه ای از اجزای به هم پیوسته است که برای کسب هدف مشترک فعالیت می کنند. (رضائیان؛ 1387، 63) • نظریه اقتضایی: نظریه پردازان اقتضایی بر این باورند که انسان ها موجوداتی پیچیده و تحول پذیرند و نیازهای متعدد، متنوع و متغیری دارند. آنها گستره استعدادها و توانایی های آدمی را قابل بهبود و توسعه می دانند؛ از این رو توصیه می کنند که مدیران و سازمان ها باید متناسب با تفاوت های فردی کارکنانشان، مجموعه متنوعی از راهبردهای مدیریتی و فرصت های شغلی را برای آنها فراهم آورند. (رضائیان؛ 1387، 62)

19. چرخه حیات سازمان: مرحله ایده: رهبری مرحله ساختار: تقسیم وظایف مرحله استراتژی: ابتکارات جدید استراتژیک از جانب رهبری مرحلهجشنواره: برنامه های ابتکاری در باب رهبری و کار گروهی (هاگورت؛1390، 238)

20. سازمان ها و مراکز فرهنگی فصل دوم:

21. مقدمه: این سازمان ها [سازمان های فرهنگی] ضمن مشترک بودن در اصول و قواعد کلی مدیریتی با سایر سازمان ها تفاوت عمده ای دارند. این تفاوت ها را می توان در اهمیت اجتماعی مأموریت و وظایف آنها، حساسیت عمومی مردم نسبت به کارکرد آنها، پیچیدگی و دشواری وظایف، ارزشی بودن وظایف و... دانست. (نائینی؛ 1389، 77) سازمان های فرهنگی، معمولاً در محیط های متلاطم و پیچیده فعالیت می کنند؛ بنابراین ساختار و مدیریت آنها باید با برخورداری از روحیه و نوع سازماندهی نهادی، بتواند به نیازهای جدید پاسخ دهد و کارکردهای متنوع و متفاوت خود را در هر شرایط از جمله ایجاد همبستگی اجتماعی، آماده سازی و تربیت نیروی انسانی برای ایفای نقش های مختلف اجتماعی، به خوبی انجام دهند. (نائینی؛ 1389، 78)

22. تعریف: سازمان های فرهنگی را می توان مانند سایر سازمان ها، پدیده های اجتماعی هدفمند با نقش ها و کارکردهای اساسی و فعالیت های مشخصی تعریف کرد که تحقق اهداف فرهنگی را دنبال می کنند. (نائینی؛ 1389، 77) می توانیم اشتراک مساعی و هماهنگی معقول و مستمر تعدادی از افراد برای انجام فعالیت هایی مشخص را که از طریق پذیرفتن وظایف خاص و روابط منظم و منطقی و در راستای تحقق اهدافی صرفاً با ماهیت فرهنگی است، در قالب یک سازمان فرهنگی، تبیین کنیم؛ بنابراین، سازمان فرهنگی، مجموعه ای از منابع گردآمده و سازمان یافته است که این منابع در راستای تحقق اهدافی مشخص، هماهنگ و هم راستا، عمل می کند. (نائینی؛ 1389، 77)

23. تعریف (شورای عالی انقلاب فرهنگی): مراکز، مؤسسات، کانونها و انجمن های فرهنگی، تشکیلاتی است که با اهداف و مقاصد فرهنگی اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی (بر طبق ماده 584 قانون تجارت و آئین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و مؤسسات غیرتجاری مصوب 1337) و براساس شرایط مندرج در این ضوابط، به مسئولیت اشخاص حقیقی یا حقوقی، اعم از دولتی، عمومی و خصوصی، افراد واجد شرایط برای فعالیت در یک یا چند قلمرو فرهنگی، هنری و سینمایی و مطبوعاتی با سرمایه ایرانی تشکیل می دهندو وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجوز تأسیس، نظارت بر فعالیت ها و انحلال آنها را صادر می کند. (سایت شورای عالی انقلاب فرهنگی)

