1 / 30

Bazat Filozofike

Bazat Filozofike. Leksioni 4. Permbajtja. Positivizmi Normativizmi Pragmatizmi Kombinime filozofish Empiricizmi ne Kerkim Metoda shkencore. Hyrje. Paraqiten filozofite e ndryshme te kerkimit per te ilustruar se si ato kontribuojne ne ne kerkimin shkencor .

johana
Download Presentation

Bazat Filozofike

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Bazat Filozofike Leksioni 4

  2. Permbajtja • Positivizmi • Normativizmi • Pragmatizmi • Kombinime filozofish • Empiricizmi ne Kerkim • Metoda shkencore

  3. Hyrje • Paraqitenfilozofite e ndryshmetekerkimit per teilustruar se siatokontribuojne ne nekerkiminshkencor. • “Besimetfolozofiketedikujtndikojnezgjedhjen e ‘ceshtjevelegjitike’ tetij … si dhe zgjdhjen e metodavetetijtekerkimit” (George Ladd) • Cdopozicionfilozofik ka avantazhet dhe disavantazhet e veta. Ne praktike, kekuesittentojneteperdorinnjekombinim, duke theksuarpozicionetendryshme per problemetendryshme. • Ketofilozofi e venetheksintekkonfirmimime shume se satekzbulimi

  4. Pozitivizmi • Mbron pozicionin se vetem dija “faktike” nga vezhgimi (shqisat) eshte e besueshme. Theksi ne kete rast vihet tek matja • Positivizmi Logjik e zgjeron kuptimin, duke perfshire edhe aresyetimin dhe teorine si mjete te vlefshme per te arritur ne dijen e besueshme. • Megjithese nuk ka qene asnjerhere nje filozofi dominuese ne ekonomi, ajo u be influente ne shekullin e 20te, me Wassily Leontief, Milton Friedman, dhe Harry Johnson. John Neville Keynes, babai i John Maynard Keynes, ishte nje mbeshtetes i pozitivizmit ne vitet 1890s.

  5. Pozitivizmi… • Pozitivistet logjike nuk besojne ne vlefshmerine shkencore te dijes pershkruese dhe preskriptive mbi vlerat . • Vetem gjerat qe mund te vezhgohen ose maten ne menyre direkte konsiderohen nga pozitivistet si te vlefshme per vemendjen shkencore. • Dija pozitiviste varet gjithashtu nga kultura, perderi sa kjo e fundit mund te ndikoje interpretimin e vezhgimeve

  6. Pozitivizmi… • Pozitivizmilogjikargumenton se konceptetteorikejanetevlefshmevetemneseteoriamundtematetne menyresasiore. (pozicionteperekstrem per shumicen e ekonomisteve) • Si faktet, ashtuedheteoriteshihensiburimetehipotezave– ekonomistetkaneberetetyrekete dimension tepozitivizmit. • Pornje problem me pozitivizmineshte se shumegjeraqenukjanetedukshmeose “konkrete”, prapejanereale. • P.sh., faktoretqendikojnembikerkesen “nukduken” porjaneshumereale – karakteristikat e tyremundtevleresohen.

  7. Pozitivizmi… • Pozitivizmilogjiknukpranohetngashumica e ekonomisteve, porkanjeefektterendesishemmbitemenduarit dhe kerkiminekonomik. • Ai ka sherbyer per tevendosur me shumetheks ne matjen dhe matjensasiore ne ekonomi. • P.sh., metodat e reja ne statistike dhe ekonometri • Ngaanatjeter, me shumevemendje i eshtekushtuarvlerave, duke i konsideruar atom sidijepozitive, kuratojanetematshmeosetedemonstrueshme. • P.sh., Cfarevleresojnenjerezit dhe saata i vleresojneato.

  8. Pozitivizmi… • Positivizmi ka theksuagjithashturendesine e objektivitetit. • Ne vendosjen e theksittekevidenca, gjykimet dhe perceptimetpersonalenukpranohensiinformacion “shkencor”. • Si perfundim, positivizmi ka paturnjendikimterendeshemmbishkencen dhe kerkiminekonomik. Porai (pozitivizmi) eshteshumekufizues per teqenenjefilozofidominuese ne shkence.

