1 / 41

Verminderde voedingstoestand bij kanker: sarcopenie, cachexie en wasting

Verminderde voedingstoestand bij kanker: sarcopenie, cachexie en wasting. Susanne Blauwhoff-Buskermolen diëtist-onderzoeker VU medisch centrum. Ondervoeding is niet altijd zichtbaar!. Inhoud. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting / starvation Samenvatting.

ayasha
Download Presentation

Verminderde voedingstoestand bij kanker: sarcopenie, cachexie en wasting

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Verminderde voedingstoestand bij kanker: sarcopenie, cachexie en wasting Susanne Blauwhoff-Buskermolen diëtist-onderzoeker VU medisch centrum

  2. Ondervoeding is niet altijd zichtbaar!

  3. Inhoud • Ondervoeding algemeen • Sarcopenie • Cachexie • Wasting / starvation • Samenvatting

  4. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Wat is ondervoeding? “Een acute of chronische toestand waarbij een tekort of disbalans van energie, eiwit en andere voedingsstoffen leidt tot meetbare, nadelige effecten op lichaamssamenstelling, functioneren en klinische resultaten” Bron: Stuurgroep Ondervoeding (Richtlijn ‘’Screening en behandeling van ondervoeding’, juni 2011)

  5. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Herkennen van ondervoeding Meest gebruikte criteria voor ondervoeding: • Lage BMI • < 18,5 (< 65 jaar) • < 20 (≥ 65 jaar) • Onbedoeld gewichtsverlies • >10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden • > 5% in de laatste maand • In oncologische populatie wordt vaak >5% in 6 maanden aangehouden

  6. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Screeningsinstrumenten

  7. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Prevalentie ondervoeding in oncologie DeWys et al, Am J Med, 1980: Oct;69(4):491-7

  8. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Oorzaken ondervoeding? • Fysieke oorzaken: • Verminderde mobiliteit • Verminderde mogelijkheid om boodschappen te (laten) doen en eten te bereiden • Vermoeidheid Medische oorzaken: • Ziektetoestand (inflammatie/koorts) • Verminderde smaak, geur en eetlust • Gebitsklachten • Slikproblemen • Ontregeling van honger- en verzadigingsgevoel • Verstoorde vertering/absorptie • Pijn • Dementie • Bijwerkingen van medicatie • Verslavingsproblematiek Psychische factoren: • Angst • Depressie • Verminderde cognitie • Sociale factoren: • Eenzaamheid • Verdriet • Armoede

  9. Gevolgen ondervoeding Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Verminderde wondgenezing/ toename kans decubitus Meer kans op infecties (verminderde darmwerking en verlaagde weerstand) Afname gewicht en spiermassa Ondervoeding Langere opnameduur Hogere mortaliteit Meer kans op complicaties Hogere behandelingskosten Afname kwaliteit van leven

  10. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Omschrijvingen van ondervoeding • Chronische ondervoeding • Acute ondervoeding • Wasting / starvation • Sarcopenie • Cachexie

  11. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Ondervoedingsvormen Cachexie Sarcopenie Wasting/starvation

  12. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Sarcopenie Een syndroom gekarakteriseerd door verlies van spiermassa en spierkracht met een risico op verminderd fysiek functioneren en een verminderde kwaliteit van leven • in 1988 geïntroduceerd • om het verlies van spiermassa op oudere leeftijd te beschrijven • afgeleid van ‘sarx’ (vlees) en ‘penia’ (behoeftigheid)

  13. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Oorzaken sarcopenie • Verminderde productie van oestrogene en androgene hormonen als gevolg van leeftijd; ook bij anti-hormonale therapie bij borst- en prostaatkanker! • Lichamelijke inactiviteit • Inadequate eiwitinname en lage vitamine D status • Hogere bloedwaardes van ontstekingsmediatoren

  14. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Lichamelijke inactiviteit Paddon Jones & Kortebein ESPEN 2010