24. مأموریت سازمان های فرهنگی: در شکل گیری سازمان های فرهنگی و تحقق اهداف فرهنگی، محیط فرهنگی و اجتماعی، اهمیت فوق العاده ای دارد. در واقع محیط فرهنگی و اجتماعی، به عنوان زمینه ای است که سازمان های فرهنگی، ریشه در آن داشته و عهده دار صیانت از عناصر متشکله و ممیزه فرهنگ آن زمینه می باشند. به عبارت دیگر، رسالت و مأموریت اصلی سازمان های فرهنگی در هر اجتماع، صیانت، بالنده سازی و ترویج باورها و نشانه های آن اجتماع است ... با این حال باید توجه داشت که سازمان های فرهنگی صرفاً ابزاری برای رسیدن به اهداف خاص نیستند؛ بلکه منعکس کننده اصول فرهنگی، ارزش ها، اعتقادات اجتماعی و به طور کلی الگوها و چارچوب هایی هستند که به سیستم گسترده تر از خود وابسته هستند. این سازمان ها باید با تعهد به مجموعه ای از ارزش ها، برای حفظ آنها تلاش نمایند و در محاسبه هزینه و منافع در سازمان های فرهنگی، اصل، فرایند نهادینه شدن ارزش ها و عمق بخشی فرهنگی جامعه باشد. علاوه بر ارزش مداری سازمان های فرهنگی، باید این سازمان ها بتوانند در برابر تحولات محیطی پایداری و ثبات از خود نشان دهند. (نائینی؛ 1389، 78)

25. اهمیت سازمان های فرهنگی: تحقق اهداف و برنامه های فرهنگی هر کشوری، مستلزم داشتن دستگاه ها نهادهای اجرایی کارآمد است. بدون سازمان ها و نهادهای فرهنگی کارآمد و اثربخش، تحقق هیچ برنامه ای، حتی اگر در مطلوب ترین شکل آن تدوین شده باشد، میسر نخواهد شد. برای آنکه بتوانیم علت عدم تحقق برنامه های فرهنگی را مشخص نماییم، علاوه بر برنامه ها و قوانین بخش فرهنگ، باید سازمان ها و نهادهای فرهنگی را نیز مورد بررسی قرار دهیم. (صالحی امیری، مبانی سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی؛1387، 223)

26. انواع تقسیم بندی سازمان های فرهنگی: الف) سطوح مدیریت فرهنگی: بر این اساس، دستگاه های فرهنگی به دو دسته راهبردی (شامل شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون فرهنگی مجلس، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تربیت بدنی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی) و اجرایی تقسیم شده اند. ب) تخصیص بودجه ج) زمینه فعالیت یا مأموریت اصلی در بخش فرهنگ د) حوزه های فرهنگی کشور (صالحی امیری، مبانی سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی؛1387، 224)

27. ادامه: با معیار اهداف و وظایف مدون در قانون تشکیل هر دستگاه و عملکرد آنها در مدت فعالیتشان، آنها را به دسته تقسیم خواهیم کرد: الف) سازمان ها و نهادهای سیاست گذار ب) سازمان ها و نهادهای مجری ج) سازمان ها و نهادهای ناظر (صالحی امیری، مبانی سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی؛1387، 224)

28. تقسیم بندی های دیگر: از نظر کارکرد، سازمان های فرهنگی را می توان به سازمان های تبلیغی، ترویجی، پژوهشی، آموزشی و خبری تقسیم کرد همچنین می توان سازمان های فرهنگی را به سازمان های سیاست گذار و سازمان های مجری سیاست ها تقسیم نمود (نائینی)

29. انواع سازمان های فرهنگی از نظر هدف: سازمان های فرهنگی را از نظر هدف و شرح وظایف می توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول: سازمان هایی که مأموریت و هدف آنها در ارتباط مستقیم با امور فرهنگی قرار دارند. دسته دوم: سازمان هایی که اهداف اصلی آنها به طور غیرمستقیم با امور فرهنگی ارتباط دارد

30. انواع سازمان های فرهنگی از نظر منابع مالی و...: طبقه اول، شامل سازمان هایی می شود که وظیفه و مأموریت آنها به تمامی در حوزه فرهنگ قرار دارد و بودجه سالانه آنها تقریباً به طور کامل از محل اعتبارات فصل های حوزه فرهنگ در قوانین بودجه سنواتی تأمین می شود. طبقه دوم، شامل ان دسته از سازمان هایی است که وظیفه و مأموریت آنها در حوزه ای بجز فرهنگ است؛ اما بخشی از این سازمان ها در حوزه فرهنگ فعال است و بودجه این بخش از محل اعتبارات فصل های حوزه فرهنگ در قوانین بودجه سنواتی تأمین می شود. طبقه سوم، شامل سازمان هایی می شود که تمامی یا بخشی از فعالیت آنها در حوزه فرهنگی است؛ اما منبع مالی آنها خارج از بودجه عمومی دولت است. (نائینی؛ 1389، 122)

