ROZWÓJ KONCEPCJI OCHRONY ŚRODOWISKA

1. ROZWÓJ KONCEPCJI OCHRONY ŚRODOWISKA

2. Rozwój koncepcji ochrony środowiska Raporty środowiskowe 1995 1990 Normy SZŚ 1985 Zarządzanie Środowiskowe Podejście procesowe 1980 Rozwiązania “końca rury” 1970 Wzrost świadomości problemów środowiskowych 1960

3. EKONOMIA ŚRODOWISKO ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ • "...gospodarowanie wykorzystywaniem przez człowieka biosfery w taki sposób, aby osiągnąć możliwie największe, trwałe korzyści z bieżącej produkcji i zbiorów - utrzymując potencjał (zdolności produkcyjne) biosfery dla zaspokojenia potrzeb i aspiracji przyszłych pokoleń".

4. EKONOMIA ŚRODOWISKO Czynniki wymuszające zrównoważony rozwój • Wzrastająca gęstość zaludnienia. • Koncentracja ludności w rejonach zurbanizowanych. • Wzrastająca ilość zużywanych zasobów per capita. • Zbyt wielkie zużycie surowców odnawialnych. • Wyczerpywanie się zasobów surowców nieodnawialnych. • Degradacja środowiska naturalnego. • Wzrastające dysproporcje w poziomie życia

5. Geneza systemów zarządzania środowiskowego • System zarządzania jakością – seria norm ISO 9000 • Audyty (audity) i przeglądy środowiskowe • Oceny oddziaływania na środowisko • Eko-etykietowanie

6. Systemy zarządzania jakością • zapewnienie powtarzalnej jakości wyrobów poprzez utrzymywanie zasadniczych dla jakości procesów pod nadzorem • zastąpienie kontroli jakości kontrolą funkcjonowania systemu • samokontrola

7. PRZEGLĄDY ŚRODOWISKOWE (AUDYTY) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) (1991): Studium ochrony środowiska realizowane w celu określenia problemów oraz potencjalnych zobowiązań związanych z transferem własności lub bieżącym funkcjonowania zakładu.

8. PRZEGLĄDY ŚRODOWISKOWE (AUDYTY) • obawa przed odpowiedzialnością prawną i karami • obawa przed zyskaniem złej sławy truciciela, • obawa dyrektorów przed wyrokami skazującymi na więzienie za niespełnianie wymogów ochrony środowiska.

9. PRZEGLĄDY ŚRODOWISKOWE (AUDYTY) -analogia do audytów finansowych Audyty finansowe, jako pierwsza z szeroko przyjętych form analizy działalności przedsiębiorstw. Akcyjna forma własności, a nie jeden właściciel. Niezależni, akredytowani audytorzy - biegli rewidenci weryfikują wiarygodność bilansów spółek giełdowych.

10. Oceny oddziaływania na środowisko (OOS) Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) jest procedurą służącą do: • oceny potencjalnych oddziaływań planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych (i rozwiązań do nich wariantowych) na szeroko pojęte środowisko naturalne • określenie możliwych działań i środków łagodzących negatywne skutki wywoływane realizacją i funkcjonowaniem inwestycji.

11. Eko-etykietowanie

12. Eko-etykietowanie

13. Eko-etykietowanie Program Unii Europejskiej • samofinansowanie - producenci/dystrybutorzy płacą 2% ceny • okres przyznania 1-3 lat ponowne przyznanie związane ze znaczącą poprawą • 30 kategorii produktów • max. 15-20% w każdej kategorii może otrzymać etykietę

14. NORMY

15. Rozporządzenie nr 1836/93 - EMAS Norma kanadyjska CSA Z750-94 PN EN ISO 14010, 14011, 14012 Norma amerykańska NSF 110 Wycofanie norm krajowych PN EN ISO 14001, 14004 Norma Irlandzka I.S. 310 Karta Rotterdamska ICC Nowelizacja EMAS BS 7750 : 1992 BS 7750 : 1994 EN ISO 14001 ISO/TR 14061 ISO Guide 64 ISO 14050 ISO 14020 ISO 14041 ISO 14001 ISO 14004 ISO 14010 ISO 14011 ISO 14012 ISO 14040 1991 2000 1997 1992 1993 1994 1996 1998

17. RODZINA NORM ISO 14000 CZĘŚĆ 1: DLA ORGANIZACJI

18. RODZINA NORM ISO 14000 CZĘŚĆ II : DLA PRODUKTÓW

19. D DEFINICJA System Zarządzania Środowiskowego Definicja z normy ISO 14001 : część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki środowiskowej INNYMI SŁOWY: Zestaw narzędzi zarządczych pozwalający na stałe minimalizowanie negatywnego oddziaływania na środowisko