  9. Normativizmi • Normativizimi eshte nje numer filozofish – theksi se dija mbi te miren ose te keqen e kushteve, situatave, dhe veprimeve eshte i nevojshem per te prodhuar dije preskriptive (cfare “duhet “ to behet). • Dija normative ne shkencat ekonomike thekson vlerat e njerezve – eficencen, mireqenien, te ardhurat, menyren e jeteses, cilesine e jetes. • Vlerat themelore (e mira dhe e keqja) konsiderohen te tilla qe mund ti njihen.

  10. Normativizmi… • Sidoqofte, normativizmi ne ekonomi nuk merret me ceshtjet morale te se mires dhe te keqes, por me shume me me te miren ose te keqen – keto jane te ndryshme nga e mira dhe e keqja. • Zgjedhjet ekonomike (“zgjedhja e drejte”) mund te kete te beje me zgjedhjen mes disa alternativash te “keqia”. • Vlerat personale ose private nuk duhen konsideruar. Ajo qe duhet konsideruar eshte Dija publike mbi vlerat. Theksi eshte mbi objektivitetin

  11. Normativizmi… • NormativizmiObjektivi referohetpozicionit se deshirueshmeria e njerezultatimundtenjihetbazuar ne eksperienceoselogjike. • NormativizmiObjektivpranon se dijambivlerateshtedisa here esenciale per tepercaktuar se cfareduhetbere per tearriturnjeqellimoseobjektiv. • P.sh.,“Popujt e botesjane me tefituar me tregtine e lire se sa me proteksionizmin”. • Cdodisiplineqemerret me politikenpublikeduhetteperdoregjykime normative vlerash

  12. Pragmatizmi • Fokusohetkryesisht ne dijenpresktiptive (cfareduhetbere) dhe e vetheksin ne zgjidhjen e problemit. • Beson se dijepozitiviste e cliruarngavlerat dhe dija normative e mbeshteturtekvleratjanetendervarura. • “Funksionimi” (pershtashmeria per problemin ne diskutim) eshtekriteribazepragmatik per gjykim. • Pragmatizmi u be nje force filozofikeinfluente ne kerkiminekonomik ne vitet 1920.

  13. Pragmatizmi… • Ekonomiks-i institucional (d.m.th. Ekonomiksi i institucioneve te shoqerise) fokusohet pragmatikisht ne zgjidhjen e problemeve. • Testi i fuksionimit is eshte testi primar i besushmerise se dijes preskriptive, d.m.th. A po zgjidhet problemi? • Qartesia – zgjidhja nuk eshte e paqarte, e mjegullt • Koherenca – rekomandimi fuknsionon • Korrespondenca – konsisteca me dijen e meparshme

  14. Pragmatizmi… • Pragmatizmi luan nje rol te madh ne kerkimin e orientuar nga zgjidhja e problemit, me pak ne kerkimin e orientuar nga subjekti dhe akoma me pak ne kerkimin disiplinar. • Sistemet arsimore dhe poltike te SHBA dominohen nga filozofia e pragmatizmit, e cila e ve theksin ne zgjidhjen e problemit dhe fuksionimin (arritjen e rezultateve).

  15. Si kombinohen bazat filozofike • Shumica e disiplinave kane adoptuar kombinime te filozofise se normativizmit objektiv dhe pragmatizmit • Ekonomia – nga natyra e vet - eshte nje displine e orientuar nga zgjidhja dhe marrja e vendimit. • Ne kete kuader, adresohen shume probleme, duke filluar nga aktivitetet e thjeshta te jetes se perditshme ne problemet teorike komplekse me lidhje shkak-pasoje.