31. انواع سازمان های فرهنگی (نائینی): الف) سازمان های فرهنگی سیاست گذار و نظارت کننده در سطح راهبردی و مدیریت کلان فرهنگی کشور همانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، کمیسیون فرهنگی و اجتماعی و آموزشی مجلس شورای اسلامی. ب) سازمان های اصلی مجری سیاست های فرهنگی نظام، همانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و صدا و سیمای جمهوری اسلامی. ج) سایر سازمان های مهمی که هدف و رسالت آنها فرهنگی و مجری بخشی از سیاست های شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و از بودجه و اعتبارات دولت استفاده می کنند؛ مانند سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان ملی جوانان و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. د) واحدهای فرهنگی در سایر سازمان ها، همانند واحد فرهنگی در سپاه، بسیج، سازمان های عقیدتی سیاسی، بنیاد شهید، شهرداری ها. هـ) سازمان ها و مراکز و کانون ها و مؤسسات فرهنگی غیردولتی در سراسر کشور. (نائینی؛ 1389، 123)

32. انواع سازمان های فرهنگی (شورای عالی انقلاب فرهنگی): براساس اصل 49 از اصول سیاست فرهنگی کشور، مسئولیت نظارت و ایجاد هماهنگی لازم در اجرای اصول سیاست فرهنگی نظام جمهوری اسلامی، بر عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی است و در چارچوب اصل 50، از اصول سیاست فرهنگی کشور ، وزارتخانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، امور خارجه، سازمان صدا و سیما و تربیت بدنی، به طور اخص مجریات سیاست فرهنگی نظام جمهوری اسلامی هستند. همچنین به وسیله سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق و در چارچوب تبصره ج اصول سیاست فرهنگی، 30 دستگاه و مرکز فرهنگی دیگر که به نحوی بر اساس تبصره های ب و ج از بودجه عمومی و امکانات دولتی بهره مند می شوند، موظف هستند فعالیت های فرهنگی خود را در چارچوب سیاست های فرهنگی کشور انجام دهند. علاوه بر موارد فوق، سازمان هایی در کشور وجود دارند که از نقطه نظر هدف و وظیفه، دستگاه غیرفرهنگی تلقی می گردند، ولی از واحدهای فرهنگی کارآمدی برخوردارند و در فرهنگ عمومی جایگاه و نقش تعیین کننده دارند. (نائینی؛ 1389، 123)

33. نظارت بر سازمان های فرهنگی در ایران: نظارت بر عملکرد نهادها و سازمان های فرهنگی و کم و کیف فعالیت های فرهنگی کشور، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بیشتر به دو شیوه انجام شده است. شیوه اول و مرسوم، نظارت و ارزیابی درون سازمانی بوده است؛ بدین صورت که معمولاً درون هر سازمانی، واحد خاصی (معمولاً واحد طرح و برنامه و یا دفتر نظارت و ارزیابی) مستقر بوده و وظیفه ارزیابی و نظارت بر عملکرد آن سازمان را به عهده داشته است. در شیوه دوم، نظارت به صورت برون سازمانی انجام گرفته است. در این شیوه، دستگاه یا دستگاه های مشخصی مسئول ارزیابی عملکرد نهادها و سازمان های فرهنگی بوده اند. دستگاه هایی که مسئولیت نظارت بر عملکرد نهادها و سازمان های فعال در عرصه فرهنگ را بر عهده دارند، به دو دسته تقسیم می شوند. برخی از آنها دستگاه هایی با قدرت و اختیارات وسیع هستند که می توانند عملکرد اکثر یا تمام دستگاه های فرهنگی را مورد بررسی قرار داده و بر آنها اعمال نظارت کنند. مهمترین و تنها دستگاهی که در حال حاضر از این توانایی برخوردار می باشد، شورای عالی انقلاب فرهنگی است. برخی از دستگاه ها ـ اگر بتوان عنوان دستگاه بر آنها اطلاق کرد ـ نیز دستگاه هایی هستند که تنها از قدرت اعمال نظارت بر یک یا تعداد محدودی نهاد یا سازمان فرهنگی مشخص برخوردار هستند؛ مانند شورای نظارت بر صدا و سیما. (صالحی امیری، مبانی سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی؛1387، 284)

