1 / 12

Spisy powszechne ludności a pytania etniczne (metodologiczne i techniczne problemy)

Spisy powszechne ludności a pytania etniczne (metodologiczne i techniczne problemy). Sławomir Łodziński Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego i mniejszości (semestr zimowy, środy, godz. 10-12 sala 401 wykład nr 2.

frisco
Download Presentation

Spisy powszechne ludności a pytania etniczne (metodologiczne i techniczne problemy)

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Spisy powszechne ludności a pytania etniczne (metodologiczne i techniczne problemy) Sławomir Łodziński Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego i mniejszości (semestr zimowy, środy, godz. 10-12 sala 401 wykład nr 2

  2. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 1. Wstęp – spisy powszechne ludności jako źródło wiedzy socjologicznej: • spis powszechny ludności („enumeracja populacji”, „spis statystyczny”); • historia spisów ludności: • pochodzenie słowa; • 3800 p.n.e. w Chinach i Babilonii, 2500 p.n.e. w Egipcie, spisy w starożytnej Grecji i Rzymie (państwo Inków), spis powszechny w Biblii; • spisy nowożytne: Kanada (1666 r.), USA (1790 r.),Szwecja (1800), Wielka Brytania (1801), Francja (1831), Rosja (1897); • powszechność spisów ludności od połowy XIX wieku. • spis powinien charakteryzować się następującymi cechami - być: • powszechny (konieczność odpowiedzi); • jednoczesny; • imienny (każda osoba z imienia i nazwiska zostaje objęta spisem), • bezpośredni (odpowiedzi spisowej udziela bezpośrednio osoba spisywana, wyjątkowo tylko najbliżsi domownicy), • periodyczny (odbywać się systematycznie ze stałym interwałem czasowym).

  3. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 2. Metodologia i techniki spisu powszechnego ludności: • spisy powszechne ludności to najbardziej pogłębione i porównawcze źródło informacji na temat społeczeństwa (populacji), w tym też rozmiarów i struktury grup etnicznych, językowych lub religijnych; • etapy spisowe: • przygotowanie i planowanie spisu (metody zbierania danych!); • przebieg spisu (potrzeba nagłośnienia spisu i wysokich umiejętności zbierania danych); • publikacja wyników, ocena wiarygodności danych spisowych. • techniki spisowe: • spisy imienne, rejestry urzędowe ludności, badanie reprezentacyjne, specjalne badania sondażowe, ankiety internetowe. • inne dane zbierane przez urzędy statystyczne. • wiedza statystyczna o strukturze etnicznej społeczeństwa: • spisy powszechne ludności (population census); • rejestry ludności (population register, civil register); • socjologiczne badania reprezentacyjnych (sondażowych);

  4. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 3. Pytania etniczne w spisach powszechnych ludności: • pytania o: • przynależność (identyfikację) etniczną, narodową, język ojczysty, język domowy, wyznanie religijne, obywatelstwo; • analiza nie tylko wyników liczebnych, ale metodologii, przebiegu i skutków społecznych • dlaczego badamy?: • zróżnicowanie wymiarów „etniczności” jednostki i brak powszechnie przyjętej definicji (jej kryteriów); • Rogers Brubaker „jest złudzeniem [...] iż można dojść do obiektywnie <poprawnych> liczebności. Narodowość nie jest stałą, daną, nie wymazywalną, obiektywnie stwierdzalną właściwością i nawet subiektywna, podmiotowo zidentyfikowana narodowość może się zmieniać zależnie od czasu i kontekstu, w jakim jest określana, i nie jest przez to mierzalna w taki sposób, jak gdyby była trwałym faktem wymagającym jedynie rejestracji” (Nacjonalizm inaczej. Struktura narodowa i kwestie narodowe w nowej Europie, przeł. Jan Łuczyński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 1998, s.72, przypis 1);

  5. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 4. Badania społeczne nad spisami powszechnymi ludności: • problematyka klasyfikacji, kategoryzacji i definiowania określonych kategorii społecznych oraz władza w określaniu tych tożsamości: • spis powszechny ludności oraz jego etniczne kategoryzacje jako sytuacja społeczna, w której należy określić swoją tożsamość - spis to nie tylko statystyczna procedura policzenia populacji, lecz środek „<obiektywnego> szacunku przez państwo <subiektywnych> tożsamości”. •  literatura: • David J. Kartzer, Dominique Arel, Census, identity formation, and the struggle for political power, w: David J. Kartzer, Dominique Arel (eds.), Census and identity: the politics of race, ethnicty and language in national censuses, Cambridge University Press, Cambrigde 2002; • Rogers Brubaker, Mara Loveman, Petre Stamatov, Ethnicty as cognition, “Theory and Society” 2004, nr 33; • Edwin W. Ardener, Tożsamość i utożsamianie, w: Zdzisław Mach, A. K. Paluch (red.), Sytuacja mniejszościowa i tożsamość, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Socjologiczne, t. XXIX, zeszyt 15, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1992.