  16. Si kombinohenbazatfilozofike… • Te triafilozofite – positivizmi, normativizmi, dhe pragmatizmi – mundtejetesecilashumeosepak e rendesishmenisurnga tipi i kerkimit. • Kerkimidisiplinar (dhe teoric base) fokusohetmbipozitivizmin dhe normativizminobjektiv. • Kerkimi i orientuarngasubjektiperfshintetriatipet e filozofive. Fokusieshtembikuptimin e rezultateveteveprimevetepropozuara, tecilatmundtecojne ne udhezime dhe vendime. • Kerkimi i orientuarngazgjidhja e problemevei ciliadresonceshtjetevecantatemenaxhimitosepolitikave per njevendim-marresmundtejetesipozitivist (p.sh., vleresimparametrash) ashtuedhenormativist ( p.sh., vleresimi i teprices se konsumatorit)

  17. Si kombinohenbazatfilozofike… • Te gjitha tipet e kerkimit jane te nevojshme – te gjitha jane te dobishme (ne raste te ndryshme) • Por, sot po diskutohet se shume theks eshte vene mbi publikimin e kerkimit disiplinar. Kjo krijon nje situate ku ekonomistet komunikojnje me ekonomiste te tjera. Dhe vetem mbi ceshtje teorike. • Nga ana tjeter, shumica e perdoruesve jo-ekonomiste te kerkimit ekonomik duan qe rezultatet te jene intuitisht te qarta – pa kuptuar kompleksitetet. Kjo nuk eshte realiste!

  18. Empiricizmi ne metodologjine e kerkimit • Ndikimi i pozitivizmit logjik ka nxitur interesin mbi matjen dhe matjen sasiore, te aplikuara ne ekonomi. • Empiricizmi shkon pertej kesaj duke ja nenshtruar matjen testimit. Mbledhja e te dhenave social-ekonomike ka cuar ne metodat statistikore te analizes, perfshire teknikat e analizes. • Integrimi i matematikes me teorine ekonomike shpuri ne zhvillimin e ekonometrise.

  19. Empiricizmi ne metodologjine e kerkimit • Ekonometrialindi ne fillimteviteve 1900 dhe more zhvillimtemadh me lindjen dhe perhapjen e kompjuterave. • Sot, ekonometriakonsiderohetsinjetrajnimbazeanalitik per gjitheekonomistet. • Perderisaaitheksonmatjet dhe tedhenatemirike, aieshtenjekohesishtpozitivist dhe pragmatik. • Disaekonomisteteshquar (p.sh., Leontievi) argumenton per me shumeempiricizem ne ekonomi – me shumematje, me shumembeshtetje ne tedhenat (vezhgimobjektiv) dhe analizesasiore per permiresimin e respektueshmeriseshkencoreteshkences se ekonomise.

  20. Metoda shkencore Metodologjiakryesoreshkencore (jonje “metodeshkencore” e vetme) kalon ne hapat e meposhtemtepergjitheshem: • Identifikimi i problemit/ceshtjes/pyetjes • Percaktimi i objektivavetekerkimit • Zhvillimi i qasjeve per arritjen e objektivave (perfshirehipotezat dhe rezultatet e pritshme) • Zhvbillimi i analizes (testimi i hipotezave) • Interpretimi i rezultateve dhe nxjerrja e konkluzioneve Ketohapajaneteperbashket per tegjithadisiplinat

  21. Metoda shkencore… • Identifikimi i problemit ndikohet si nga perceptimet e individeve, ashtu edhe nga ato te grupit – kjo do te thote se cfare ne perceptojme si nje problem. • Objektivat, seti i qellimeve specifike te identifikuara, jane – nga vete natyra e - normative, d.m.th, te lidhura me perceptimet dhe vlerat tona • Si identifikimi i problemit dhe specifikimi i objektivave mund te kene nje orientim pragmatik.

  22. Metoda shkencore • Shkencatlaboratorike dhe tefushestentojneteshohinprocesin e tyretekerkimitsi prodhim tedhenashtebesueshme, duke i kushtuarvemendjeskemeseksperimetale per gjenerimin e numravetevlefshemstatistikisht. • Shkencatsocialee shohinprocesinetyretekerkimit me shume ne formen e perdorimittetedhenave per tekuptuarlidhjet dhe adresuarproblemetqekerkojnevendim-marrje. • Dispiplinat ne shkencatfizike e atosocialetentojnetejenetendryshme ne hapin e funditteinterpretimittetedhenave. Ekonomistetshpeshjanetebindjes se interpretiminormativi tedhenaveeshteshpesh i nevojshem ne kerkiminkompleks ne shkencatsociale.