34. سیر تاریخی سازمان های فرهنگی در ایران قبل از انقلاب: الف) دوران گسستگی برنامه های فرهنگی از سال 1320 تا 1347 که در این دوره برنامه ریزان فرهنگی مبادرت به اخذ تصمیم در حوزه های گوناگون فرهنگی کرده اند، بدون اینکه اصول سیاست همگنی را مدنظر قرار دهند و بر پایه الگوی کلانی که نقشه عملیات اجرایی را مشخص کند، رفتار نمایند. ب) دوران پیوستگی برنامه فرهنگی از سال 1347 تا 1357 که در این دوره برنامه ریزی از چهار خصلت اساسی برنامه ریزی پیوسته برخوردار بود. در سال 47 شورای عالی فرهنگ و هنر، مبادرت به تهیه متنی در زمینه سیاست فرهنگی کشور کرد که پس از بحث و گفتگوی کارشناسان و صاحب نظران، در سال بعد به تصویب رسید و ملاک تصمیم گیری در تمام عرصه های فرهنگی گشت. (وبلاگ فرزاد خلفی)

35. شرایط مؤسسان تشکیلات فرهنگی در ایران: مؤسس یا مؤسسان و مدیرمسئول تشکیلات فرهنگی ...، باید واجد این شرایط باشند: تابعیت جمهوری اسلامی ایران نداشتن سوء پیشینه کیفری مؤثر به تأیید مراجع ذی ربط و برخورداری از حسن شهرت محجور نبودن و عدم ورشکستگی به تقلب و تقصیر دارا بودن 27 سال سن و متأهل بودن انجام خدمت وظیفه عمومی و یا ارائه برگ معافیت دائم داشتن امکانات کافی مناسب به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتن مدرک کارشناسی یا معادل آن به تشخیص مراجع ذی ربط صلاحیت علمی و تخصصی یا تجارب کافی متناسب با موضوع (برای تقاضای مراکز تک منظوره) داشتن 6 ماه سابقه مؤثر فعالیت در مؤسسات و مراکز فرهنگی چندمنظوره (برای متقاضی مراکز چند منظوره) (سایت شورای عالی انقلاب فرهنگی)

36. آسیب شناسی سازمان ها و نهادهای فرهنگی در ایران فصل سوم:

37. مقدمه: یکی از مواردی که موجبات عدم پویایی فرهنگی هر کشوری را فراهم می آورد، ناکارآمدی سازمان ها و نهادهای فرهنگی آن کشور است، لذا بازنگری بنیادین بر فعالیت های سازمان ها و نهادهای فرهنگی از ضروریات هر جامعه ای است. (صالحی امیری؛ 1387، 75) در این مرحله به توصیف ناکارآمدی مدیریت سازمان های فرهنگی کشور در دو بُعد کلان (خط مشی گذاری و سیاست های کلی) و خُرد (مدیریت سازمان های فرهنگی) اشاره می شود. (صالحی امیری؛ 1387، 78)

38. اـ سطح کلان: فقدان استراتژی فرهنگی فقر کادرهای تخصصی: اگر بخواهیم مدیریت فرهنگی صحیحی داشته باشیم و از بحران خارج شویم، نخست لازم است کسانی که مدعی اصلاح و ارتقای فرهنگ هستند، چارچوب های اساسی فرهنگ و سطح فرهنگی جامعه در گروه های مختلف را بشناسند و تعریف کنند ... متأسفانه شواهد نشان دهنده این است که در حوزه فرهنگ با کادر تخصصی کم و یا ضعیفی مواجه هستیم ... لذا باید هم در حوزه و هم در دانشگاه در خصوص ایجاد کادرهای تخصصی فرهنگی برنامه ریزی شود. فقدان نگرش بلندمدت به پدیده های فرهنگی (تصمیمات انفعالی و زودگذر) عدم درک صحیح از تحولات محیطی (فرهنگی، فروملی، ملی و فراملی): به طور کلی، مدیریت استراتژیک مطلوب، بر مبنای درک تأثیر محیط استوار است. عدم ارتباط ارگانیک نهادهای فرهنگی با نهادهای علمی و نخبگان دینی فعالیت ها و اقدامات موازی نهادهای فرهنگی فقدان الگوها و مدل های مطلوب مدیریت فرهنگی عدم توجه به گسترش نهادهای مدنی فرهنگی (صالحی امیری؛ 1387، 78)

39. 2ـ سطح خُرد: ضعف آموزش کادرهای فرهنگی فقدان اهداف (بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت) ناکارآمدی ساختاری و تشکیلاتی (بوروکراسی اداری عدم پویایی و تحول پذیری (سیستمی) عدم بهره مندی از ابزار و تکنولوژی اطلاعات (IT) تداخل وظایف سازمان ها و نهادهای فرهنگی: موازی کاری و... فقدان تولید و بازتولید فرهنگی (انجماد فرهنگی) تمایل به اهداف غیر ذاتی انفعال یا تسلیم فرهنگی مشتری محوری و فقدان ماهیت فرهنگی (مهندسی ارزش) (صالحی امیری؛ 1387، 85)