  6. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 5. Co to znaczy „narodowość” jednostki (etniczność itp.) w spisie powszechnym ?: • pytanie o przynależność narodową (autoidentyfikację etniczną) winno mieć charakter subiektywny (samozaliczeniowy, oparty na własnym wyborze osoby spisywanej); • rekomenduje ono, aby pytanie to było otwarte, aby odpowiedź miało formę swobodnej samodeklaracji lub samozaliczenia spisywanej osoby (winno być zadawane oddzielenie od pytania o język lub wyznanie religijne); •  paradoksy podejścia subiektywistycznego („jestem tym, za kogo się uważam”): • domaganie się uznania najbardziej skrajnych indywidualnych samokategoryzacji za odrębną grupę etniczną lub narodową; • problemy, co składa się na przynależność jednostki do danej grupy etnicznej?; • osoby spisywane mogą bowiem odwoływać się także do innego niż subiektywne poczucie, która może opierać się na: • obiektywnym rozumieniu swojej identyfikacji etnicznej; • opiniach zewnętrznych, pochodzących tak ze swojego otoczenia społecznego lub administracji państwowej; • akceptacja kultury i wartości danej grupy etnicznej, której nie towarzyszy identyfikacja etniczna z tą właśnie społecznością; • przywoływaniu różnego typu grup etnicznych – od narodowych (narodu, narodowości), rasowych, etnicznych, etnoregionalnych do lokalnych itp.

  7. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 6. Spory dotyczące pytań etnicznych w spisach powszechnych ludności: • „za” i „przeciw” pytaniom etnicznym w spisach powszechnych ludności: • ochrona „prywatności” jednostki i zachowanie poufności danych osobowych: • znaczenie uregulowań dotyczących wolności deklaracji swojej narodowości i ochrony danych osobowych; • obawy przed wykorzystaniem danych spisowych o pochodzeniu etnicznym.; • ochrona „prywatności” jednostki i zachowanie poufności danych osobowych; • regulacje międzynarodowych chroniące prywatność i dane osobowe jednostki (w tym informacje o jej pochodzeniu/ tożsamości etnicznej): • Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948 r.) art. 12: • Nie wolno ingerować samowolnie  czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu. Każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub uwłaczaniu. • Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966) art. 17. ust. 1, Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950; art. 8), Konwencja Nr 108 Rady Europy z dnia 28 stycznia 1981 r. o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych oraz dyrektywa z dnia 24 października 1995 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz swobodnego przepływu tych danych.

  8. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 7. Z drugiej strony, potrzeba spisowych danych etnicznych: mimo obowiązywania prawnych zakazów zbierania danych etnicznych niektóre instytucje rządowe zbierają tego typu informacje dla własnych celów (służby imigracyjne i policja); państwa, które mają zróżnicowaną strukturę etniczną lub znaczące mniejszości przeprowadzają spisy, gdyż potrzebują tych danych dla celów prowadzenie polityki wobec mniejszości i tworzenie odpowiednich programów pomocy; dane etniczne przeciwdziałają praktyce marginalizowania kwestii etnicznych przez administrację państwową i stanowią podstawą rozwoju polityki przeciwdziałania dyskryminacji osób należących do grup mniejszościowych; polityczna ważność tych danych wynika z możliwości tworzenia przez przedstawicieli grup mniejszościowych różnych form autonomii, samorządu i reprezentacji w administracji publicznej, a także rozwiązań dopuszczających publiczny udział języka mniejszości.