  15. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Gevolgen sarcopenie • Verminderd fysiek functioneren • ADL (Activiteit Dagelijks Leven)-afhankelijkheid • Verhoogd risico op vallen • Verminderd herstel van medische ingrepen • Risicogroepen: • Oudere patiënten • Bedlegerige patiënten • Patiënten met langdurige antihormonale therapie • Patiënten met langdurig hoge dosis corticosteroiden

  16. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Diagnostiek Cruz-Jentoft ea; Sarcopenia: European consensus on definition and diagnosis: Report of the European Working Group on Sarcopenia in Older People., Age Ageing. 2010 Jul;39(4):412-23.

  17. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Sarcopene obesitas Verminderde spiermassa gemaskeerd door overgewicht

  18. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Behandeling sarcopenie bij kanker • Lichamelijke activiteit!! • Adequate eiwitinname en vitamine D status Een mooi voorbeeld uit het Diaconessenhuis Leiden: http://www.youtube.com/watch?v=wdt7s8PC_Kk

  19. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Cachexie Sarcopenie: (veroudering / hormonaal en inactiviteit + voeding (eiwit/D ) Wasting/starvation

  20. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Cachexie Afgeleid van Griekse ‘kakos hexis’: slechte conditie Ernstig verlies van spiermassa door metabole veranderingen als gevolg van ziekte • COPD, hartfalen, bepaalde vormen van kanker, chronische nierziekten, RA, infectie, brandwonden, AIDS Niet te behandelen met alleen voedingsinterventie

  21. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Pathofysiologie kankercachexie Buskermolen ea, Nederlands Tijdschrift voor Voeding & Diëtetiek, Jaargang 67, themanummer oncologie, mei 2012

  22. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Fasen van cachexie Buskermolen ea, Nederlands Tijdschrift voor Voeding & Diëtetiek, Jaargang 67, themanummer oncologie, mei 2012

  23. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Diagnostiek cachexie Buskermolen ea, Nederlands Tijdschrift voor Voeding & Diëtetiek, Jaargang 67, themanummer oncologie, mei 2012

  24. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Behandeling cachexie

  25. Ondervoeding algemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting (Multimodale) behandelstrategie Optimale antitumorbehandeling!! Verder: • Anorexie/verminderde voedselinname: voedingsadviezen op maat, medicamenteuze behandeling (Megastrol-acetaat, corticosteroïden) • Inflammatie: EPA • Spiermassa/spierkracht: beweeginterventie! Alles is afhankelijk van stadium en onderliggend medisch plan! Meer onderzoek nodig mbt behandelstrategieën voor precachexie en cachexie • Risicogroepen: • Patiënten met pancreaskanker of longkanker • Patiënten met een vergevorderd stadium van kanker

  26. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Cachexie:ziekte + voeding Wasting/starvation Sarcopenie: (veroudering / hormonaal en inactiviteit + voeding (eiwit/D )

  27. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Wasting/starvation • Geen inflammatie • Anorexia nervosa, verwaarlozing, alcoholisme, eenzaamheid • Soms als oorzaak voor bepaalde type tumoren (tumoren in het KNO gebied, longtumoren) en komt daardoor vaker voor bij die type tumoren • Ook: verminderde voedingsinname door: • obstructie van een tumor (kauw/slikproblemen) • heftige bijwerkingen (misselijkheid/braken) • andere klachten (pijn, obstipatie) =NIS: nutrition impact symptoms

  28. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Gevolgen wasting Minnesota Starvation Experiment: 32 gezonde mannen aten 24 dagen 50% van behoefte • 23% gewichtsverlies • 71% verlies van totale vetmassa • 24% verlies van totale spiermassa • 40% verlaging van het basale energieverbruik • Verminderde activiteit • Onveranderd albumine Keys et al, 1950

  29. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Diagnostiek wasting • Alcoholisme? • Bij verminderde voedingsinname: goed oorzaak achterhalen: aanwezigheid van misselijkheid/obstipatie/pijn? • Risicogroepen: • Patiënten met een tumor in het KNO gebied • Patiënten met een tumorobstructie • Patiënten met veel klachten/bijwerkingen die voedingsinname beperken

