LIPIDI

1. LIPIDI PODELBA I OSOBINI

2. [TO SE LIPIDI? Po definicija, mastite se biolo{ki molekuli nerastvorlivi vo voda, a lesno rastvorlivi vo vo organski rastvoruva~i benzol, hloroform, i dr. Vo voden rastvor formiraat organizirani strukturi vo forma na miceli ili lameli.

3. Podelba na lipidite

4. Podelba na lipidite Spored Bloom lipidite se podeleni na 4 glavni grupi: 1. Masni kiselini (zasiteni i nezasiteni) 2. Triacilgliceroli (lipidi koi sodr`at glicerol) 3. Lipidi bez triacilglicerol (svingolipidi, steroidi, vosoci) 4. Kompleksni lipidi (lipoproteini)

5. Biolo{ki funkcii na lipidite • izvori na energija • energetski depoa • strukturni komponenti na kletkinata membrana • prekursori za sinteza na nekoi hormoni • Rastvoruva~i na vitaminite A, E, K i D • nosa~i na liposolubilnite vitamini • za{titna uloga • izolatori

6. MASNI KISELINI Struktura: Dolgi jaglenorodni nizi i edna -COOH grupa Podelba: • zasiteni, so op{ta formula CH3(CH2)n COOH • nezasiteni,sonajmalku edna S-S dvojna vrska

7. Nekoi biolo{ki va`ni masni kiselini

8. Fizi~ki osobini na masnite kiselini To~ka na topewe: • kaj zasitenite mas. kis. povisoka e vo odnos na nezasitenite masni kis. so ist broj na S-atomi • kaj nezasitenite masni kieslini se zgolemuva so zgolemuvawe na dol`inata na jaglenovodorodniot niz • kaj nezasitenite masni kiselini CISdvojnata vrska vo jaglenovodorodniot niz e kruto izvitkana pod agol od 30 oS.

9. Hemiski osobini na masnite kiselini Esterifikacija Reagiraat so alkoholi i formiraat estri i voda spored slednava op{ta reakcija:

10. Hemiski osobini na masnite kiselini Hidroliza Obraten proces na esterifikacijata, pri {to se sozdavaat masni kiselini od estrite:

11. Saponifikacija Saponifikacija Reakcija na ester so baza so produkt nare~en sapun:

12. Mumija od sapun The Smithson Museum of natural History, Washington, USA

13. Reakcii na dvojnata vrska na nezasitenite masni kiselini Reakcija na adicija Hidrogenizacijata Na pr. od linolenska kiselina nastanuva stearinska kiselina Na pr. margarin.

15. GLICERIDIPrirodni masti -triacilgliceroli Toa se lipidni esteri koi sodr`at glicerol i masna kiselina. Trivalentniot alkohol glicerol gradi: - monoacilgliceroli; • diacilgliceroli; • triacilgliceroli;

16. Neutralni gliceridi

17. FOSFOGLICERIDI, FOSFOLIPIDI Se definiraat kako diestri na fosfornata kiselina kade: • od edna strana mo`e da e esterificirana so primarna alkoholna grupa: diacilglicerol ili svingozin; • od druga strana esterski povrzana e sekundarna alkoholna komponenta: holin, serin, inozitol ili glicerol.

18. [ematski prikaz na strukturata na fosfolipidite

19. Glicerofosfolipidi Prirodni fosfolipidi, vleguvaat vo sostav na membranskite sistemi kaj bakteriite, bilkite i `ivotnite. Se smetaat za derivati na: glicerol-3-fosfatot.

20. Struktura na glicerofosfolipidi • Stereohemiska konfiguracija • b) Konvencionalen prikaz

21. Fosfatidni kiselini • najprosti fosfolipidi • derivati na glicerol-3-fosfat ~ii alkoholni grupi se esterificirani so masni kiselini: - na S1 - palmetinska (zasitena mas. kis.) - na S2 - oleinska (nezasitena mas. kis.)

22. Fosfatidna kiselina

23. Lecitin Fosfolipidkoj ima holin, amino alkohol

24. Kefalini Poznati se 2 vida kefalini: • fosfatidil etanolamin kefalini sodr`at azotna baza etanolamin i fosfatidil serin • kefalini koi sodr`at amino kiselina serin

25. Kefalini U~estvuvaat vo koagulacija na krvta, vleguvaat vo sostav na membranskite strukturi

26. Inozitol fosfatid Kako vtor alkohol sodr`i {estovalenten zasiten alkohol-inozitol. -ON grupata na inozitolot na pozicija S1 e esterificirana so nekoja fosfatidna kiselina.

