Voedingstherapie bij kanker

1. Voedingstherapie bij kanker Assen, 12 oktober 2006 Ir. Engelien Schraa sr. Rayon Manager intramuraal

2. Inhoud • Ondervoeding en prevalentie bij kanker • Signaleren risicopatiënten • Oorzaken ondervoeding bij kanker • Voedingstherapie bij kanker • Multidisciplinaire aanpak

3. Ondervoeding, waar en hoevaak kom het voor in NL (2005) Aantal pt Ondervoeding (%) Academisch Ziekenhuis 1.960 28,8 Algemeen Ziekenhuis 12.162 24,3 Verpleeghuis 12.049 17,3 Verzorgingshuis 3.540 12,9 Thuiszorg 6.052 20,3 Revalidatiecentra 55 14,5 Inst verst. gehandicapt 448 14,7 Psychiatrisch ziekenh. 50 15,3 LPZ Maastricht, 2005

4. Prevalentie kanker en ondervoeding

5. Ongewenst gewichtsverlies De eenvoudigste indicator voor ondervoeding: ongewenst gewichtsverlies Ook patiënten met overgewicht kunnen ondervoed zijn  5% (ofwel  3 kg) in 1 maand òf  10% (ofwel  6 kg) in 6 maanden

6. MUST (Malnutrition Universal Screening Tool) • Wat is de BMI van de patiënt? • Heeft de patiënt ongewenst gewichtsverlies (%) in de laatste 3-6 maanden? • Is de patiënt acuut ziek en heeft of is de verwachting dat de patiënt niets gegeten heeft of gaat eten gedurende > 5 dagen?

7. Cachexie • Grieks: kakos = slecht, hexis = toestand • Syndroom met volgende kenmerken als reactie op de groei van een kwaadaardig gezwel: - progressief gewichtsverlies - anorexie, aversie, reuk en smaakstoornissen - verminderde spiersterkte - verminderd uithoudingsvermogen - ernstige vermoeheid • Diverse metabole stoornissen spelen hierbij een rol

8. Oorzaken ondervoeding bij kanker (1)Metabole stoornissen

9. Oorzaken ondervoeding bij kanker (2) • Verminderde voedselinname/-opname • Mond-slik-passageklachten • Maagdarmklachten • Pijn en benauwdheid • Bijwerking van de behandeling • Mucositis, stomatitis • Anorexie, aversie, reuk- en smaakstoornissen • Maagdarmproblemen • Misselijkheid en braken • Ontregeling van de dag • Psychosociale klachten • Angst, depressie

10. Voedingstherapie bij kanker Doelen: • Handhaven/verbeteren voedingstoestand • Verbeteren immuunfunctie • Minimaliseren klachten in spijsverteringsstelsel • Optimaliseren kwaliteit van leven • Verbeteren klinische resultaten •  Mortaliteit •  Morbiditeit •  Respons op behandeling •  Bijwerkingen

11. Voedingstherapie Adequate voedingsondersteuning - Pre- en postoperatieve ondersteuning - Verbetering respons op behandeling - Aanvulling energievoorraden Kwaliteit van leven Symptoomcontrole Beoogde voedingsinterventie Palliatieve voedingsondersteuning Diagnose Overlijden Richardson & Davidson, 2003

12. Adequate voeding Levert voldoende energie en voedingsstoffen om de voedingstoestand te handhaven en is toereikend voor het dagelijks functioneren • Bij stabiel ziekte proces • Overlijden wordt niet binnen enkele weken verwacht • Anti-tumorbehandeling gericht op verlenging van de overleving

13. Palliatieve voeding Gericht op maximaal welbevinden en op het verminderen of kunnen omgaan met voedingsgerelateerde klachten • Progressieve ontwikkeling van de ziekte • Overlijden wordt binnen enkele weken verwacht • Symptomatische behandeling gericht op reductie van klachten

14. Welke voeding? Normale voeding Heeft de voeding extra aandacht nodig? Voeding aangevuld met Kan de patiënt niet voldoende eten? drinkvoeding (met EPA) of poedervormige dieetvoeding Kan geen vast voedsel worden gebruikt? Volledigedrinkvoeding Kan voedsel niet (voldoende) oraal (Voeding aangevuld met) worden ingenomen? sondevoeding

15. Aanbevolen hoeveelheden 20-50 jaar50-70 jaar70+ Brood 5-7 sneetjes 4-6 sneetjes 3-4 sneetjes Aard- 3-5 opschep- 3-4 opschep- 2-3 opschep- appelen lepels lepels lepels Groente 200 gram 200 gram 150 gram Zuivel 400 ml 500 ml 550 ml Vlees- 100-120 gram 100-120 gram 100-120 gram (waren) Halvarine, 20-35 gram 20-35 gram 20-35 gram bak-en braad Vocht 1,5 liter 1,5 liter 1,7 liter

16. Keuzemogelijkheid óf

17. EPA • EPA = eicosapentaeenzuur • Meervoudig onverzadigd vetzuur • Studies tonen aan dat EPA de volgende positieve effecten voor kankerpatiënten heeft: • cachexie  • immuunrespons  • klinische resultaten  Wigmore et al, 1996, 2000; Barber et al, 1999; Pratt et al, 2002; Fearon et al, 2003

18. EPA en cachexie

19. FortiCare • Compleet in micronutriënten • Voldoende anti-oxidanten om oxidatie van vetten (EPA) te voorkomen • Gebruikersadvies: 3 pakjes per dag • Drie smaken: Sinaasappel-citroen, Cappuccino , Perzik-gember • Wordt vergoed op indicaties: • Ernstige slikstoornis • Ernstige passagestoornis • Ernstige resorptiestoornis • Ernstige stofwisselingsstoornis

20. Sondevoeding • Indien er een redelijke levensverwachting is (ten minste 3-6 maanden) • Indicaties voor sondevoeding: • > 10% gewichtsverlies binnen 6 maanden • Ten minste 7 à 10 dagen geen of onvoldoende orale inname • Levert bijdrage aan rust rond voeding

21. Multidisciplinaire aanpak Huisarts Diëtist Voedingsassistent chirurg Radiotherapeut / radioloog Nursepractitioner Psycholoog/ Maatschappelijk werker Internist-oncoloog (oncologie)verpleekundige / verzorgende

22. En nu in de praktijk... • Screen de patiënt op ondervoeding volgens screenings- formulier: METEN = WETEN • Informeer naar het gewichtsverloop bij het eerste gesprek met de patiënt en weeg de patiënt regelmatig • Verwijs risicopatiënten tijdig naar diëtist

23. Nutricia ondersteunt professionele voedingszorg • Uitgebreide service • Klinisch wetenschappelijk onderzoek • Educatieve samenwerking • Bijzondere product samenwerking • Ondersteuning Nutricia Voedingslijn 0800 022 33 22 www.nutricia.nl