  23. Deduksioni dhe induksioni ne qasjenshkencore • Zakonisht, qasja ne ekonimi perbehet nga nje “kombinim i vazhdueshem” deduksioni dhe induksioni. • Induksioni perdoret per zhvillimin e teorise, induksioni per zhvillimin e hipotezave. • Ketu ne do te merremi me ate se si perdoret deduksioni dhe induksioni dhe jo me meritat e krahasuara te tyre si forma te logjikes.

  24. Deduksioni dhe induksioni ne qasjenshkencore • Aresyetimi deduktiv fillin me premisat – supozimet . Shembulli i Sokrtait • Nese premistat individuale jane te verteta dhe te plota dhe aresyetimi eshte korrekt, konkluzioni eshte i besueshem.

  25. Deduksioni dhe induksioni ne qasjenshkencore • Zbatimi me direkt i aresyetimit deduktiv ne metoden shkencore eshte ne Hapin 3, Zhvillimi i hipotezave. 1 2 5 4 3

  26. Deduksioni dhe induksioni ne qasjenshkencore • Kerkimi disiplinar shopesh ka te beje me zhvillimin ose modifikimin e teorive; kjo shopie ne rezultate hipotetike. • Aresyetimi teorik mund te perfshije: • Teori te zhvilluara rishtas • Elemente te rinj konceptuale qe u shtohen teorive • Modifikimi i teorive ekzistues • Ne kerkimin e zbatuar, aresyetimi ke te beje me perdorimin e teorive ekzistuese dhe vleresimin e rezultateve te pritura.

  27. Deduksioni dhe induksioni ne qasjenshkencore • Induksioni eshte nje proces empirik i kalimit nga e vecanta tek e pergjitheshmja dhe nuk varet nga dija e meparshme (pra, nga teorite). • Testimi i hipotezave eshte - ne nje mase te madhe - induktiv. • Induksion statistikor eshte procesi i testimit te vleresimit per parametrat ose mases se variaionit qe shpjegon lidhjen, te shpjeguar ne variabla.

  28. Deduksioni dhe induksioni ne qasjenshkencore • Induksioni nuk mund te provoje (me siguri) nje propozim sepse ne nuk mund te shqyrtojme gjithe evidencen e mundshme. Ajo qe ne mund te bejme eshte te pershkruajme probabilitetin e rezultatit. • Ne nuk mund te themi se nje rezultat ose lidhje eshte gjithnje e vertete – shkak ne origjine te rezultatit ose lidhjes mund te ndryshoje me kohe. • Por rezultatet e mbeshtetur ne evidence mund te kene nje probabilitet te caktuar

  29. Deduksioni dhe induksioni ne qasjenshkencore • Interpretimi i rezultateve ( hapi 5) eshte kryesisht induktiv. Per shqyrtimin e pasojave, ne shpesh ekstrapolojme nga analiza specifike ne aplikime me te pergjitheshme. P.sh. Nje firme perfaqesuese mund te perdoret per gjykuar mbi sjelljen e pritur te industrise. Rezultati per industrine mund te vleresohet si rezultati i firmes shumezuar me numrin e firmave

  30. Deduksioni dhe induksioni ne qasjenshkencore • Deduksioni jep pasojat e e premisave, te cilat mund te jene te pergjitheshme (ligje, aksioma, parime) ose specifike (faktike); induksioni shqyrton vlefshmerine ose zbatueshmerine e premisave • Aresyetimi deduktiv mund te organizoje dijen dhe te deduktoje lidhje te reja por eshte i pamjaftueshem si burim per dije te re. • Aresyetimi induktiv nuk perdor dije te meparshme, dhe per kete aresye eshte jo-eficient. • Si deduksioni dhe induksioni jane te nevojshem.

More Related