20. Główne cechy normy ISO14001 1. dobrowolność 2. wymaganie ciągłej poprawy 3. nacisk na stworzenie wewnętrznego systemu kontroli w celu osiągnięcia zamierzonych celów 4. wymaganie sformułowania założeń polityki środowiskowej, celów i programu działania 5. wymaganie zgodności z innymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska 6. wymaganie zobowiązania zarządu i zaangażowania na wszystkich szczeblach struktury organizacyjnej 7. zastosowanie w różnego typu organizacjach

21. Cykl ciągłego doskonalenia[cykl Deminga] PLANUJ POPRAW DZIAŁAJ SPRAWDŹ

22. Polityka środowiskowa Przegląd kierownictwa • Planowanie • Aspekty środowiskowe • Wymagania prawne i inne • Cele i zadania • Program zarządzania • Wdrażanie • i funkcjonowanie • odpowiedzialność i organizacja • szkolenia i komunikacja • dokumentacja • nadzór operacyjny • przygotowanie do awarii Elementy SZŚ wg ISO14001 Ciągła Poprawa • Sprawadzanie i Działania • Korygujące • Monitorowqanie i pomiary • Dz. Korygujące i zapobiegawcze • Zapisy • Audity SZŚ

23. 0 Przedmowa 1 Zakres normy 2 Normy powołane 3 Definicje 4 Wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowego 4.1 Wymagania ogólne 4.2 Polityka środowiskowa 4.3 Planowanie 4.3.1 Aspekty środowiskowe 4.3.2 Wymogi prawne i inne 4.3.3 Cele i zadania 4.3.4 Program(y) zarządzania środowiskowego 4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie 4.4.1 Struktura i odpowiedzialność 4.4.2 Szkolenie, świadomość i kompetencje 4.4.3 Komunikowanie się 4.4.4 Dokumentacja systemu zarządzania środowiskowego 4.4.5 Nadzór nad dokumentacją 4.4.6 Sterowanie operacyjne 4.4.7 Gotowość na wypadek awarii i postępowanie poawaryjne 4.5 Działania sprawdzające i korygujące 4.5.1 Monitorowanie i pomiary 4.5.2 Niezgodność i działania korygujące i zapobiegawcze 4.5.3 Zapisy 4.5.4 Audit systemu zarządzania środowiskowego 4.6 Przegląd wykonywany przez kierownictwo Załącznik A (Informacyjny) Wytyczne stosowania normy Załącznik B (Informacyjny) Powiązania pomiędzy ISO 14001 i ISO 9001 ISO 14001: Systemy zarządzania środowiskowego - Specyfikacja i wytyczne stosowania

24. 1. Zakres normy Norma ISO14001 jest przeznaczona do stosowania przez każdą jednostkę organizacyjną chcącą: wdrożyć, utrzymać i udoskonalać SZŚ, zapewnić sobie zgodność z własną polityką środowiskową demonstrować tę zgodność na zewnątrz certyfikować swój SZŚ sama zadeklarować zgodność z normą

25. 4.1 Wymagania ogólne Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać system zarządzania środowiskowego, którego wymagania opisano w kolejnych punktach.

26. D DEFINICJA organizacja spółka, korporacja, firma, przedsiębiorstwo, organ władzy lub instytucja, albo jakakolwiek ich część lub kombinacja, samodzielna lub nie, publiczna lub prywatna, o własnych zadaniach i administracji UWAGA - W organizacjach, w których działa więcej niż jedna jednostka, pojedyncza jednostka może być zdefiniowana jako organizacja.

27. 4.2 Polityka środowiskowa Norma wymaga, aby najwyższe kierownictwo organizacji opracowało i udokumentowało politykę środowiskową zobowiązującą do: ciągłego doskonalenia; zapobiegania zanieczyszczeniom; utrzymywania zgodności z prawem i innymi zasadami obowiązującymi w przedsiębiorstwie

28. D DEFINICJA Polityka środowiskowa deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności środowiskowej, określająca ramy do działania i ustalania celów oraz zadań środowiskowych organizacji.

29. D DEFINICJA Ciągłe doskonalenie proces usprawniania systemu zarządzania środowiskowego, który ma na celu doskonalenie ogólnych efektów działalności środowiskowej, zgodnie z polityka środowiskową organizacji UWAGA – nie jest konieczne realizowanie procesu jednocześnie we wszystkich obszarach działalności.