40. فرهنگ و جهانی شدن فصل چهارم:

41. دیدگاه های موجود در خصوص جهانی شدن فرهنگ: عده ای معتقدند که گسترش روزافزون رسانه های گروهی، انقلاب الکترونیک و... در ترویج «همگرایی و تجانس فرهنگی» نقش بسزایی بر عهده دارند و جهان را هم بستر و متحد می سازد. در مقابل این دیدگاه، عده ای از صاحب نظران استقرار یک فرهنگ جهانی و متجانس را یک دیدگاه ساده لوحانه و بیش از حد خوش بینانه توصیف می کنند و عصر حاضر را عصر بی نظمی بزرگ جهانی می پندارند. اندیشمندان گروه سوم بر این باورند که در فرایند جهانی شدن فرهنگ، یک سامانه بین المللی غالب با استفاده از رسانه های مختلف، ایده جهانی شدن را بازتولید می نماید که از آن به عنوان «امپریالیسم رسانه ها» یاد می شود. به همین ترتیب ما شاهد برتری یک فرهنگ و سیطره آن بر دیگر فرهنگ ها هستیم. (صالحی امیری،فرهنگ و مدیریت سازمان های فرهنگی؛ 1387، 101)

42. سازمان های غیردولتی فصل پنجم:

43. تعریف: سازمان ها و یا تشکل های غیردولتی و داوطلب مردمی عبارتست از: نهاد مستقل بدون وابستگی به دولت و غیرسیاسی که توسط افراد خیرخواه و بشردوست دائر می گردد. اعضای تشکل، برای هدفی مشترک و متین گردهم آمده اند تا خدمات مشخصی را به صورت داوطلبانه و غیرانتفاعی انجام دهند و نسبت به مردمی که برای خدمت به آنها اعلام موجودیت نموده اند، همراه با احساس مسئولیت، پاسخگو باشند. (وبلاگ فرزاد خلفی)

44. تعریف: تعریف سازمان غیردولتی: به گروهی مستقل، غیردولتی، غیرانتفاعی و داوطلبانه از مردم گفته می شود که با اهداف مشخص و آشکار، پیرامون یک نیاز اجتماعی مشترک گردآمده اند و در زمینه های فرهنگی، علمی، اجتماعی، خیریه، زیست محیطی و امثال آن فعالیت می کنند. (وبلاگ فرزاد خلفی)

45. منابع: • رابینز، استیفن ـ تئوری سازمان (ساختار و طرح سازمانی) ـ ترجمه: الوانی و دانایی فرد ـ انتشارات صفار ـ چاپ 27 ـ 1388 ـ تهران • استونر، ای اف و... ـ مدیریت ـ ترجمه: پارسائیان و اعرابی ـ جلد اول ـ انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی ـ چاپ 4 ـ 1387 ـ تهران • نائینی، علی محمد ـ درآمدی بر مدیریت فرهنگی ـ نشر ساقی ـ 1389 ـ تهران • صالحی امیری، سید رضا و... ـ فرهنگ و مدیریت سازمان های فرهنگی ـ انتشارات پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام ـ 1387 ـ تهران • هاشمیان، سید محمد حسین ـ مدیریت کیفیت در سازمان های فرهنگی ـ نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ـ 1391ـ قم • رضائیان، علی ـ مبانی سازمان و مدیریت ـ انتشارات سمت ـ چاپ 12 ـ 1387 ـ تهران • دفت، ریچارد ال ـ تئوری و طراحی سازمان ـ ترجمه: پارسائیان و اعرابی ـ جلد اول ـ دفتر پژوهش های فرهنگی ـ چاپ 11ـ 1388 ـ تهران • هاگورت، گیپ ـ مدیریت فرهنگی هنری ـ سهیل سمی ـ ققنوس ـ 1390 ـ تهران • صالحی امیری، سیدرضا و... ـ مبانی سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی ـ انتشارات پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام ـ 1387 ـ تهران • ابراهیمی، علی ـ اصول سرپرستی و مدیریت سازمان های فرهنگی و اجتماعی ـ انتشارات مبنای خرد ـ چاپ سوم ـ 1392 ـ تهران • منابع اینترنتی: • http:// fkhalafi.blogfa.com • www.iranculture.org(شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ ضوابط و مقررات تأسیس مراکز، مؤسسات، کانونها و انجمن های فرهنگی و نظارت بر فعالیت آنها ـ مصوب 385 جلسه مورخ 08/08/1375)