Anna Strzyż Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Kraśniku

1. Anna Strzyż Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Kraśniku

2. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Przez racjonalne żywienie rozumiemy regularne spożywanie posiłków dostarczających organizmowi optymalnych ilości energii i składników odżywczych we właściwych proporcjach i częstotliwości. Sposób żywienia odgrywa ogromną rolę w okresie całego życia człowieka, najbardziej istotny jest w okresie dzieciństwa i młodości. Rationalnourishment /eatingmeansregularmealswhichprovideour body withoptimal energy and nutritionalingredientsinrightproportions and frequency. How we eatisimportantduringourwhole life, but most crucialduringchildhood and adolescence.

3. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Pożywienie powinno być bezpieczne, co oznacza nie tylko jakość zdrowotną pod względem czystości mikrobiologicznej i technologicznej, ale przede wszystkim wartości odżywczych gwarantujących dobry stan zdrowia. Optymalna dieta powinna zapewnić dziecku prawidłowy wzrost, dobre zdrowie i samopoczucie oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób wieku dorosłego. Foodshould be safe, whichmeans not onlyits health quality (beingmicrobiologically and technicallyclean), but most of allshould be of nutritiousqualtiesguaranteeringgood health condition. Theultimate diet shouldguaranteethechildtheir correct growth, good health and self-being as well as littlerisk of diseases of adultage

4. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Do prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne są składniki odżywcze zawarte w pożywieniu takie jak: • Białka • Tłuszcze • Węglowodany • Witaminy • Składniki mineralne oraz woda i błonnik które muszą znaleźć się w każdym posiłku. In order to functionproperlyour body needsthefollowingnutrients: • proteins • fats • carbohydrates • vitamins • mineralingredients • water and fiber • all of whichmust be includedin • everymeal

5. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Młodzież powinna spożywać od 4-5 posiłków w ciągu dnia z często-tliwościąnie większą niż co 4 godziny. Głód zwiększa drażliwość uczniów prowadząc do konfliktów z rówieśnikami i nauczycielami. Natomiast przejadanie się prowadzi do zwiększonego dodatniego bilansu energetycznego a w konsekwencji do otyłości. Adolescentsshouldeatbetween4-5meals a dayevery4hours. Hunger makesstudentsmoreirritatedleading to conflictswiththeirpeers and teachers. Eatingtoo much resultsin an increased energy balance, whichleads to obesity.

6. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Uczniowie nie spożywający regularnie posiłków odczuwają osłabienie rozdrażnienie, wykazują gorsze wyniki w nauce i w sprawdzianach sprawności fizycznej. Gorzej wywiązują się z obowiązków ucznia, niżej oceniają swój stan zdrowia w porównaniu z rówieśnikami odżywiającymi się regularnie. Studentswho do not eatregularmeals, feelweak, irritated, theygetworsebothacademic and physicalresults. Theyare less obedientstudents, havelowerself-esteemincomparisonwiththeirpeers, whoeatregularmeals.

7. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Rozkład posiłków w ciągu dnia przy 100% zapotrzebowaniu na energię: 1. Śniadanie: 20-25% 2. II śniadanie: 15-20% 3. Obiad: 35-40% 4. Podwieczorek: 5-10% 5. Kolacja 10-15% Dailymeals providingintotal100% energy supply: Breakfast Lunch Dinner High tea Supper

8. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Wśród nieprawidłowości występujących w sposobie żywienia młodzieży i człowieka dorosłego należy wymienić: • nieregularność w spożywaniu posiłków • niezbilansowanie diety • pojadanie miedzy posiłkami, tzw. „przekąski” • Amongothermistakesinfeedingpatternsincase of bothadolescents and adultsare: • irregularmeals • unbalanced diet • havingsnacksbetweenmeals

9. - „przekąski” nie zalecane: słodycze, słone produkty spożywcze, słodkie napoje, produkty typu „ fast-food ” ZAMIAST: ketchupu, hamburgera, bułki pszennej DAJESZ: przecier, duszone mięso bułkę pełnoziarnistą ZYSKUJESZ: mniej tłuszczu więcej błonnika snacks NOT RECOMMENDED: sweets, salty foods, sweetsdrinks, fast-food INSTEAD OF: ketchup, hamburgers, wheatrolls HAVE: strainedmeat, wholemealrolls YOU GET: less fat, morefiber RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH

10. „przekąski” zalecane: - owoce - niektóre produkty mleczne ……………………………………… snacks RECOMMENDED: - fruits - somedairy products RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH

11. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Zwyczaj podjadania między posiłkami może być szkodliwy gdy nie zachowuje się zasady różnorodności spożywanych przekąsek przy dominacji produktów o wysokiej zawartości tłuszczu, cukru lub soli. Może to prowadzić w rezultacie do nadwagi i otyłości. Otyłość jest to nadmiar energii spożytej do wydatkowanej. Osoby otyłe bywają infantylne, zalęknione, bezradne. Izolują się od świata poduszką tłuszczu, to wpływa na ich sposób istnienia wśród ludzi i bywa wykorzystywane przez otoczenie. Stajemy się tym, co jemy!

12. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Eatingbetweenmealscan be harmfulwhentheprinciple of foodvarietyis not observed and high-fat, sweet and salty foods dominate. Thiscanlead to overweight and obesity OVERWEIGHT iswhenmore energy getsinthan out. Overweightpeopleareinfantile, frightened, hopeless. Theyhidebehindthefatlayer, whichleads to theirisolatedpositioninsociety and theycan be abused by others. WE BECOME WHAT WE EAT!

13. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Otyłość zaburza fizyczne, psychiczne, oraz społeczne aspekty zdrowia. Ogranicza potencjał rozwo-jowy, możliwości życiowe i obniża jakość życia młodego człowieka. Następstwem otyłości są zaburzenia meta-boliczneprowadzące do rozwoju cukrzycy i chorób układu krążenia. Beingoverweightaffectsourmental and social health. Itlimitsour development potential, our life skills and lowersthequality of life of a young person. Overweightresultsinmetabollicdisordersleading to diabetes and diseasesrelated to circular system,

14. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Otyłość nabyta w okresie dzieciństwa ma ścisły związek z otyłością w wieku dojrzałym, 50-80% dzieci otyłych pozostaje otyłymi dorosłymi. Kontrola masy ciała od wczesnego dzieciństwa jest najlepszym sposobem zapobiegania otyłości. Obesityacquiredinchildhoodiscloselyrelatedwithobesityinadulthood – 50-80% obesechildrenbecomeobeseadults. Thebestway to avoidbeingobeseis to controlyour body mass.

15. masa ciała [kg] (body mass) BMI = --------------------- wysokość ² [m](height) RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH

16. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH body mass [kg] BMI = --------------------- height [m]2 • above 40 – clinicalobesity • 30 – 40 - obesity • 25-30 - overweight • 18,5 – 26 – correct weight • below 18,5 - underweight

17. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Otyłych i z dużą nadwagą jest około 800 tysięcy polskich dzieci i nastolatków. Niedożywienie może zaś dotyczyć ponad 2 miliony najmłodszych. Zwiększa się liczba dzieci wymagających dożywiania przez państwo oraz organizacje charytatywne na terenie naszego kraju. Thereareabout800 000 Polishchildren and teenagerswhoareobeseoroverweight. Malnutritionmay be a problem for over2millionkids. Therearemore and morekidswhoneed to be givenfood by the state orcharities.

18. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Sytuację na terenie naszego powiatu obrazuje wykres:

19. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH

20. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Państwowa Inspekcja Sanitarna w naszym powiecie w sposób stały i konsekwentny nadzoruje żywienie w stołówkach. Ocenę sposobu żywienia przeprowadza się za pomocą programu komputerowego FOOD 3. Program określa ilość energii i niezbędnych składników odżywczych wyrażoną na 1 osobę i 1 dzień. Uwzględnia specyficzne dla danych grup różnice w zapotrzebowaniu organizmu zależnie od wieku, płci, aktywności fizycznej, warunków bytowania i trybu życia. The National SanitaryInspectorateinour region supervisestheprocess of nourishmentsinschoolcanteensin a determined and permanent way. Thewholeprocessisevaluated by a computer programme ‘FOOD 3’. Itspecifiesthenecessaryamount of energy and nutrients for 1 person/a day.

21. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Główne nieprawidłowości występujące w sposobie żywienia ocenianych placówek: • wysoka ilość energii pochodząca z tłuszczów przy nadmiarze kwasów tłuszczowych i niedostatecznej ilości kwasów wielonienasyconych, w tym niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych • zbyt wysoka zawartość cholesterolu w pożywieniu • Themainincorrectnessesinthefeeding system intheplacessupervised by the NSI are: • too much fat and too much cholesterol inthefood products

22. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH • zbyt wysoka zawartość soli kuchennej w spożywanej żywności • zbyt niska zawartość błonnika w dziennych racjach pokarmowych • zbyt niskie spożycie witamin i składników mineralnych • mniejsze od zalecanego spożycie białka • - too much salty products • - toolowamount of fiber • - not sufficientconsumption of • vitamins and mineral • ingredients • - lowerthanrecommended • consumption of proteins

23. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Nieprawidłowe odżywianie jest przyczyną ponad 80 różnego rodzaju chorób. 1/3 Polaków (dorosłych i dzieci) czyli ponad 12 mln ludzi cierpi na różne dolegliwości wynikające ze złego sposobu odżywiania. Polacy wciąż najczęściej umierają na choroby układu krążenia i nowotwory. Malnutritionisthemaincause of over80differentdiseases. 1/3 of Poles (adults and children), i.e. over12millionpeople, sufferfromdifferentdosordersresultingfrommalnutrition. Cardiovasculardiseases and cancerareallthe time the most commoncauses of deathsamongPolishpeople

24. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Przewlekle chorują na: - cukrzycę - otyłość - choroby układu trawiennego - osteoporozę - niedokrwistość • choroby alergiczne • The most commonchronicdiseasesamongPolishpeople: • - diabetes • - obesity • - digestivediseases • - osteoporosis • - anemia • - alergies

25. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Zbliżenie sposobu żywienia młodego pokolenia do zalecanego modelu o charakterze prozdrowotnym może nastąpić poprzez: • wzrost spożycia tłuszczów roślinnych • obniżenie w stosunku do istniejących nawyków i zwyczajów spożycia tłuszczów zwierzęcych • umiarkowane spożycie mięsa „czerwonego” i jego przetworów o możliwie niskiej zawartości tłuszczu • Bringingcloserthenourishmentregime of theyoungergeneration to therecommended model may be done by: • - increaseinconsumption of vegetablefats • - limited consumption of animalfats • - moderateconsumption of red meat and itswithverylowamount of animalfat

26. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH • wzrost spożycia mięsa drobiowego • znaczny wzrost spożycia ryb i ich przetworów • umiarkowane spożycia jaj • umiarkowane spożycie cukru i słodyczy • obniżenie spożycia soli kuchennej • znaczny wzrost spożycia warzyw i owoców w tym nasion roślin strączkowych i orzechów • wzrost spożycia produktów zbożowych i ziemniaków • - increaseinconsumption of • poultrymeat • - remarkableincreasein • consumption of fish and its • derivatives • - moderatedconsumption of • sugar and sweets • decreaseinconsumption of • salt • considerableincreasein • consumption of beans and • nuts • greaterconsumption of wheat • products and potatoes

27. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Układając jadłospisy należy pamiętać, że: Planowanie jadłospisów zapewnia zorganizowanie sprawnego zaopatrzenia w potrzebne artykuły żywnościowe, pozwala też uniknąć błędów powtarzania tych samych potraw lub niewłaściwych ich zestawień Whenplanning a menu we shouldrememberthat: Menu planningguaranteesefficientsupplies of necessary products; italsohelps to avoidrepetitions of the same dishesortheircombinations.

28. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH • Każdy jadłospis powinien być dostosowany do wieku, płci i stanu zdrowia człowieka, np. dla dzieci wskazane jest planowanie większej ilości posiłków. • Jadłospis powinien uwzględniać produkty z każdej grupy. Im większy asortyment produktów, tym większa możliwość zaopatrzenia organizmu we wszystkie składniki odżywcze. • Each menu should be adapted to theage, sex and health state of the person, eg. childrenshould be givenmoremeals a day. • The menu shouldinclude products fromeach group. Thewiderrange of products, thegreaterpossibility to provideourorganismwithallthenecessarynutrients.

29. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Należy dbać nie tylko o urozmaicenie posiłków lub potraw pod względem doboru produktów, lecz także sposobu ich przyrządzania. Przyrządzanie potraw nawet z tego samego produktu, ale w innym zestawieniu, z innymi dodatkami, wykonane inną techniką zapobiega monotonii. Smakują one lepiej, a tym samym pobudzają apetyt, co ma szczególnie duże znaczenie u chorych dzieci i osób w wieku podeszłym. One musttakeintoconsideration not onlythevariety of themeals and disheswhenchoosing products but alsocookingmethods. Preparingmealsevenfromthe same products, but in a differentcombination, withdifferentingredients, using a differentcookingtechniquepreventsyoufrommonotony. Suchmealstastebetter, they wet yourappetite, whichisparticularlyrelevantwhenitcomes to sickchildren and theelderly.

30. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Uwzględniać odpowiedni dobór barw, smaków, zapachów i konsystencji. Nieprawidłowością jest podawanie w jednym posiłku dwóch potraw słodkich, kwaśnych lub ostrych bądź o podobnej barwie, gdyż posiłek staje się wówczas mało apetyczny i nieatrakcyjny. Youshouldselectflavour, fragrance and consistency. Itiswrong to servetoo sweet, sourorspicydishesat one meal as itmaybecome not reallyappetizingorevenunattractive.

31. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH W planowaniu jadłospisów należy uwzględniać porę roku, temperaturę otoczenia itp. Zaleca się również możliwie najszerzej wykorzystywać sezonowość produktów, szczególnie warzyw i owoców w które najlepiej zaopatrywać się u lokalnych producentów - rolników. Wybierać z poszczególnych grup produktów, te o niższym koszcie, a jednocześnie o możliwie najwyższej wartości odżywczej. Whenplanningyour menu youshouldthink of theseason of theyear, theoutsidetemperature etc. Itisadvised to useseasonal products, vegetables, fruitboughtfromlocalfarmers. Youshouldchoose products fromparticulargroups. Theyarecheaper but of thebestnutritiousnessatthe same time.

32. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Problem żywienia zbiorowego w szkołach dotyczy ok. 2317 tys. uczniów szkół ponadpodstawowych tj. 6% ogółu ludności Polski. Podkreśla to dlaczego w aspekcie społecznym posiłek w szkole jest tak ważny dla dziecka jako element prozdrowotnej polityki wyżywienia. Pobyt większości uczniów poza domem-w szkole i drodze do szkoły wynosi 5-6 godzin, natomiast dojeżdżających 8-10 godzin. The problem of collective catering atschoolsconcernsabout2317, 000 studentsovertheage of 12years old, thatis6% of allpeoplein Poland. Thesestatistics show whyschoolmeals, as a part of healthyeatingpolicy, are so impartant to children. An avaragechildstays out of home for 5–6hours a day, whilechildrencommuting to schools for 8-10hours.

33. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Należy pamiętać, że spożywanie przez dzieci i młodzież racjonalnie zestawionych posiłków szkolnych przyczynia się do wyrobienia prawidłowych nawyków żywie-niowych, które najprawdopo-dobniejzostaną utrwalone i przeniesione na grunt rodziny. Zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia posiłki obiadowe powinny składać się z 3 urozmaiconych dań, o wysokiej wartości odżywczej, podawane regularnie i atrakcyjne pod względem organoleptycznym. We shouldrememberthatrationalschoolmealscontribute to establishinghealthyeatinghabitsalsoathome. According to therules of rationaleatingdinnersshouldinclude 3 varied, highlynutritiousdishes, servedregularly and in an attractivewayinterms of appearance, flavour etc.

34. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Sklepiki szkolne w aspekcie żywieniowym mogłyby pełnić komplementarną rolę w stosunku do działalności stołówek szkolnych promując produkty zalecane w żywieniu dzieci i młodzieży. Często jednak sklepiki szkolne prowadzone są przez ajentów nastawionych na dość szybki zysk, oferujących asortyment artykułów, które z żywieniowego punktu widzenia nie wnoszą istotnych wartości odżywczych. School snack barsmayfunction as schoolcanteens by promotinghealthy products. Yet, suchbarsareoften run by peoplewhoseonlypriorityismoney and offertherange of products which do not bringanynutritiousvalue but selleasily.

35. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Różnego rodzaju słodycze są przede wszystkim źródłem tzw. „pustych kalorii”. Wysokokaloryczne pączki, czekolady, herbatniki, paluszki, chipsy zawierają duże ilości tłuszczu. Spożywając takie produkty odczuwamy pragnienie, dlatego też popijamy je różnymi płynami, najczęściej typu „soft drink” (słodkie, wysokokaloryczne napoje gazowane), które ponownie wzmagają pragnienie i tak tworzy się błędne koło. Differentkinds of sweetsarethesource of the so called „emptycalories’ . High-caloriedoughnuts, chocolate, biscuitscontain a lot of fat. We feelthirstyaftereatingthem so we reach for soft drinks. As a result we feelthirstyagain. It’s a viciouscirle.

36. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Z prozdrowotnego punktu widzenia należałoby więc zwiększyć w sklepikach szkolnych udział produktów zalecanych w żywieniu dzieci i młodzieży, tj: • mleczne napoje fermentowane (jogurty, kefiry) • serki homogenizowane i desery mleczne • umyte owoce sprzedawane na sztuki (w opakowaniach) • soki owocowe lub owocowo-warzywne • Thatiswhyschool snack barsshouldincreasetheamount of healthy products sold. Theseshouldinclude: • yoghurts • fromage frais and milkdesserts • packed, cleanfruit • fruitjuices

37. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH • wody mineralne w małych butelkach • bułki drożdżowe z serem lub budyniem • kanapki Dostosowując warunki sprzedaży do asortymentu artykułów spożywczych zgodnie z wymaganiami określonymi w obecnie obowiązujących aktach prawnych. Sklepiki szkolne na terenie naszego powiatu są pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej. • bottledmineralwater • sweet bunswith cottage cheeseor pudding • sandwiches • The list of products as well as theappropriatesellingconditionsshould be inagreementwith legal acts. • School snack barsinourdistrictaresupervised by the State SanitaryInspectorate

38. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Przestrzegając zasad racjonalnego żywienia należy zwracać uwagę na etykiety. Każdy środek spożywczy po zapakowaniu powinien być zaopatrzony w etykietę. Na etykiecie umieszcza się: • nazwę środka spożywczego • zawartość składników w nim występujących • Followingtherules of rationaleating one shouldalsopayattention to labels. • Eachpackedfoodproductshouldhavesuch a label, whichshouldinclude: • thename of theproduct • list of ingredients

39. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH • datę minimalnej trwałości, albo termin przydatności do spożycia • sposób przygotowania lub stosowania • dane identyfikujące producenta • zawartość netto lub liczbę sztuk w opakowaniu • warunki przechowywania • oznaczenie partii produkcyjnej • klasę jakości handlowej. • „use by” date • themethod of preparingorusing • producer’s data • netto weightorthenumber of itemsinthepackage • storingconditions • detailsabouttheseries of manufacture • theseriesnumber • business quality

40. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Konsument czytając etykietę jest świadomy wyboru jakiego dokonał, jest to istotne ponieważ postęp w technologii żywności oraz coraz większe zapotrzebowanie na żywność wygodną i funkcjonalną spowodował wzrost zapotrzebowania na substancje dodatkowe i wzbogacające. W Polsce liczba tych substancji systematycznie się zwiększa. The consumer should be aware of his / herchoice. Itiscrucialbecausethe development of food technology and a risingamount of conveniencefoodhavecausedtheincreaseinusingadditives . In Poland thenumber of suchsubstancesisgraduallygrowing.

41. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Producent ma obowiązek umieszczania na etykiecie wszystkich informacji prawidłowych i rzetelnych. Dodając do żywności substancje dodatkowe musi podać: symbol lub nazwę oraz funkcję technologiczną tej substancji, np.E 250 – azotyn sodu – „substancja konserwująca” Theproducerisobliged to includeallthenecessary and truedetailsabouttheproduct. Enhancingthefoodproducedhe / shemust state the symbol/numberorthename and thefunction of thesubstanceused: e.g.: E250 – sodiumnitrite - preservative

42. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Należy podkreślić, że substancje dodatkowe jeżeli są stosowane zgodnie z obowiązującymi przepisami • w ilościach ściśle określonych • zgodnie z przeznaczeniem nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, nie są toksyczne, rakotwórcze, ale ze względu na to że są to substancje obce w żywności powinny być ograniczone do niezbędnego minimum i stosowane tam gdzie jest to konieczne. Itmust be saidthatifadditivesareusedaccording to existing law inrightquantity and properly, theyare not harmful to one’s health, theyare not toxic, do not lead to cancer. But, bearingitinmindthattheyare NOT natural substances, theyshould be limited to absolute minimum and usedwhenreallynecessary.

43. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Kupując produkty nie paczkowane i nie posiadające etykiety należy zwrócić szczególną uwagę na ich właściwości organoleptyczne tj. wygląd, zapach, temperaturę przechowywania oraz w jaki sposób są sprzedawane. Buying products whichare not packed, and thuswithoutlabels, youshouldpayattention to theirappearance, flavour, temperature of storing and thewaytheyare sold.

44. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Przed chemizacją żywności infekcje i zatrucia pokarmowe spowodowane przez bakterie , grzyby i pasożyty były plagą, a więc coś za coś. Cywilizacja daje i odbiera. Ile razy w roku trzeba spryskać jabłoń żeby obrodziła zdrowymi przynajmniej z wyglądu „ jak malowanymi jabłkami” ? In the past, whenfood was not modifiedchemically, virusinfections and foodpoisoningscaused by bacteria, fungi and parasiteswere not rare. The development of civilizationcan be considered as a blessing but itisalso a curse. How many times do youhave to usepesticides to produce „healthy-lookingapples?”

45. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH 30x Jest to udokumentowane w zeszycie oprysków sadownika, bez tego jabłko w przemysłowym sadzie nie zawiąże się. Nasuwa się pytanie czy te opryski są szkodliwe dla ludzi? Wszystko zależy od tego w jakich ilościach i jaki związek a to cała podstawa toksykologii. Theansweris30times. Withoutthisnumber an apple will not grow. Thequestioniswhetherthesepesticidesareharmful to human’s health? Italldepends on thekind and thequantitiy of chemicals used.

46. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Najważniejsze aby kierować się zdrowym rozsądkiem w myśl zasady „wszystko jest trucizną i nic nią nie jest – dawka decyduje tylko czy coś jest trucizną” wg. maksymy Paracelsusa Co zatem robić? The most importantprincipleis to followcommonsense as: „all substances are poisons; there is none which is not a poison. The right dose differentiates a poison and a remedy.” Paracelsus So, whatshall we do?

47. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Zwracać większą uwagę na to co wkładamy do koszyka a następnie do garnka. Na pewno warto nauczyć się czytania informacji na etykiecie, szczególnie tych dodanych drobnym drukiem. Główna zasada jest taka, że im produkt mniej przekombinowany, przetworzony tym lepiej. To znaczy, że im krótsza lista składników tym lepiej. We mustpayattention to what we putintoourbaskets and thenintothepotswhilecooking. It’srecommended to readtheinformation on food products, especiallythe one insmallprint. Themainruleis as follows:the less a productisprocessedthebetteritis. Thismeansthattheshorterthe list of ingredientsthebetter.

48. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Z jednej strony mamy wielu nieuczciwych producentów zalewających rynek tanią żywnością smakującą jak połączenie plastiku i tektury, z drugiej – wielki powrót do natury! Powstaje więcej ekosklepów Rozwija się rolnictwo ekologiczne, wielu producentów próbuje wykorzystać ten trend. On the one hand, thereare many dishonestcompaniesfloodingthe market withcheapfood of plastic taste, on theother – a great return to nature! Therearemore and moreeco-shops. Organicfarmingis developing, and many producersarefollowingthis trend.

49. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH Żywność ekologiczna , musi posiadać Certyfikat Rolnictwa Ekologicznego. Nadają go tzw. jednostki certyfikujące wyznaczone przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno –Spożywczych. Ekoglejt wydaje się raz na rok. Potem rolnika czeka kontrola sprawdzająca czy warunki uprawy lub hodowli są dalej właściwe. Ecologicalfoodmusthave an OrganicFarmingCertificate. Thecertificateisissed by officialyapprovedunits under thesupervision of Ministry of Agriculture. Eachcertificateisvalid one year. Afterthat, theproduceischeckedwhethertherequirements of productionarecontinued.

50. RACJONALNE ŻYWIENIE Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW NATURALNYCH • Certificatescertify a specificproduct not a farm. • In organicfarmingitisforbidden: • to usefertilizers • to feedtheanimalswithfoodcontainingantibiotics, bonemeal, artificialsubstancesenhancingappetite and causingfaster growth of animals, • - to use plant feedmodifiedgeneticallyor to keepanimalsinsmallcages, animalsmust be providedwithlight, water and enough air. Certyfikat przyznawany jest konkretnemu produktowi a nie gospodarstwu. W rolnictwie ekologicznym nie można : • stosować nawozów sztucznych • karmić zwierząt paszami z dodatkiem antybiotyków, mączek kostnych, sztucznych substancji zwiększających apetyt i powodujących szybszy rozwój a także stosować w paszy roślin modyfikowanych genetycznie lub trzymać zwierząt w ciasnych pomieszczeniach. Zwierzęta muszą mieć dostęp światła wody i powietrza.