30. 4.3 Planowanie 4.3.1. Procedura identyfikacji i oceny aspektów środowiskowych 4.3.2. Procedura identyfikacji zobowiązań prawnych i innych

31. Proces Aspekt Wpływ Spalanie węgla w kotłowni Emisja SO2 Zakwaszenie Odpady Zajmowanie terenu Pokrywanie galwaniczne Zrzut ścieków Zanieczyszczenie wód D DEFINICJA Aspekt środowiskowy element działań organizacji, jej wyrobów lub usług, który może wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem UWAGA - Znaczącym aspektem środowiskowym jest ten, który ma lub może mieć znaczący wpływ na środowisko

32. D DEFINICJA Wpływ na środowisko każda zmiana w środowisku, zarówno niekorzystna jak i korzystna, która w całości lub w części jest spowodowana działaniami organizacji, jej wyrobami lub usługami

33. 4.3 Planowanie 4.3.3. Ustalenie celów i zadań środowiskowych 4.3.4. Opracowanie programu zarządzania

34. D DEFINICJA Cel środowiskowy ogólny ce1, wynikający z polityki środowiskowej, który organizacja ustaliła do osiągnięcia, i który jest określony ilościowo, tam gdzie jest to możliwe

35. D DEFINICJA zadanie środowiskowe szczegółowe wymaganie dotyczące efektów działalności środowiskowej, wyrażane ilościowo zawsze gdy jest to możliwe, mające zastosowanie do organizacji albo jej części, wynikające z celów środowiskowych, które należy określić oraz zrealizować, aby osiągnąć te cele

36. 4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie 4.4.1 Zmiany w strukturze organizacyjnej i określenie zakresów odpowiedzialności, uprawnień i obowiązków. 4.4.2 Identyfikacja potrzeb szkoleniowych i procedura szkolenie pracowników. 4.4.3. Procedury przepływu informacji w zakresie oddziaływania na środowisko 4.4.4. Dokumentowanie elementów SZŚ 4.4.5. Procedura nadzorowania dokumentów

37. D DEFINICJA Strona zainteresowana jednostka lub grupa, związana z efektami działalności środowiskowej organizacji, albo na którą mają wpływ efekty tej działalności

38. 4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie 4.4.6. Procedury nadzoru i sterowania operacyjnego 4.4.7. Identyfikacja potencjalnych sytuacji awaryjnych i opracowanie planów zapobiegania i postępowania na wypadek awarii.

39. 4.5 Sprawdzanie i działania korygujące 4.5.1. Procedury pomiarów środowiskowych i sprawdzania zgodności z prawem 4.5.2. Procedura postępowania po wykryciu niezgodności oraz prowadzenie działań korygujących i zapobiegawczych 4.5.3. Procedury identyfikacji, utrzymywania i dysponowania zapisami środowiskowymi 4.5.4. Procedury auditów SZŚ

40. D DEFINICJA Audit systemu zarządzania środowiskowego proces systematycznej i udokumentowanej weryfikacji, mający na celu obiektywne uzyskanie dowodów i ich ocenę, na podstawie których określa się, czy system zarządzania środowiskowego organizacji jest zgodny z ustalonymi przez organizację kryteriami auditu systemu zarządzania środowiskowego, oraz przedstawienie wyników tego procesu kierownictwu

41. 4.6 Przegląd wykonywany przez kierownictwo Najwyższe kierownictwo powinno okresowo dokonywać przeglądu SZŚ, aby zapewnić jego stałą przydatność i to, że jest on właściwy i skuteczny. Przegląd ten powinien być dokumentowany.

42. Program zarządzania (4.3.4.) Cele i zadania (4.3.3.) Procedury i kryteria operacyjne (4.4.6.) Szkolenia (4.4.2.) Komunikowanie się (4.4.3.) Polityka środowiskowa (4.2.) Monitoring i pomiary (4.5.1. ) Znaczące aspekty środowiskowe (4.3.1)

43. Cele i zadania (4.3.3.) Znaczące aspekty środowiskowe (4.3.1.) Zidentyfikowane aspekty środowiskowe (4.3.1.) Polityka środowiskowa (4.2.) Wymagania prawne (4.3.2.) Inne kryteria Wymagania prawne (4.3.2.) • Informacja (4.4.3.) • zewnętrzna • wewnętrzne Zidentyfikowane sytuacje awaryjne (4.4.7)

44. Audit SZŚ (4.5.4.) Procedury i kryteria operacyjne (4.4.6.) Znaczące aspekty środowiskowe (4.3.1.) Zapisy (4.5.3. ) Zapisy (4.5.3. ) Zapisy (4.5.3. ) Niezgodności i działania korygujące i zapobiegawcze (4.5.2. ) Monitoring i pomiary (4.5.1. )

45. ! Ciągła poprawa Systematyczne ograniczania oddziaływania na środowisko jest obowiązkiem przedsiębiorstwa, w którym działa system zarządzania środowiskowego. System zarządzania środowiskowego jest środkiem osiągania poprawy a nie celem samym w sobie.