27. Inozitol fosfatid

28. Svingolipidi Osnovna karakteristika: - namesto glicerol sodr`at dvovalenten nezasiten amino alkoholsvingozin ili svingol. - svingozinot pretstavuva alkohol so 18 S-atomi koj sodr`i ednatrans dvojna vrska me|u 4 i 5 S-atom, edna amino grupa na S 2 atom i dve -ON grupi na S 1 i S 3 -atom.

29. Svingozin, svingol 1,3-hidroksi-2 amino-oktadecen 4

30. Ceramidi Pretstavuvaat svingozin koi preku NH2grupata se povrzani so masno kiselinski ostatok.

31. Ceramidi Osnovna ceramidna struktura

32. Svingomielini Sostaveni od ceramid kade preku primarnata -ON grupa esterski se povrzuva fosfoholin. Zastapeni se vo mielinskite obvivki.

33. Svingomielin

34. Polarni lipidi • struktura na fosfolipidi • b) micela (so edna opa{ka) • v) lameli lipiden dvosloj • (dvojni opa{ki) • - monomolekularni • - bimolekularni

35. GLIKOLIPIDI Toa se grupa membranski lipidi koi pokraj lipidnata komponenta vo svojata struktura vklu~uvaat i jaglenohidraten del. Spored osnovnata alkoholna komponenta mo`at da se podelat na: - gliceroglikolipidi i - glikosvingolipidi.

36. Gliceroglikolipidi Izgradeni od: 1,2 diacilglicerol + monosaharid ili oligosaharid vo pozicija 3 Vleguvaat vo sostav na nekoi bakterii, a mo`at da se srtenat i kaj cica~ite.

37. Glikosvingolipidi Sostaveni od: • svingozin (ceramidna struktura) + jaglenohidratna komponenta Spored vidot na jaglenohidratot razlikuvame : - cerebrozidi - sulfatidi - gangliozidi

38. Cerebrozidi 1. Galaktocerebrozidi - za ceramidot e povrzana galaktozata Se nao|aat isklu~ivo vo membranite na mozo~nite kletki. 2. Glukocerebrozid - za ceramidot e povrzana glukoza Najdeni se vo membranite na makrofagite

39. Cerebrozidi Masnite kiselini se nezasiteniso 24 S atomi

40. Sulfatidi • Neutralni glikosvingolipidi koi sodr`at ostatoci od sulfatna kiselina. • Sulfatot e esterski povrzan preku -ON na S3-atom od galaktozata. • Imaat kisel karakter od -SO3- grupata. • Amidno povrzana cerebronska kiselina

41. Gangliozidi Sostaveni od: Oligosaharid od 2-4 {e}erni ostatoci grupi: glukoza, galaktoza, N-acetil galaktoza + + N-acetilnevraminska kiselina Se sretnuvaat vo: - sivata supstancija na mozokot - delovi na kletkina membrana, receptori

42. Gangliozid

43. MICELI, MONO, BIMOLEKULARNI SLOEVI NA POLARNI LIPIDI Polarnite lipidi vo vodeni rastvori formiraat organizirani strukturi od tipot na miceli ili lameli Sodr`at: • glava, polaren del hidrofilen i • opa{ka nepolaren del (acilen ostatok) hidrofoben

44. STEROIDI Pretstavnici na golema razli~na zbirka na lipidi nare~eni izoprenoidi ili terpeni, izgradeni od eden ili pove}e 5 S-edinici nare~en izopren. • soli na `ol~nite kiselini, • vitamini rastvorlivi vo masti, • hlorofil i • rastitelnite hormoni

46. STEROIDI Za humanata biohemija najva`ni se: Steroli so S27 - S30 atomi • Holesterol S27N46O - kletkini membrani, sup. za steroidi • D7dehidroholesterol S27N44O - Ko`a: Provitamin D • Ergosterol S28N44O - Kvasec: provitamin D

47. @ol~ni kiselini S24 Se nao|aat vo: • `ol~ka i • creva

48. Hormoni S21 - grupa Progesteron S21N30O2-Hormon na `olto telo Aldosteron S21N28O5- Hormoni na korata na nadbubre`a `lezda Kortizon S21N30O5

49. Hormoni S19-grupa i S18-grupa Testosteron S19N28O2 - Hormon na testisi Estradiol S18N24O2 - Hormon na folikuli

50. Nomenklatura i stereohemija na steroidi Spored sistematskatra hemiska nomenklatura osnovnata na steroidite e: ciklopentanoperhidrofenantren t.e. cikli~en zasiten jaglevodorod sostaven od - ciklopentan i - hidriran fenantren Se obele`uva kako steran.