  30. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Behandeling wasting • Indien mogelijk oorzaak behandelen: bij obstructie stent plaatsen, bij misselijkheid anti-emetica schema aanpassen, bij obstipatie laxeren, etc. • Voeding aanpassen afhankelijk van klachten: consistentie aanpassen, frequent kleine maaltijden, kunstmatige voeding (bij obstructie)

  31. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Cachexie:ziekte + voeding Wasting/starvation: Voeding (sociaal / psychologisch / NIS) Sarcopenie: (veroudering / hormonaal en inactiviteit+ voeding (eiwit/D )

  32. Casus 1 • Hr de Bruin, 57 jr • Recent gediagnosticeerd met T4 tongbasiscarcinoom • Drinkt 6 eh alcohol per dag • CRP < 2.5 mg/dL (ref: 8 mg/dL) • Afgevallen van 60-> 52 kg in 6 maanden • BMI 17.6 • Slikproblemen agv tumor Ondervoed? Soort ondervoeding?

  33. Casus 2 • Hr Jansen, 64 jr • Recent gediagnosticeerd met gemetastaseerd pancreascarcinoom • Gewicht gemaskeerd door ascites: ‘stabiel’ op 68 kg • BMI 23 • CRP 140 mg/dL (ref: <8 mg/dL) • Anorexie • Verzwakt, ligt sinds een week een groot deel van de dag in bed Voldoende informatie? Ondervoed? Soort ondervoeding?

  34. Casus 3 • Mw van der Valk, 78 jr • Status na adjuvante hormonale behandeling mammacarcinoom (5 jr) • Heeft nog veel last van vermoeidheid en is daardoor weinig in beweging • ADL afhankelijk. Voldoende informatie? Ondervoed? Soort ondervoeding?

  35. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Overeenkomsten/verschillen

  36. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Vaak: mengvorm! Advies: goede diagnostiek en passende behandeling(en)

  37. Casus 4 Mw de Wit, 68 jaar Ziektebeloop • juni 2012 LAR ivm T3N2 rectumcarcinoom, na voorbehandeling met chemoradiatie. Gecompliceerd beloop post-operatief, veel infecties. Veel op bed gelegen en daarna het sporten niet meer opgepakt • Februari 2013: levermetastasen. Gestart met CAPOX chemotherapie. Veel last gehad van misselijkheid en braken. • Na 3 kuren progressieve ziekte. • 5 kg gewichtsverlies tijdens chemokuren, laatste 2 weken gewichtsverlies van 1 kg/week Soort ondervoeding?

  38. Ondervoedingalgemeen Sarcopenie Cachexie Wasting Samenvatting Samenvatting • Ondervoeding bij kanker: • Sarcopenie • Cachexie • Wasting • Soort ondervoeding maakt uit voor behandelmogelijkheden van ondervoeding

  39. Bedankt voor uw aandacht! s.buskermolen@vumc.nl

  40. Ondervoeding bij kanker: richtlijn ‘Ondervoeding bij kanker’ uit 2012 (Oncoline) Sarcopenie: A.Y. Bijlsma, C.G.M. Meskers, R.G.J. Westendorp, A.B. Maier. Sarcopenie: op weg naar klinische toepasbaarheid, Ned Tijdschr Geneeskd. 2013 Cachexie: S. Buskermolen, B.S. van der Meij, M.A.E. van Bokhorst-de van der Schueren, J.A.E. Langius. Precachexie en cachexie bij patiënten met kanker: actuele inzichten en handvatten voor de diëtist, Nederlands Tijdschrift voor Voeding & Diëtetiek, Jaargang 67, themanummer oncologie, mei 2012 Websites: http://www.oncoline.nl http://www.stuurgroepondervoeding.nl Aanbevolen literatuur

More Related