  9. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 8. Wiarygodność danych etnicznych uzyskiwanych ze spisów ludności: • wiarygodność uzyskanych danych: • na ile odpowiedzi osób spisywanych są zgodne z ich indywidualnymi i utrwalonymi przekonaniami dotyczącymi ich narodowości, języka lub wyznania; • ograniczenia wiarygodności: • obraz ideologiczny państwa i społeczeństwa; • nie uznawanie niektórych ważnych „realnych” wymiarów zróżnicowania kulturowego społeczeństwa itp. • sposób przeprowadzenia spisu i klimat społeczny który mu towarzyszy: • zaufanie przedstawicieli spisywanych grup do rachmistrzów spisowych i generalnie do organów państwa; • publikacja uzyskanych wyników nie zamyka spisu, gdyż po ich upowszechnieniu następuje faza intensywnych dyskusji publicznych na temat ich wiarygodności oraz znaczenia społecznego. • kompletność badania spisowego (stopień „pokrycia” spisywanej zbiorowości): • odsetek pominiętych „obiektów” spisowych, kilkakrotne ich policzenie, błędne zaklasyfikowanie itp.), powoduje to niedoszacowanie lub przeszacowanie niektórych kategorii ludności oraz ich wskaźników społeczno-demograficznych.

  10. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 9. Problemy z „pytaniami etnicznymi” w spisach powszechnych: • polityka państwa w zakresie mniejszości (narodowości) i spisów: • łączenie odrębnych kategorii etnicznych (”Czechosłowacy” w Czechosłowacji lub „Serbochorwaci” w Jugosławii); • dzielenie (różnicowanie) kategorii spisowych („Ukraińcy” i „Rusini/Łemkowie”); • tworzenie nowych kategorii tożsamości („Jugosłowianie” w Jugosławii); • nie uwzględnianie danych kategorii. • poziom jednostki: • pytania (kryteria), które mają stanowić wskaźniki własnej narodowości; • instrukcje spisowe (w jaki sposób zapisywać, uwzględniać dane narodowości – kogo zapisywać, jak zaliczać pewne deklaracje); • oficjalne definicje mniejszości; • poczucie subiektywne; • dobrowolne ukrywanie swojej tożsamości z różnych przyczyn; • kategorie „niedefiniowalne” (nie definiowalne etnicznie tożsamości; podawanie tożsamości nieustalonych); • brak wiarygodnych danych na temat liczebności mniejszości, co rodzi tendencje do spekulowania na temat liczebności.

  11. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 10. Pytania etniczne w spisach powszechnych ludności na świecie (runda „2000”): • w wymiarze globalnym na 147 spisów ludności, w 95 przypadkach (65%) zostało zadane jedno lub więcej pytanie etniczne: • najwięcej w Ameryce Południowej (82%) - w 9 spisach powszechnych na 11 oraz w państwach Oceanii (79%) – w 15 spisach na 19; • w Europie w 19 (53%) z nich na 36 razem znalazły się zagadnienia etniczne; • formy pytanie o przynależność do grupy narodowej/etnicznej: • przynależność do grupy etnicznej (pytanie najczęściej brzmiało, do jakiej grupy należy osoba spisywana); • pochodzenie etniczne (ethnic origin) lub przodków (ancestry); • przynależność do określonej rasy; • przynależność do określonej narodowości (nationality); • przynależność do określonej grupy/ ludu autochtonicznego; • przynależność do określonej kasty, bądź plemienia. • najważniejsze problemy: • precyzyjne określenie „grupy etnicznej”; • wyraźne zdefiniowanie różnicy między grupą a etniczną a narodową; • potrzeba analizy uwzględniających przynależność etniczną z językiem, religią oraz pochodzeniem etnicznym.

  12. Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 2 11. Pytania o język i wyznanie religijne (runda „2000”): • pytanie o językzostało postawione w 35 spisach na 46 (czyli 76%): • w 21 z nich zadano pytanie o „język ojczysty” (mother tongue); • w 3 o „główny używany język” (main language); • w 11 o „najbardziej używany język” (the most spoken language), a w 19 jeszcze o znajomość tego języka (kompetencje w tym języku); • niektóre spisy uwzględniły pytania o „język mniejszości” (Wielka Brytania, Irlandia) lub użycie „języka większości” USA). • pytanie o wyznanie religijne w 24 spisach na 46 (52%; w spisach w krajach imigranckich oraz niektórych państwach Środkowej i Zachodniej Europy): • forma tych pytań bardzo się różniła: • w 6 spisach pytano o formalne członkostwo w kościele lub danej społeczności wyznaniowej; • w 9 zaś pytano o swoje wyznanie (przekonania) religijne (religious belief); • w 9 zadano pytanie o identyfikację z daną społecznością religijną lub określonym wyznaniem.

More Related